УВЕР ЙОГЫН

«Кугу Какшан» да ир пўртўс

Лишыл жапыште «Кугу Какшан» заповедникын пашаеҥже-влак кугыжанышын аралыме ты пўртўс кумдыкшо дене лишкырак палдарыше турист маршрутым почыт.

Шукерте огыл заповедникын специалистше-влак тиде маршрут дене шкешт эртеныт, увертарыше аншлаг-влакым тӧрленыт, павильон-влакым у экспонат дене пойдареныт, тоштыжым эрыктеныт… Маршрутышто шуко оҥайым пален налаш, ужаш, марий пўртўсын моторлыкшым эскераш йӧн лиеш. Корныш тўрлӧ янлыкат вучыдымын кудал лектын кертыт. Кызыт заповедникын специалистше-влак маршрутыш турист-влаклан ончыкташ келыштарыме объект-влакым пурташ ямдылат. Заповедникыште кум кугу кордон уло. Кажныже иктыже весыж деч мо дене гынат ойыртемалтеш.

Мутлан, «Шимаево» кордонышто турист-влакым «Колызын кудывечыже» кава йымалне почмо павильон вуча. Тудымат тений Кугу Какшан эҥерыште илыше 20 наре тўрлӧ колын — сазанын, ловалын, нужголын, шийголын, стерлядьын, миноган да молынат — пу гыч ыштыме фигуржо-влак дене пойдареныт.

«Старый перевоз» кордонышто сонарзын пӧртшым нӧлтат. Тудо «Марий калыкын сонарже» экспозицийым тичмашынрак почын пуаш шонымаш дене ышталтеш. Кугыжаныш инспектор-влак изак-шоляк Леонид и Алексей Якунин, Виктор Бобров тушто тыршат.

«Аргамач» кордонышто мўкшотар уло. Мўкшым ончычат онченыт, но тений вашталтыш лийын: шуко пеледышан лийше шемшыдаҥым, донникым, синякым, фацелийым ўденыт. Нине кушкылым кўзаш полшышо кушкылым кызыт ончен куанет.

Каласаш кўлеш, «Кугу Какшан» заповедникын турист маршрут дене кылдалтше туржо-влак республикысе туризм сферыште ик эн сайлан шотлалтыт. Тудо 146 километр шуйна, йолынат, автобус, велосипед денат эрташ, эсогыл байдарке денат Кугу Какшан эҥер мучко ийын каяш лиеш. Тур жапыште турист-влак икмыняр экскурсийыште лийыт, заповедникын павильонжо-влакым ончал савырнат, ир пўртўс, янлык тўня дене палыме лийыт. Заповедникын пашаеҥже Ольга Грудцынан ойлымыжо почеш, турист маршрут кок кече да ик йўд шуйнаш тўҥалеш. Каяш кумылан-влак йодмаш дене лекшаш улыт. Ак шотышто тур шергын ок шого.

Шукерте огыл «Кугу Какшан» заповедникын директоржо Масхут Сафин Марий Элын чодыра да сонар озанлык министертвыжым вуйлатыше Алексей Шургин дене вашлиялтын. «Кугу Какшан» заповедник кумдыкышто тыгаяк лўман биосферный резерватым ыштыме йодышым каҥашеныт. Ончыкыжым заповедникым тыгай кумдыкыш савырынешт, кушто пўртўс ден айдемын пырля ваш умылен илымышт йырым-йырысе средалан тўзланаш полша. Тыгай статусым ЮНЕСКО пуа. Биосферный резерват кум зоно гыч шогышаш: ядро (аралыме пўртўс кумдык), буферный зоно да айдеме ден пўртўсын ваш тўкнымо зоныжо (кушто лачшымак тудо палдырна). Чыла тидыже «Кугу Какшан» заповедникыште уло. Эшежым кызыт тудын специалистше-влак ты кумдыкым саде биосферный резерватышкет савыраш манын чот тыршат.

Светлана Носова.

Снимкылаште: сонарзын пӧртшӧ нӧлталтеш; заповедникын символжо; «Колызын кудывечыштыже»; Кугу Какшан эҥерыште — пуш-влак; «Кугу Какшан» заповедникын пашаеҥже-влак.

Фотом «Кугу Какшан» заповедникын сайтше гыч налме.

«Кугу Какшан» заповедник 1993 ий 14 мартыште ышталтын. Тудо 21428 гектар кумдыкым айла, Килемар, Медведево районлаште шарлен возын. Кайык чоҥештылме кўкшыт гыч тудо нимучашдыме ужар посто гай коеш. Коклаштыже изи эҥер, куп-влак улыт. Кум ер — Шушъер, Кошеер да Касино — волгалт шинча. Чодыраште 700 наре тўрлӧ кушкыл кушкеш, 50 тўрлӧ млекопитающий, 180 наре шулдыран ила. Так арам огыл заповедникын символикыштыже маскам ончыктымо, тудат тушто ситышын. Заповедник Кугу Какшан эҥер воктенысе кумдыкышто ир пўртўсым арален кодаш ышталтын. Таче тудын вўдыштыжӧ 29 тўрлӧ кол ийын коштеш. Эколог-влак «Кугу Какшаным» Марий Элын жемчужиныже манын палемдат.

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий