23 февраль – Шочмо элым аралышын кечыже
«Илышыште лӱддымє лияш,
ончыкылык волгыдылан ӱшанаш…»
Российын армийже – элын чекшым, тыныслыкым да калыкын ласка илышыжым аралыме шотышто кугыжанышын ӱшанле эҥертышыже лийын да лиеш. Пытартыш жапыште тидлан поснак кугу тӱткыш ойыралтеш. Армиййым технически пеҥгыдемдыме паша вияҥеш. Кузерак вара таче Шочмо элнам аралыше военнослужащий-влак илат?
Газетнан унаже – запасыште улшо генерал-майор С.Воронцов.
Шочынжо Степан Александрович Советский районысо Немычродо ял гыч. Ончыч Ушнур кандашияш школышто тунемын, варажым тулык йочам школ-интернатыш колтеныт.
Вашлиймашна республикысе военкоматыште эртыш. Кугу, таза кап-кылан, шара шинчан пєръеҥым ончалын, «Ты генерал военный корныш шогалмыж деч ончычак спорт дене пеҥгыде кылым кучен, векат» шоналтышым. Йоҥылыш лийын омыл улмаш. Саламлалтын, палыме лиймеке, шомак йогын шке корныжым нале.
– Ялысе рвезын военный училищыш тунемаш пураш шонымаш кузе шочын?
– Кодшо курымысо кандашлымше ийлаште шуко рвезе военный лияш, армийыште служитлаш шонен. Шукыштын юж десант войскаш логалмышт шуын да тидлан шкеныштым ончылгочак ямдыленыт. Мыйын тунемме школ-интернатыште кажне ийын кок-кум выпускник военный училищыш тунемаш пурен. Мыйынат тыгай кумыл шочын. Мый чыла шотыштат ача гай лийше туныктышо Валерий Фёдорович Галкинлан (кызыт Ушнур кыдалаш школын директоржо) таум ыштем. Ончыч пырля тунемше йолташем Александр Скобелев военный училищыш пурен, почешыже мыят тарваненам.
– Тидлан шкем ончылгоч ямдыленда?
– Чынжымак, тидлан ончылгоч ямдылалтме. Спорт мыйын илышыштем тунам эн тӱҥ лийын, кугу верым налын. Утларакшым биатлон келшен. Республикыште эртаралтше таҥасымашлаште призёр радамыште лийынам, ты вид дене спорт мастерыш кандидат нормативым шуктенам. Тыгак спорт ориентирований чонемлан лишыл, волейбол, баскетбол дене модмо, жапше годым ече дене талын мунчалтыме, куштылго атлетикыштат сай результатым ончыктымо. Чолга лийынам, сандене тӱрлє сынан таҥасымашлаште вием тергенам, Чыла тиде, физически шуаралтме, дисциплинылан туныктен, пеҥгыде койыш-шоктышан лияш полшен, военный училищыш тунемаш пураш кугу шӱкалтышым ыштен.
– Военный училище деч вара чонлан келшыше войскам ойыраш йєн лийын?..
– Вольский высший военный училище деч вара ончыкшым кеч-могай войскаш логалаш йєн лийын. Воздушно-десантныйышке лач ныл выпускник кӱлын. Тиде ныл еҥ коклаште мыят лийынам. Ты сферыште 11 служитленам.
– Шонымаш шукталтын. Парашют дене икымше гана тєрштымє мо дене шарналт кодын?
– Парашют дене чылаже 96 гана тєрштенам. Икымше гана нимом умылен омыл манаш лиеш. Тиде кӱ мешак мландыш волен вочмым ончен шогымо дене иктак. А кокымшо-кумшо гана тєрштымє деч вара изиш лӱдмаш лектын. Тунам мо лийын кертшашым умылымо. Кеҥежым ерыш, еҥер вӱдыш, ушкал кӱтӱшко… волен возаш лиеш. Сандене тидын шотышто телым сайрак, изиш пушкыдырак пуйто.
– Степан Александрович, те варажым тӱрлє войскаште службым эртенда. Чонлан эн лишылже?..
– 36 ий военный службо жапыште 15 гана верым вашталташ логалын. Элнан тӱрлє кундемыштыже, тӱрлє войска: юж-десант войска, зенитно-ракетный артиллерий, теҥыз флот… Тӱҥ ӧasdӱ ҥ шотышто материально-технический обеспеченийлан вуйын шогенам. Чонлан юж десант войска эн лишыл. Канде берет, гвардий знак, канде корнан тельняшке – ВДВ-ын символжо. Санденак кокымшо августышто ты кечым эн шерге пайрем семын палемдена. Мєҥгыштє шке еш, йолташ-шамыч дене пырля.
– Таче кечын самырык-влакын армий радамыште службым эртымышт шотышто мом каласеда? Техникыжат эре уэмеш, идалык жапыште чылажлан тунем шуаш лиеш мо?
– Кызыт рвезе-влак илыш дене тєр ошкылыт. Армийышкат кумылын каят. Служитлаш сай йєн ышталтын: казармыште шокшо, йоҥгыдо, вургем кеҥеж ден телылан келшыше (мемнан годым тыгай лийын огыл), сайын пукшат… У технике дене пойдаралтеш. Чын, тудо сложный, но Уралым, КамАЗым, МАЗым сайын виктарен моштат. Идалык, мутат уке, шагал, сандене кугу ӱшан контрактник-влаклан ышталтеш. Стратегический ученийланат жапым ситышын ойырат. Военный училищылашкат тунемаш пурат. Такшым кажне айдеме шке пашажым сайын ыштышаш, лийже тудо комбайнёр але туныктышо, врач але чоҥышо… А военныйлан, чылан палат, пеҥгыде койыш-шоктышан, физически таза кап-кылан лийман, спорт дене пеҥгыде кылым кучыман. Тыгодым ешарыман: таза улмо деч посна пӱсє уш-акылан лийман, шкем чыла велымат шуарыман, стратегически шонен моштыман. Вет пӱсє уш-акыл дене ойыртемалтше, кап-кыл дене таза пєръеҥым ӱдыр-влакат вес семын ончат.
– Икшывыда Тендан корным ойырен налыныт?
– Кок ӱдырем военный огытыл, но тукым шольым военный корным ойырен.
– Шокшо верлаште лийында?
– Ленинград гыч Новосибирск марте службо корно эртен, тӱрлє кундемлаште лийме, служитлыме… Кавказ, Осетий, Нагорный Карабах…
– Яра жапым кузе эртареда?
– Тидыже пеш шагалже годым лиеш. Тунам яндар южышко, чодыраш лекташ, ече дене мунчалташ йєратем. Пелашем Людмила Ивановна дене пырля канена.
– Военный службо илышыште мом пуэн?
– Пеҥгыде койыш-шоктышан лияш, ончылан шындыме кеч-могай задачым кӱлеш семын шукташ, ешым аралаш, илышым аклаш.
– Илышыште эн тӱҥлан мом шотледа?
– Оптимизм шӱлышан, лӱддымє лияш, ончыкылык волгыдылан ӱшанаш.
– 23 февральыште Элым аралышын кечыжым палемдена. Те «элым аралыше» мутым кузе умылтареда?
– Чын пєръеҥ кеч-могай жапыште шке элжым, ача-аважым, родо-тукымжым, пошкудыжым, пелашыжым, икшывыжым арален кертшаш, нунылан ӱшанле эҥертыш лийшаш. Шкежак физически таза улмыжо, духовный поянлыкше, моральный, психологический качествыж дене кӱшнє шогышаш. А тидым изинекак вияҥдыман, шкем чыла велым шуарыман, патриотизм шӱлыш дене авалтын кушман. Чынжымак, кажне рвезе элнан ӱшанле эргыже лийшаш. А 23 февраль йӱла почеш военныйын веле огыл, чыла пєръеҥын пайремже.
Йєн дене пайдаланен, землякем-влакым шокшын саламлем да пеҥгыде тазалыкым, порылыкым, тачысе куштылго огыл илышыште чытымашым, чыла шотыштат (материально, духовно) поян лияш тыланем.
Генерал-майор Степан Александрович Воронцов:
1984 ийыште Вольский кӱшыл военный училищым тунем лектын;
Офицер службым Москва военный округышто тӱҥалын;
Посна зенитно-ракетный артиллерий дивизионын командиржын алмаштышыже;
Юж десант дивизийыште парашютно-десантный полкын тыл начальникше;
1996 ийыште РФ Вооружённый Вийын тыл да транспорт шотышто военный академийжым тунем пытарен;
2006 ийыште РФ Вооружённый Вий Генеральный штабын военный академийжым тунем лектын;
2006-2013 ийла. Ракетный армийын тыл начальникшын алмаштышыже, штаб начальникше – тыл начальникын алмаштышыже деч Касвел военный округын ресурсым ситарыме управленийжын начальникше марте тӱрлє должностьышто служитлен.
2013 ий май гыч – Балтийский флотын командующийжын алмаштышыже.
Ятыр награде дене палемдалтын.
Кызыт Марий элыште ила.
Е.Эшкинина.
М.Скобелевын фотожо.
