СОЦИАЛ ИЛЫШ

Ӱшан – тиде илыш рӱдӧ

Илышын кок тӱҥ йыжыҥже – экономике да тудын негызеш ышталтше культур (а тушко тӱвыра, шанче, тунеммаш, историй да молат пурат) – нерген кутырышна. Но ны экономике, ны культур пеҥгыде рӱдӧ деч посна илен огыт керт – тидыжым ӱшан манына. Ӱшанат тӱрлӧ лиеш: иктыже тудым улан илыме дене (материальный велым) кылда, весылан чон яндарлык (духовный тӱня) лишылрак, кумшо пошкудыжлан ӱшана, нылымше – машинажлан… Кажнын йодмашыже тӱрлӧ. Но кеч-куштат ӱшан кӱлеш. Футболист, мутлан, шке вийжылан ӱшанен, мечым пурта. Еш оза ончыкылыкшым у пӧртым чоҥымо дене кылда. Ӱшан деч посна айдеме иленжат ок керт. Ӱшан рӱдӧ семын ончыко каяш тарата, эрласе кечым ончыкта. Ӱшанет да кузе ыштышашым палет – шонымашкет шуат. А мутланенаже тидын нерген Морко район «Передовик» ялозанлык артельын вуйлатышыже Ю.А.ИГНАТЬЕВ дене. Ончыч тарватыме шомакнам шуяш Юрий Арсентьевич шкежак кӱлешанлан шотлыш.

Кунам, кузе да могай корно дене

— Тӱняште илыш тыге ышталтын: тудо эре ончыко кая. Чарнет гын, шеҥгелан кодат. Икмыняр жап гыч утыш лектат, пытенат кертат. Тӱняште эсогыл калыкат пыта. Но илыш ок пыте, умбакыже шуйна. Санденак тудо чарнен шогалын ок керт.

— Такше… верыште тошкыштмо нерген ойлатыс?..

— Тошкыштмо — пытыме дене иктак. Тошкешташ тӱҥалат, а илыш ончыко кая, да молым поктен шуаш мыняр вий, палыме кӱлыт… Такшымат илышыште ала-кӧ ончыко кая, ала-кӧ почеш кодеш, ала-кӧ утыш лектеш… Рвезе калык ончыко кая, илалше-влак вара верыште тошкешташ тӱҥалыт. Жап толын шуэш, да каят. Кунам айдеме але калык верыште тошкешташ тӱҥалеш, тиде сай огыл лийшашын палыж гай.

— Но кажнылан, илышыш толмекыже, могай-гынат программе пуалтеш, да ме тудым могай-гынат жап кужытышто шуктышаш улына…

— Ме тиде жапым кужунрак шуйдарынена гын, палышаш улына: мо негызеш да кузе чыла тиде вияҥ толшаш. Тунам илышнам шуйдараш ӱшанна лиеш. Тидым шотыш огына нал гын, тул гай писын йӱлен пытена. А йӱлаш кӱлеш кунам эркынрак, кунам виянрак, ала-кунамже весын шокшыж пелен пызнен каяш уто огыл. Палыман, кунам, кузе да могай корно дене каяш. Посна еҥланат, калыкланат.
«Юмо пала, Юмо ужеш»

— А от пале гын?..

— Иисус, Будда, Мухаммад гай шнуй-влакат тиде тӱняш толыныт да каеныт, а илыш чарнен огыл. Нунын деч ончыч илыш могай лийын? Кече лектын, йӱр йӱрын, молат ышталтын. Нунын деч варат илыш тӱҥ шотышто тугак кая манаш лиеш. Но ты тӱняш толмышт арам лийын огыл – туныктен ойлымышт религийыш савырнен. А илышыже нунын деч ончычат лийын, нунын деч варат шуйна. Тӱжем, миллион ий дене тиде кая.

— А марий калык нунын деч ончычат илен…

— Нунын деч ончычат да варат поген толмо опытшылан эҥертен илен да ончыко каен. Тудо Юмын ой ден калык уш-акыл погым (але опытым) посна ончен. Мутат уке, Юмым кӱшкырак шынден – тудын кугу виян улмыжым да кумдан авалтымыжым умылен. Но тидын нерген кугун кутырен огыл: «Юмо пала, Юмо ужеш», — манме дене серлаген. А шке погымо опытшым, илыш опытшым, калык дене кылден: «Тошто марий тыге ойлен, тошто марий тыге ыштен». Да тӱҥ шотышто лач тидлан эҥертен. Шкенан калыкын опытшылан ӱшанен да тидыжак ончыко каяш тудлан илышыштыже полшен.

Кумданрак — «Марий Эл» газетын
2017 ий 18 ноябрьыште лекше номерыштыже лудын кертыда

Юрий Исаков.

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий