СТАТЬИ Туризм ЯЛОЗАНЛЫК

Эрласе кечыш ӱшанлын ончат

Кужэҥер районысо «Маяк» агрофирме»  — ООО йол ӱмбаке шогалме корнышто

Пашам ыштат – тугеже илат

Тиде тӱшка озанлыкым латшымше ий Кужэҥер районыштак шочын-кушшо  Г.Иванов вуйлата. Ончычшо Йошкар-Олаште илен да пашам ыштен, ялозанлык дене кылдалтше организацийлаште тыршен. Шочмо кундем Григорий Федоровичым шкеж деке эреак ӱжын, тушко илаш куснаш йодын. Тыге Шорсола кундемын ик эн мӱндыр лукышкыжо, рӱдӧ илем деч лу километр коклашке, чодыра лоҥгашке, Шӱшпык ялыш толын, суртым нӧлтен, мӱкшым ончаш тӱҥалын. Тунам эше тиде ялыш корныжат лийын огыл (кызытшат уке манаш лие) гынат, нелылык лӱдыктен огыл. Тудо пагытыште фермер озанлыкымат почнеже улмаш, но тидлан кредитым налын кертын огыл. Тыге тунамсе «Маяк» озанлыкым (озанлыкын лӱмжат, собственность формыжат ик гана веле огыл вашталтын) вуйлаташ тӱҥалын. Шорсолаште пӧртым чоҥен, икмыняр омарта мӱкшыжым конден. Но эн тӱҥжӧ – тӱшка озанлыклан йӧршеш пыташ, панкрут радамыш лекташ эрыкым пуэн огыл.

– Вуйлатыме жапыште мом гына ужаш, могай гына нелылыкым ужаш, чыташ пернен огыл, – шарналта Григорий Федорович. – Вич ий почела панкрутыш лукташ тӧчышт. Тӱшка озанлыкым арален кодышашлан эсогыл Кугыжаныш Думыш шумеш мияш пернен. Кызыт озанлык пашаште тӱҥ нелылык – пашаеҥ ок сите, кадр йодыш тургыжландара. Ялозанлыкыш самырык-шамыч пешыже ынешт тол. Ме вет кугу пашадарымак тӱлен огына керт. Мый эше тидым шижынам: могай кундемыште, могай ялыште тӱшка озанлык уло, пашам ышта, тушто илышыжат утларак волгыдыла, калык уланрак илымыла чучеш. Теве Шорсолам, Рушплакым ончалаш гын, тыштат илыш икшырымын ворана, у оралтым чоҥышо-влакат койыт. Южо ялыште тыге ойлат: мемнан дене тӱшка озанлык лиеш гын, ӧрдыж кундемыште пашам кычалын огына кошт, тушко каена ыле. Кушто тӱшка озанлык уло гын, тудлан эҥерташ лиеш. Меат кертмына семын полшаш тыршена.

Пасу ешаралтеш

Таче агрофирме куатле озанлык-влак радамыш ок пуро. Тушто пашам ыштышыжат шукынак огытыл, курал-ӱдымӧ чумыр мландыжат 2,4 тӱжем наре гектар веле. Тышечын пырчым 1,1 тӱжем гектарыш ӱденыт. Мемнан мийыме кечылан кумшӱдӧ гектарыште погаш кодын ыле. Тений игече кукшо да шокшо лийын гынат, гектар еда 14,5 центнер дене лектеш. Шурным кок комбайн, «Полессе» да «Вектор» дене, погат. Кокымшыжым тений гына налыныт. Иктыжым озанлыкын шке механизаторжо К.Рябинин виктара гын, весыжым – вес кундем, Аганур ял гыч толшо, Р.Светлаков. Озанлык вуйлатышын мутшо почеш, коктынат уста, тале улыт.

    – Тений марте кредитым налаш ик гана веле огыл тӧченна, ынде Сбербанк мемнан велыш лийын, – манеш Григорий Федорович. – Тиде окса денак комбайным, дискаторым налынна. Шке окса дене ушкал комплекслан йӱкшыктарыше агрегатым конденна. Лизинг йӧн денат пайдаланена. Техникым утларак уэмдаш кӱлеш, но кызытеш тидлан вийна ок сите. Кредит окса денак Медведево районысо «Семеновский» госплемзавод деч 82 тонн элите сорт шыдаҥым да шожым налынна. Тылеч посна пытартыш ийлаште икымше гана кудло тонн минеральный ӱяҥдышым конден кертынна. Тидыжат мыланна лектышым кугемдаш полшыш.

Агрофирме пырчым эрыктен коштышо комплексшым ачален. Но урлыкашым ямдылаш утларак келшыше оборудований кӱлеш. Ончыкыжым тудымат налаш шонат. 

Озанлык шке жапыштыже шагал огыл пасужым «Акашевский» сурткайык фабрикылан пуэн улмаш, но тудыжо ни куралын, ни ӱден огыл. Пале лийын: пырчым шке ончен куштымеш, налаш гын, шулдынрак толеш маныныт да кидым лупшалыныт. Кызытат яра кийыше мланде уло. Ынде «Маяк» озанлык ий еда витле наре гектар кумдыкым уэш шурнывечыш савыра. Ончыкыжымат пасум ешараш лийын. Эн кугу тӱткышым урлыкашлан, ӱяҥдышлан, севооборотым эскераш ойыраш, тидын кӱшеш лектышым ятырлан кугемдаш палемденыт.

Тӱҥ эҥертышышт – вольык  

Эн шуко шийвундым озанлыклан шӧр конда. Кӱтӱм кугемден толыт. Кызыт 190 вуй ушкалышт уло, кодшо ийысе деч лулан шукырак. Тӱкан шолдыра вольыкышт чылаже 440 вуй шотлалтеш. Кызыт кажне ушкалышт деч кече еда 14,3 килограмм шӧрым лӱштат.

– Лӱштыш дене моктанен огына керт, – ойла озанлык вуйлатыше. – Эн шокшо игече толмеке, ме вольыкым кӱтӱшкӧ лукна. Тыге ятыр шӧрым йомдарышна. А кодшо ийын, мӧҥгешла, кӱтымӧ дене лӱштышна кугем каен ыле. Тунам игече келшыше шоген. Ынде почеш кодмо деч утленна, лӱштыш кугем толеш. Кеч-мо гынат идалыкаш лектыш почеш эртыше ийысым эртен кайышаш улына. Эшеже эн шокшо пагытыштак комплексыште холодильникна пудырген ыле. Тыге шӧрым сайын йӱкшыктарен кертын огынал. Тыгай шӧрын акшат шулдо лийын. Окса шагал пурымылан кӧра курго ешартышымат налын сеҥен огынал. Чумыр продукцийнам Татарстаныш колтена.

Ме идымвечыште, ушкал ашныме комплексыште лийна. Чыла вережат паша шолын. Идымвечыште управляюший Г.Смирнова дене ужын мутланышна. Тудо тыште чумыр пашам виктарен колтен. Озанлыкын инженер-механикше Э.Иванов тыштак ыле. Тудо кеч-могай техникым виктарен кертеш, кӱлеш лийме годым водительымат, механизаторымат алмашта. Агрофирме вуйлатышын ойлымыж семын, озанлык лачак нунын гай тале, ӱшанле (эше ушкал комплексым вуйлытеш В.Горбуновын, бухгалтер Г.Рябининан лӱмыштым ойлыш) еҥ-влак кӱшеш ила-шӱла. Самырык доярке Т.Милютина, Г.Горбунова ончылно улыт, тыгак З.Березинам палемдаш лиеш.

Комплексыште лиймына годым лачак пырче фуражым йоҥыштен конденыт да тудым ястарат ыле. Тыштак В.Горбуноват лийын.

– Ме тений комплекснам сайын ачалышна, авыртыш-влакым вашталтыме, ынде вӱталаште волгыдырак лийын. Эшеже корныш тыгыде кӱм оптышна, – палдарыш Эдуард Витальевич. – Телылан сайын ямдылалтынна.

Полыш деч посна ок кодо

Озанлык кодшо ийын 1,5 миллион теҥге кугыжаныш полышым налын. Мланде пашаланат, шӧр озанлыкым вияҥдашат бюджет полша. Тидат ончыко шӱкалтышым ыштен. Директорын мутшо почеш, ончыч шошо ага, шурным погымо жаплан электроэнергийым льготан ак почеш колтеныт, топливымат шулдырак ак дене налаш лийын. А кызыт тиде уке.

Кызыт озанлыкыште зоотехник ден агроном уке улыт. Кӱлмӧ годым палыше специалист-влакым пашашке жаплан ушат. Но ончыкыжым тыгай чырым пытараш шонат.

«Маяк» агрофирме» ООО-шко миен савырныме, калык дене мутланыме, ужмо деч вара тыгай шонымаш шочо: тыште озанлык нӧлталтме корныш шогалын, ончыкылыкшо волгыдо лиеш манын, ӱшаныме шуэш.

Вячеслав Смоленцев

Авторын фотожо   

 

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий