КУЛЬТУР ДА ИСКУССТВО СОЦИАЛ ИЛЫШ

Ӱмыргорно: Йогор Петыр бово

Лач тыге ойлат Шернур районысо Аҥанур ялыште илыше Ксения  Николаевна Алгаева нерген пошкудыжо-влак. Лапкарак капкылан, поро шинчаончалтышан, весела кумылан Петыр бово деке кеч-кӧ кеч-кунам унала мия гынат, кажныжым тудо эре поро кумыл дене  вашлиеш, чылалан сай шомакым муэш. Санденак, очыни, тудын деке ялысе пошкудо-влак уло кумылын толыт: кудыжо кугурак ийготан деч  ой-каҥашым йодеш, кудыжо ожнысо илыш нерген каласкалымыжым колыштнеже,  а кудыжо гын шке кундемысе марий й¢ла нерген пален налнеже. Ксения Николаевна шомак мундыражым рончалта гын, колыштын от нойо, муралтен колта гын, шӱм-чонышкетак логалеш, чыла илыш йӧсылыкет мондалтеш. Петыр бовон шкенжынат ӱмыргорныжо куштылгыжак лийын огыл гынат, йӧсӧ ончылан нигунамат вуйым сакен огыл, чылажымат сеҥен лектын, молымат ойган корно гыч чын лекташ туныктен.

Шочынжо тудо 1927 ий 19 октябрьыште Шернур районысо Эшполдо кундемысе Куэр почиҥга ялеш. Тунам, очыни, кажне еҥын илышыже неле лийын. Чиен лекташ чапле вургем, шер теммеш кочкаш кинде ситышын лийын огытыл, сандене изинекак пашаш кычкалташ логалын.  Кугу Отечественный сар да тудын деч варасе ийлаште самырык ӱдыр чодырамат руэн, пасумат куралын-тырмален, вет тунам кажныже: изижат-кугужат, илалшыжат-шоҥгыжат – чыланат шучко тушманым шочмо мландына гыч поктен лукташ тыршен, се ҥымаш корным шке семынже таптен. А кужу теле кастене Ксения Николаевна моло ӱдыр-влак дене пырля, ик суртышко погынен, межым шӱдыреныт, пижерге ден носким пидыныт, моло кидпашам ыштеныт, тыгодымак тӱрлӧ мыскарам колтылыныт, модыныт. 

Тыге кече кечым поктен, ик идалык весым алмаштен. Изи нарашта ӱдыр кушкын шогалын, шуко качын чонжым йӱлалташ тӱҥалын. Но вуешшушо ӱдырлан пошкудо Аҥанур ялысе Йогор Петыр гына келшен. Икмыняр пагыт гыч нуно ешым чумыреныт.

Петр Егорович Алгаев шке кундемыштыже тале плотник, пу гыч тӱрлӧ ӱзгарым ыштыше кидмастар семын палыме. Кызытат ялысе пошкудо-влак коклаште «тиде шорвондым эше Петыр изак ыштен коден», «Петыр изан ӧранвочкыштыжо ӱйжат вашке возеш» манмым колаш лиеш. Кажне йочажлан шӧртньӧ кид мастарлыкшым пӧлеклен. Чаманен каласаш кодеш, Петр Егоровичын ӱмыржӧ моткочак кӱчык лийын. Ксения Николаевнан вачӱмбакыже кугу нелылык возын: куд икшыве дене кодын. Шочшо-влакын ончыкылыкышт пиалан лийже манын, шуко йӱштӧ-шокшым ужашыже логалын. Кызытсе пагытлан чыланат тунем лектыныт, ешым чумыреныт, ынде шкештат уныкан улыт.

Ксения Николаевна кызыт уло кундемлан тале кидмастар да сӱретче семын палыме Валентин эргыже да моткочак поро, ныжыл кумылан, пелашыжын аважым шочмо ава семынак йӧратыше да тудын верч азапланыше Юля шешкыж дене пырля ила. Кызыт Ксения Николавна черлан кӧра кынел куржын ок керт гынат, жапым яра эртараш ок йӧрате: книгам, газетым очки деч поснак лудеш, тӱрлӧ лудышмурым шарналта. Илышын шем тӱтан мардежше тудым чот лупшен гынат, эр кечыйол семынак чыла сеҥаш тырша да самырык тукымымат волгыдо ончыкылыклан ӱшанаш кумылаҥден шога. Садланак ковайым родо-тукымжо гына огыл, моткоч шуко пошкудыжо, пырля пашам ыштыше изирак ийготан йолташ ватыже-влак, тыгак тудым пагалыше самырыкшат, илалшыжат – чыланат эртыше 90 ияш лӱмгечыж дене шокшын саламлат. Тек эр ӱжара эреак шыргыжеш, илыш вийым пуэн шога, лай мардеж чонлан ласкалыкым конда, кажне у эр шке волгыдыж дене пеҥгыде тазалыкым пуа.

Л.Алмаматова, Аҥанур ялын старостыжо. 

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий