Шинчымаш кече вашеш Марий Элыш Россий образований да науко министрын алмаштышыже Людмила Огородова толын. Тудо республикысе Правительстве пӧртыштӧ регионын экономикыжым инноваций корно дене вияҥдышашлан профессиональный образованийыште кадрым ямдылыме йодышлан пӧлеклалтше совещанийыште лийын. Совещанийым Марий Эл вуйлатышын пашажым жаплан шуктышо А.Евстифеев вӱден. Вашлиймаште Федераций Советын тӱнямбал паша шотышто комитетын председательже К.Косачев, республикысе министерстве ден ведомство пашаеҥ-влак, вӱдышӧ предприятий, вуз, ссуз-влакын вуйлатышышт лийыныт.
— Республикнан экономикыже эркын вияҥмым статистике ончыкта. Тидыже сай квалификациян специалист-влакым ямдылаш кӱлмӧ нерген ойла. Поснак паша профессийлан кугу тӱткышым ойырыман. Марий Элын кеч-могай тунемме заведенийжым тунем пытарыше еҥ шке специальностьшо дене паша верым мушаш. Тидыже отрасльын ик эн тӱҥ задачыже лийшаш. 2017 ийыште вуз ден ссузын 99,5 процент выпускникше пашам ышта. Тидын годым 56,3 процентше веле пашажым шке профильже дене муын. Тиде экшыкым кораҥдаш кӱлеш, — палемден А.Евстифеев.
Тудо тыгак у направлений-влакым шекланаш, туризмым, IT-сферым вияҥдаш кӱлмым палемден. Туныктымо учреждений-влак тидым шотыш налшаш да кужу да кӱчык жаплан палемдыме планышкышт пуртышаш улыт.
Марий Элын Образований да науко министерствыже ончылно Александр Александрович теве могай задачым шынден: регионлан могай профессиональный кадр кӱлмым да тунем пытарыше-влак ккла гыч мынярынже шке специальностшо дене паша верым вигак муын кертмым ончылгоч шымлаш.
Россий образований да науко министрын алмаштышыже Людмила Огородоват образованийын вияҥме корныж нерген ойлышыжла палемден: лишыл жапыште, куд приоритетный проектлан эҥертен, у стандарт-влаклан тӱткышым ойыраш тӱҥалыт. Мутлан, ешартыш образованийлан, школышто тунемше-шамычлан у, тачысе илышлан келшен толшо тунемме средам ыштымылан, ончыл технологий дене пашам ыштен моштышо кадр-влакым ямдылымылан, да моло планат. Людмила Михайловнан палемдымыж почеш, паша профессий-влакын чапышт кушкеш. Тений тудо 17 процентлан кӱзен. Л.Огородова докладыштыже «Вуз — инновацийым шочыктымо рӱдер» проектлан поснак кугу верым ойырен.
— Инноваций рӱдерын модельжым ыштыме нерген але увертарыме огыл. Тидын нерген 1 сентябрьыште каласат. А теве 1 октябрь марте ты рӱдерым ыштыме нерген йодмашым Российын Образований да науко министерствышкыже пуэн шуктыман. Декабрь марте Российын 30 субъектыштыже (Москва ден Санкт-Петербург деч посна) вузлаште 40 инноваций рӱдер почылтшаш. 2025 ий марте 80 регионышто 100 тыгай рӱдер лийшаш. Опорный университет-влак ты программыш эн ончыч пурышаш улыт, — палдарен Л.Огородова.
Тудынак палемдымыж почеш, Марий Элын вузшо-влак ончылно икмыняр задаче шындалтын: бизнесым инноваций пашашке ушаш. Тидлан шымлымашым эртарыман, у разработкым ыштыман да тудым илышышке шыҥдарыман. Тыгак шымлымашым эртараш кумылан пашаеҥ-влакым предприятийлашке ушыман, тидлан финансированийым кугемдыман, талантан самырык тукымым паша верыште кодаш манын, чыла ыштыман.
Совещанийыште кӱшыл образованийышке тачысе илышлан келшен толшо технологийым, туныктымо у технологийым пуртымо, шымлымашым да инновацийым пеҥгыдемдыме, выпускник-влакым пашаш пуртымо, науко да педагогике кадр-влаклан аттестацийым эртарыме, регионын вияҥмаштыже вузын верже нергенат мутланеныт.
— «Вуз — губернаторын да верысе кучемын негызышт, эҥертышышт. Опорный вузын программыже университетым кӧргӧ гыч вияҥдаш, а «Вуз — инновацийым шочыктымо рӱдер» приоритетный проект республикын экономикыжлан вияҥаш полшышаш, выпускник-влакым регионыштак кодаш амалым, шӱкалтышым пуышаш, — умылтарен Людмила Михайловна.
Опорный университет нерген К.Косачев каласкален. Марий Элын Тазалыкым аралыме мнистрже М.Панькова опорный вуз медкадрым ямдылымаште кугу пашам ышта манын палемден.
Полупроводниковый заводым вуйлатыше П.Козлов, Марий машиностроительный заводын директоржо В.Шевцов, МарГУ-н ректоржо М.Швецов, «Юлтехын» ректоржо В.Шебашев республикысе вуз-влакын да верысе бизнесын пырля келшен пашам ыштыме, кӱкшӧ технологиян производствылан, оборонно-промышленный предприятийлан кадрым ямдылыме паша опытышт дене палдареныт.
Совещанийым Людмила Огородова иктешлен. Тудо регионын экономикыжым инноваций корно дене вияндышашлан профессиональный образованийыште кадр-влакым ямдылыме йодышышко республикым вуйлатыше А.Евстифеевын кумылын ушнымыжым кӱкшын аклен.
