У деч у шинчымашым налаш манын, школышто тунемше ӱдыр-рвезе-шамычлан шуко лудаш логалеш. Чын лудмо йӧнын шке ойыртемже уло. Таче тудын дене палдарена.
Шинчалан кугу нагрузко ынже лий манын, эн ончычак йочан урокым ыштыме вержым келыштарыман. Тидлан ӱстембал ден пӱкеным чын ойырен налман. Пӱкеныште шинчыше йочан йолжо кӱварыште лийшаш, пулвуйжо тӧрлук семын кадыргышаш. Туп пӱкен эҥертыш пелен вияшын верланышаш. Икшыве ӱстембаке кержалтшашат, пӱгырнышашат огыл. Тудо пӱкеныште шинчыше йочан кынервуйжо кадыргыме кӱкшытан лийшаш. Книга ден шинча кокла – 40-45 сантиметр. Книгам подставкыш шындаш йӧнан.
Ӱстембалым пӧлемын эн волгыдо верышкыже шындыман. Ӱмыл ынже воч, кече волгыдо сайын логалже манын, тудым окна воктек вераҥдаш утларак келша. Книгам урем гыч пурышо волгыдышто лудаш эн сай, эн йӧнан.
Таче чыла гаяк тунемшын ӱстембалныже компьютер уло. Тиде техникымат чын вераҥдыман: мониторыш ны окна, ны люстро, ны светильник гыч йылгыжше волгыдо ынже логал.
Теле кече кӱчык, сандене книгашке лийме семын шукырак волгыдым виктарыман. Тидлан ӱстембал лампым налман. Икшыве пурла кид дене воза гын, лампе шола велне верланышаш, шолагайын – пурла велне. Тыге ӱмыл книгашке ок воч.
Тӱҥалтыш класслаште тунемше-влаклан мӧҥгыштӧ 10-20 минут чарныде лудмо деч вара каналташ темлалтеш. Кугурак класслаште тунемше 30-40 минут чарныде лудын кертеш.
Компьютер дене пашам ыштыше икшыве чӱчкыдынрак канышаш. Тӱҥалтыш классыш коштшо йоча компьютер гыч 25 минут деч шуко жап лудшаш огыл, кугурак классыште шинчымашым погышо икшыве тидлан 40-50 минутым ойырен кертеш. Тылеч вара каналташ, шинчалан гимнастикым ышташ кӱлеш.
Каныме годым шинчалан, шӱй да туп чогашыллан гимнастикым ышташ пайдале. Тидланже карнышташ, тарванылаш, икмыняр гана чӱчырнен шинчаш, шӱй чогашылым туржаш лиеш. Шинча нергенат мондыман огыл. Тыгай гимнастикым ыштыман:
— шинчам тӱрлӧ велыш коштыктыман: кӱшкӧ-ӱлыкӧ, шолашке-пурлашке;
— шинча дене тыртышым сӱретлыман;
— пыч-пыч ыштыман;
— окнашке ончалман, ончалтышым чот тораште верланыше иктаж точкеш шогалтыман да тудым кужу жап эскерыман.
Икшыве ӱстелтӧрыштӧ йӧндымын шинча гын, тудын капкылже, шинчаже чот ноят. Йоча тидым чылаж годымак ок шиж, поснак оҥай книгам лудмыж годым. Тидлан кӧра тунемше тӱрлӧ семын шинча: я йолжым нӧлталеш, я ӱстембаке возеш, я кынервуйышкыжо эҥерта… Тыге туп, тупрӱдӧ кадыргат да кӱлмӧ семын огыт вияҥ. Икшыве рыҥ коштмым чарна, писын ноя.
Шуко йоча кугыеҥ койышым коеш: книгам креслыш але диваныш возын лудеш. Тыгодым иктыжат эсогыл огеш шоналте: кийымаште нигӧланат лудаш огеш темлалт! Тыгеже вуят, могырат чот орланат, поснак шинча.
Мӧҥгӧ пуымо пашам ыштыме деч вара икшыве чот нойымым шижеш гын, уремыш колтыза. Шинча таза лийже манын, тидым кажне кечын, игечым шотыш налде ыштыман!
Йоча конъюнктивитым эмлыме калык йӧн-влак денат палдарена. Тиде чер авалтыме годым пӱртӱс, кушкыл средства дене пеш шекланен пайдаланыман. Йочам калык йӧн дене эмлыме деч ончыч врач дене каҥашыман.
Шемчай (чай заварке) конъюнктивитым эмлыме эн виян да тыгодымак эн лӱдыкшыдымӧ средствылан шотлалтеш. Тудын дене шинчам мушкаш, компрессым ышташ пайдале. Чай пӱртӱс антисептиклан шотлалтеш, сандене чыла тӱрлӧ конъюнктивит деч полшен кертеш.
Укроп нӧшмӧ вӱд аздарымым, лӱгыштымым лыпландара. Тудын дене шинчам кечеш 6 гана марте мушман.
Кудыр лышташан петрушко сок лӱгыштымым лыпландара, лыгешталтше коваштым тӧргалтара. Примочкым кечеш 4 гана 10 минут дене ышташ темлалтеш.
Примочкылан свежа лавр лышташат келшен толеш. Тудо пуалмым шӧра, корштымым, лӱгыштымым лыпландара. 5 лышташыш 1 стакан шолшо вӱдым темыман. Примочкым леве настой дене ыштыман.
Вирусан конъюнктивитым шуэн огыл очанке дене эмлат. 2 кугу совла коштымо шудыш 1 стакан вӱдым темыман, 5 минут шолтыман да 20-30 минут шинчыктыман. Примочкым кечеш 2-4 гана ыштыман.
Калык медицине йоча конъюнктивит деч эше модо чайым темла. Микробым пытарымыж деч посна тудо эше икшывын иммунитетшым пеҥгыдемда. 1 кугу совла модо саскаш 1 стакан шолшо вӱдым темыман, изи тул ӱмбалне 2-5 минут шолтыман. Чайыш джемым але мӱйым тамлен ешарыман.
Черын хронический формыжым врач-влакат эм деч посна эше пӱртӱс компонент дене эмлаш темлат. Шинчам календула, висвис, чайвоҥго, кандывуй, роза пеледышйылме настой дене мушкаш лиеш.
Хронический конъюнктивит годым шинчашке кечеш икмыняр гана йӱштӧ компрессым пыштыман. Тудо пуалмым шӧра, лӱгыштымым, аздарымым лыпландара.
Тиде чер деч тыгак прополис раствор сайын полша. Тудым вӱд негызеш ямдылыман да конъюнктивит мешакышке кечеш 3-4 гана 2 чӱчалтыш дене чӱчалтарыман. Прополис бактерийым пытара, сусырым иландара.
Икшывылан шордымодо лышташ да умла пӱгыльмӧ настойымат йӱкташ пайдале. 1 кугу совла шудо вартышыш 1 стакан шолшо вӱдым темыман. Настойым шокшынек йӱктыман. Эмлыме курс – 1 тылзе.
Хронический конъюнктивит годым кешыр сок да ужар йӧр шудо вартыш темлалтеш. Тыгай коктейльыште улшо витамин-влак шинчалан моткоч пайдале улыт.
М.ИВАНОВА ямдылен.
