тыгай шонымашым ойлышт кодшо шуматкечын Агробизнес кадрым уэш ямдылыше марий институтышто Марий Элыште мӱкш ончымо пашан таче могай улмыжым да ончыкылык вияҥме корныжым каҥашыме йодышлан пӧлеклалтше регион кокласе научно-практический конференцийыште.
Республикыштына мӱкш ончышо-влакын «Марий отар» мер ушемыштым ныл ий ончыч ыштыме деч вара тыгай конференций икмыняр гана лийын. Но тиде гана тудо ойыртемалтшын эртыш. Ик могырым, ятыр пӱсӧ йодышым каҥашыме, вес могырым, погынымашке кугыжаныш кучемын шуко еҥже толын ыле. Нунын радамыште правительстве председательын алмаштышыже Ю.Сидыганов, ялозанлык да продовольствий министр А.Гречихо, пӱртӱс поянлык, экологий да йырым-йырысе средам аралыме министр В.Шутов, тыгак ветеринарий комитет, ветлабораторий вуйлатыше, вес кундемла гыч уна-влак лийыныт.
Правительстве председательын алмаштышыже Ю.Сидыганов палемден: республикыштына мӱкш ончымо пашан кӱлешлыкше аклаш лийдыме. Тудо вольык озанлыкын ик отрасльже семын палдырна. Мемнан мӱкшызына-влакым чапле качестван сатуштлан кӧра ынде вес регионлаштат, Москваштат сайын палат. Тений июльышто «Марий отар» брендым налме. Тыгай пале сатум утларак келшышын ужалаш йӧным пуа. Мӱкш ончышо-шамычлан кугыжанышат изи огыл полышым пуа. Мутлан, куд мӱкшызылан республикын бюджетше гыч 8,8 миллион теҥгеаш грантым пуымо.
Мӱкшызына-влак пайдале насекомыйым ончен моштат, сай лектышым налашат шукертак тунем шуыныт. Тӱҥ нелылыкше — мӱйым, мӱкшын пуымо моло продукцийым кузе пайдалын ужалаш. Тиде йодышым кузе рашемдаш лийме нерген ялозанлык да продовольствий министр А.Гречихо ойлыш. Вет республикыште икмыняр ий ончыч «Шӧртньӧ нектар» кооперативым ыштыме да лач тудак мӱкш сатум ужалыме тӱҥ йодышым шке ӱмбакыже налшаш ыле. Мӱйым тыгыде атылашке темкалыме оборудованийым налаш грантымат ойырымо. Ынде тыгай цех уло. Но кооператив але мартеат пашам ок ыште. Теве тиде йодыш таче мӱкш ончышо-влак ушем ончылно ик тӱҥ семын палдырна.
Тенийсе ий мӱкшызӧ-шамычлан куштылго лийын огыл. Кеҥеж кыдалне келшыдыме игече шогымылан кӧра эсогыл шагал огыл еш пытен. Республикыште 2,5 тӱжем еҥ пайдале насекомыйым онча. Чылаже 926 тонн мӱйым кӱзымӧ. Кажне омарталан шотлымаште 23 килограмм дене лектын. 50 да тылеч шукырак кӱзышӧ-влакат лийыныт.
Тидым палемдышт: кызытеш Марий Элысе мӱкшызӧ-влак кокла гыч улыжат куд процентше мӱкш ончышо-влак ушем членлан шотлалтеш. Сандене ушемлан кугурак пашам ворандарен колташ йӧнжӧ кызытеш шагалрак. Тыгай шонымашым ойлышт: ушем мӱкшызӧ-влаклан эн ончычак сатуштым ужалаш сайрак йӧным ышта гын, тудын членже-влак радам ятырлан ешаралтеш ыле. Грант шотыштат мутланымаш ылыже. Тыгай полышыжо моло мӱкшызылан пайдам пуа мо? Вет южо мӱкшызӧ шкеже вияҥеш, а молылан кызытеш пайдаже огеш кой гаяк. Мутлан, полыш оксам кооперативым вияҥдаш кучылташ гын, пайдаже чылалан лийын кертеш ыле.
Мӱкш сатун качествыже чылаж годым ок куандаре. Налше-влак ӧрдыж кундемла гыч кондымо мӱй начар качестван манын, чӱчкыдын ӧпкелат. Тыгай туткар гыч кораҥшашлан ветслужбо утларак тӱткышым ойырышаш манын палемдышт. Ончыкыжым чыла мӱкшызӧ ветеринарий шотышто «Меркурий» федеральный кугыжаныш увер системыш пурышаш. Кызыт тиде паша шукталтеш. Тунам сату могай кундем гыч толмым рашемдаш сай йӧн ышталтеш.
Ончычсо семынак чодыра, пистер, яра кийыше мланде дене пайдаланыме йодышым каҥашыме. Пошкудо Чуваший, тыгак Башкортостан гыч толшо уна-влак шке паша опытышт дене палдарышт. Эн сай мӱйлан, йӱышлан, мӱкш сатулан, ӱзгарлан конкурс эртаралтын. Ты гана Кужэҥэр район гыч мӱкшызӧ Ю.Грязинын мӱйжым эн сайлан шотлымо. Тылеч посна куд мӱкшызылан Ялозанлык да продовольствий министерствын, тыгак мӱкш ончышо-влак ушемын икмыняр членжылан чап грамотым кучыктымо.
В.Смоленцев.
Авторын фотожо.