Варажым совещанийысе йодышым республикысе августысо педконференцийышкат кусареныт. Тудо Г.Константинов лӱмеш руш драмтеатрыште эртен.
Марий Эл вуйлатышын пашажым жаплан шуктышо А.Евстифеев республикысе образованийышке могай вашталтышым пуртымо, могай пашам ышташ кӱлмӧ дене палдарен. У тунемме ийыште республикыште 253 школ шке омсажым почеш. Тушеч 20 школ пу оралтыште верланен. Тыгодым иктыже аварийнылан шотлалтеш. 89 школым капитально ачалыман. 29 школышто шондан да кидым мушмо вер уке. 30 школ кко смене дене пашам ышта. Ты пӱсӧ йодыш кораҥже манын, республикыште 19 у школым чоҥыман. Мутат уке, тидым ышташ республикын шийвундыжо ок сите, сандене А.Евстифеев федеральный полышлан ӱшана.
Тений сентябрьыште Волжский район Купсола (Эмеково) селаште у школ почылтеш, тыгак Курыкмарий район Кулаковы селаште школын кокымшо черетшым мучашленыт. Тушто у спортзал, актовый зал, книгагудо, мастерской улыт.
Тыгак 243 школын леведышыжым олмыктыман. Тидлан 300 миллион теҥге кулеш. А.Евстифеев ты пашам кум ийыште ыштен шукташ кӱлеш манын палемден. Йочасадлашке кумыт гыч шым ияш марте 4549 икшыве черетыште шога. Шушаш ийын Йошкар-Олаште ныл йочасад нӧлталт шуктышаш. Тушко 840 икшыве кошташ тӱҥалеш. Рӱдоласе у микрорайонлаште пӧртым чоҥымо годым икымше пачашыште, тыгак у школым нӧлтымӧ годым школ деч ончысо группо-влаклан верым ойырымат ты нелылык гыч лекташ полшышаш. Кум ийым темыше да йочасадыш коштдымо икшыве-шамычын ача-аваштлан республикысе бюджет гыч оксам ойыраш палемдыме. А.Евстифеев Россий правительствыш республикыште вич у школ ден шым йочасадым чоҥаш оксам ойыраш йодмаш дене лектын.
Республикысе школлаште туныктышо-влак огыт сите. Тиде йодышымат конференцийыште нӧлталме.
— Проблеме гыч лекташ педкадрым ямдылыше учрежденийлан шкевуя ыштыме лӱмжым пӧртылтыман. Педагог-влакым ситарыме йодышым кораҥдашцелевой прием, самырык туныктышылан контракт почеш паша верым пуымо, профессиональный конкурсыш педагог-влакым ушымо, конкурслаште сеҥыше да тушто усталыкым ончыктышо туныктышо-шамычлан окса полышым пуымо полшышаш. Бюджет сферыште пашам ыштыше туныктышылан служебный илыме верым чоҥыман, тыгак самырык туныктышылан полышым, каҥашым пуымо институтым вияҥдыман, — каласенА.Евстифеев.
Школлаште учебникын ситыдыме йодышланат кугу верым ойырымо. Кызыт книгалан ик йочалан шотлымаште 150 тенгем ойырат. Туныктышо-влакын шотлен лукмышт почеш, ик йочалан 800-900 теҥге кӱлеш, но чынжым гын – 1800 теҥге.
Тыгак республикыште Интернет дене чыла вере пайдаланен огыт керт. Тиде нелылык гычат эркын лекман, молан манаш гын кызытсе илышыште у технологий деч посна туныкташ ок лий, сандене Интернетым районлаште вияҥдыман. Школ автобус-влакымат уэмдыман. Тений федеральный окса полшымо дене республиклан 27 у автобусым налаш палемдыме. Сенатор К.Косачевын полшымыж дене 19 автобус таче кечылан Марий Элыш «толын».
Йошкар-Оласе икшыве-влакым транспортышто кудалыштме годым кок тӱшкалан шелме шотыштат мутланеныт. Шуко шочшан ешлан кочкаш да транспорт дене кудалышташ оксамат шукырак ойырыман манын палемден А.Евстифеев.
Кызыт тыгай йоча-влаклан кочкаш ик кечылан 25 тенгем ойырат. Тидлан 2017 ийыште бюджетыште 48 миллион теҥгем палемденыт. Нормативым 98 теҥге марте кугемдаш ешартыш 140 миллион теҥге кӱлеш.
Россий образований да науко министрын алмаштышыже Л.Огородова ик образовательный кумдыкым ыштыме, педагогын квалификацийжым нӧлтымӧ нерген каласкален. У тунемме ий гыч туныктышо-влак аттестацийым вес семын эрташ тӱҥалыт. У йӧным Российын 13 регионыштыжо тергат.
Конференций мучаште Марий Элын туныктышыжо-влаклан Российын, Марий Элын кӱкшӧ наградыже-влакым кучыктеныт. Россий Образованийын почетан пашаеҥже лӱмым кок еҥ налын. Тыгак ныл педагог Российысе Образований да науко министерствын Почетан грамотшо дене палемдалтын. Куд туныктышылан Марий Элын сулло туныктышыжо лӱмым пуэныт.
Лидия ШАБДАРОВА.
М.Скобелевын фотожо.
Снимкыште: Морко район Коркатово лицейын директоржо С.Михайлов Россий Образований да науко министерствын Чап грамотшо дене палемдалтын. Волжский район Сотнур школышто физикым туныктышо Р.Андреевалан Россий образованийын почетан пашаеҥже лӱмым пуэныт.
