КУЛЬТУР ДА ИСКУССТВО

Отеллом але марий патырым

М.Шкетан лӱмеш Марий кугыжаныш драме театрын артистше-влак кызыт «Тулар да тулаче» спектакльым сценыш лукташ ямдылалтыт. Николай Арбанын  пьсыжым уэмден, Марий Эл Кугыжаныш премийын лауреатше Володя Матвеев сценылан ямдылен. Спектакльыште тӱҥ рольым модшо-влак кокла гыч иктыже — Эдуард Яковлев. Кӱшыл обществыште улшо марийын, Сергей Иванович Тукмановын, образшым кузе тудо чоҥа – апрельыште ужын кертына.

Эдуард Яковлев Морко районысо Йогорсола ялыште шочын-кушкын. Изиж годым тудо ачаже семын тракторист лияш шонен. Но кушмо семын шонымашыже вашталтын.  Шӱргысола кыдалаш школышто 11 классым тунем пытарымеке, И.Палантай лӱмеш культур да искусство колледжысе эстраде пӧлкаш пураш шонен. Но класс вуйлатышыже Александр Арсентьевич Тимофеев рвезын артист мастарлыкшым шижын шуктен да тудым Шкетан лӱмеш Марий кугыжаныш драме театрыш конден.

Москосо М.С.Щепкин лӱмеш кӱшыл театр училище деч вара Эдуард Яковлев марий театрыш пашаш толын да таче кече мартеат тӱрлӧ образым чоҥымыж дене калыкым куандара. Тудын чоҥымо рольжо-влак утларакше характеран улыт. Тудлан комедийыштат, драмыштат, трагедийыштат тудлан модаш келша. Кажне постановкышто чоҥымо образше шканже лишыл. Тудым нерешталт лекше шурно пырче дене таҥастара.

— Кажне роль чон гыч лектеш, кажныже шерге. Шке образетым шижат гын, тунам модашат куштылгырак, — манеш артист. — Пьесым лудмо годымак шканем келшыше рольым кычалам, шукыж годым шонымо семынак лектеш.

«Айдеме йӧратымашыште» — Йыван, «Морко семыште» — Ляпай Йыван, «Мӱкш отарыште» — Епсей матрос, «Кресӱдырыштӧ» — чӱчӱ, «Осал чоялык да йӧратымашыште» — президент да ятыр моло спектакльыште образым келгын чоҥа.

Спектакльлаыште роль куштылгын огеш ышталт. Режиссерын ойлымыж деч посна артист шкежат кычалеш, образым келгемдыме шотышто шона.

Образым чоҥымо годым Э.Яковлев уремыште шкан келшыше прототипымат кычалеш. Мутлан, шоҥго кочайын рольжым модаш кӱлмӧ годым тудо  илалшырак-влакым эскера але кочажым шарналта.  Нунын ошкыл колтымыштым, койыш-шоктышыштым веле огыл, мутланымышт годым «паразит» мут-влакым кучылтмыштымат шарналта да кучылтеш. 

 

— Айдемыным веле огыл, янлык, кайык-шамычымат эскераш тыршем. Теве шукерте огыл пашаш толмо годым ала-могай кочкыш падырашым чӱҥген шинчыше чаҥам  ужынам, а воктеныже эше весе тошкештын. Нунын мом ыштымыштым,  шкеныштым кузе кучымыштым да молымат ончаш оҥай ыле. Вес гана тидат спектакльыште иктаж действийыште кӱлеш лиеш, шонем, — воштылеш Эдуард Иванович.

Тидын денак Эдуард Яковлев артист профессийым оҥайлан шотла, тудым сыщикын дене таҥастара.

Артистлан режиссер дене пашам ыштымат оҥайын чучеш. Вет чылаж годым режиссёр ден артистын шонымашышт келшен ок тол, сандене кунамже ӱчашашат, каҥашашат логалеш.

— Кунам ӱчашымаш лектеш, тунам образым чоҥашат сайрак. Южгунамже режиссер дене артист ик образымак шке семынышт, тӱрлын, ужыт, – палемда Э.Яковлев. — Режиссерын ойжым колыштын, шке гыч темлен, ик ойыш шуаш тыршена.

Артист-влаклан шке коллегыштым ӧрдыж гыч ончашат пайдале. Вет южо спектакльым кок состав ямдыла — ик рольымак кок еҥ чоҥа. Сандене  репетиций годымак икте-весын пашажым ончат, аклат, рольым келгемдаш, саемдаш лийме шотышто каҥашат.      

Кажне артистын шонен коштмо образше уло. Эдуард Яковлев У.Шекспирын Отелложым модаш кумылан.

— Гамлетым модаш капкылем келшыше огыл,  Ромеолан — ийготем келшен ок тол… Отеллом але иктаж марий патырым модаш келша ыле, — манеш тудо.

Эдуард Яковлев артист корныш шогалмыжлан нимынярат огеш ӧкынӧ. Тӱрлӧ нелылык лиймылан кӧра 2001 ийыште тудо театр гыч кораҥын ыле. Марий телевиденийыште вӱдышӧ («Кечывал кечын» передачым вӱден), режиссер-монтажер семын ыштен, тиддеч вара Марий тӱвыра рӱдерыште вуйлатышын алмаштышыже лийын, оролланат, республик деч ӧрдыжкат чоҥымо пашаш кудалышташыже логалын. Но чонжо садак марий театрыш шупшын, да  2006 ийыште тушко пӧртылын.

— Ындыжым театр гыч поктен луктыт гынат, нылйола мӧҥгеш толам, — воштылеш Эдуард.

Артист пашаж деч посна Эдуард Иванович ынде шым ий — театр пеленсе ансамбльын ик эн чолга участникше. Тудо тӱмырым шокта, мура. Коллектив дене концерт, театрын эртарыме мероприятийла годым тӱрлӧ калыкын мурыжым йоҥгалтарат, районлашкат чӱчкыдынак лектыт, школлаште мастер-классым эртарат. 

Концертыште вӱдышӧ семынат лектеш. Икымше гана мурызо Влад Николаев дене пырля Пошкырт кундемыш гастроль дене ик тылзылан миен да вӱдышӧ сомылым шуктен, йӱк режиссер семынат тыршен.

Эдуард Яковлев сылнымутланат шӱман. Школышто тунеммыж годым тудо ятыр  почеламутым возен, нуно газетлаштат савыкталтыныт. Пытартыш сылнымут саскажлан Влад Николаев семым келыштарен да мурым «Йӧратем, ит вурсо» манын лӱмден.

Сценыште тӱрлӧ образым чоҥа, мура, семӱзгарым шокта, сылнымут корнылам сера… Чыла тиде сомылым моткочак марий шӱлышан еҥ, уста артист шукта да ыштыме пашажат калыклан куаным конда.

 

 Йӧратем, ит вурсо

Йӧратымаш кышкалтын пурыш чоныш.
Тореш кеч лийым, шым керт мый чарен.
Адак шӱм вургыжеш. Йӱд омо пытыш.
Кертам йочала шортын, юарлен.

Ойлат, йӧратымаш ок ончо жапым,
Кеч самырык улат, кеч ийготан.
Пуэн гын пӱрымаш тыгае татым,
Молан пиалым шке деч шӱкалман?

Мый йӧратем, ончен тора гыч тыйым,
Да куанем, воктен кунам улат.
Мый йӧратем шыпак, ит вурсо мыйым.
Шке кӧргыштем чонем почам тылат.

Ом тошт мый шинчашкет туран ончалын.
Шӱлаш тоштде, эртем йышт воктечет.
Трук лӱдыктем, шонем, чонем почам гын, 
Да йӱкшыктем йӧршешлан шке дечем.

Ом уж гын кеч изиш, моткочак шӱлык.
Шӱмемым пуйто йӱштӧ авалта.
Ок шӱшкӧ пуйто сад лоҥгаште шӱшпык,
Да тылзе пуйто кечым алмашта.

Улат тый шӱлышем, садлан шулем мый.
Улат тый пиалем, илем садлан.
Лач иктым сӧрвалем: нелеш ит нал тый.
Мый йӧратем. Ит вурсо тый тидлан.

 

Йодыш-вашмут

Рушыш савырна?

Йоча да самырык-влаклан театр-рӱдерын мартысе репертуарыштыже латкок спектакль гыч кумытшо гына — марла. Тиде мо дене кылдалтын: марий ончышо шагалемын, драматургийын экшыкше але театр эркын рушыш савырна?

С.Алгаева.

Йошкар-Ола.

 Йодышлан Йоча да самырык-влаклан театр-рӱдерын художественный вуйлатышыже Олег Иркабаев деч тыгайрак вашмутым налме:

— Чын, стационарыште ончыктышаш спектакль кокла гыч мартыште шукыжо — рушла. «На дне» спектакльым школ-влакын йодмышт почеш шынденна. Тиддеч посна тиде тылзын «Обломов или «Теперь или никогда!» лӱман у спектакльнан премьерже тиде жаплан келшен толын. Ме кажне тылзын тӱрлӧ репертуарым чумыраш тыршена.

Но весымат палемдыман: спектакль-влак стационарыште рушла ончыкталтыт гын, театр коллетив тиддеч посна Параньга, Советский, Шернур районлаш, Волжск олаш марий спектакльла дене вашка.

Лаштыкым А.Байкова ямдылен.

Опубликовать в Одноклассники