Тӱняште тӱрлӧ еш уло: иктыште, мутлан, чыланат туныктышылан пашам ыштат, весыште – врачлан, кумшышто – агрономлан, нылымше ешыште кажныже мура.
А теве кызыт Параньга посёлкышто илыше Светлаковмыт ешыште чыланат куштат: аваже, эсогыл ачаже, эргыже да ӱдыржӧ! Тиде мылам оҥайын чучо да палыме лияш, нунын дене тендамат палдараш кумылем лекте.
Палыме лиймаш, тунеммаш, еш…
Надежда ден Альбертым корнышт Йошкар-Олаште ваш ыштен. Параньга район Усола ялыште шочын-кушшо ӱдыр тунам республикысе тӱвыра да сымыктыш колледжыште (ончыч тыге маналтын) «социально-культурный паша» отделенийыште икымше курсышто тунемын. А Кужэҥер район Шой Шӱдымарий гыч рвезе ты колледжымак, но «хореографический искусство» отделенийым, пытарен да «Марий Эл» кугыжаныш ансамбльыште куштен. Чынрак каласаш гын, тудым нылымше курсышто тунеммыж годымак тушко налыныт.
Жап эртенак эрта. Нунын ушнымыштлан тений 21 ият шуын. А тунам, 2002-ше ийыште, Аликын ансамбльыште вич ий пашам ыштымекше да ты жаплан Надян тунем пытарымекше, эсогыл икымше икшывышт дене ик ий декретыште шинчымекше, самырык мужыр Параньга поселкыш илаш куснен.
– Куд ияшем годым ачам колен. Тудо ийынак, 1986 ийыште, авам тыште пӧртым налын. Шкетын илыше авамым чаманен да икмыняр моло амал денат тышке илаш толынна, – рашемдыш Надежда Геннадьевна.
Параньгашке илаш куснымекышт, тудым районысо тӱвыра да каныме рӱдерыш балетмейстерлан налыныт. Альберт Григорьевич поселкысо кыдалаш школышто физкультурым да хореографийым туныкташ тӱҥалын. Тиде жапыштак верысе тӱвыра пӧртыштат пашам ыштен. Вараже школ гыч каен да вате ден марий коктынат тӱвыра пӧртыштӧ тыршаш тӱҥалыныт. Но тӱрлӧ амал дене Надежда Геннадьевна ик жап гыч йӧршеш вес сферыш куснен да кум ий йочасад вуйлатышылан ыштен. Но тидлан келшен толшо образованийже лийын огыл, сандене тушеч каяшыже логалын.
Очыни, тидак вараже кӱшыл шинчымашым налаш таратен, вет тудо шкетын веле огыл, а марийже дене коктынат Марий кугыжаныш университетыш заочно тунемаш пуреныт! Альберт Григорьевич «хореографий коллективын вуйлатышыже, преподаватель» специальность дене, а Надежда Геннадьевна «этно-культурный рӱдер вуйлатыше, преподаватель» специальность дене шинчымашым погеныт. Тыге 2015 ийыште нуно коктынат дипломым налыныт. Теве кузе! Тиде, чынжымак, еш. Тидым мый умылем…
Паша корно
Вузым тунем пытарымекше, Надежда Геннадьевнам, ынде дипломан специалистым, уэш тӱвыра пашашке пӧртылаш ӱжыныт да районысо централизованный клуб системе директорын алмаштышыже должностьым темленыт. Тудо келшен да кызытат туштак тырша.
Пелашыже ик жаплан тӱвыра паша деч кораҥын улмаш да Москвашке коштын. А кызыт поселкысо заправкыште кугурак операторлан тырша. Тидын годымак тудат уэш тӱвыра пашашке пӧртылын: районысо тӱвыра да каныме рӱдерыште хореографлан ышта. Тӱҥ шотышто «Радуга» куштышо коллектив дене пашам шукта.
Ансамбль
– Тиде ансамбльым Параньгашке, илаш куснымеке 2002 ийыште ме пелашем дене коктын пырля вигак манме гаяк чумыренна. Сандене мастарлыкнам кеч-кушто ончыктена гынат, тыгак увертаралтеш: «Вуйлатыше-влак Надежда ден Альберт Светлаковмыт». Тений тидлан ынде 19 ият лиеш. Ончыч коллективыш кугурак-влак гына коштыныт гын, вараже 6 ияш гыч тӱҥалын, школыш коштшо-шамыч марте ийготан икшыве-влакат ушнаш тӱҥалыныт. Тачысе кечылан тудо чылаже 200 наре еҥым уша, – палдарыш ансамбльын ик вуйлатышыже.
Но, ойлымыж почеш, пандемийлан кӧра кызытеш йоча-влак дене пашам ыштымым чарненыт да кугурак ден кыдалаш группо-влак веле коштыт. Адакшым тидлан кӧрак пытартыш жапыште тӱрлӧ вере шагалрак лектедат.
Туге гынат 19 ий жапыште коллективын шумо сеҥымашыже нерген ойлаш гын, тудо кушто да могай-гына конкурсышто ойыртемалтын да ончыл верыш лектын огыл?! Чылажым каласен пытарашат огеш лий дыр. Район, республик, Россий кӱкшытаныште веле огыл, регион-влак кокласе, эсогыл тӱнямбал конкурслаште икымше верым сеҥен налыныт да дипломант лийыныт! Мо оҥайже, 2-3 ий ончыч коллективын чапшым Светлаковмытын икшывышт Никита ден Настя гына араленыт. Да кузе?! Шке номинацийыштышт эсогыл I-ше степенян диплом дене палемдалтыныт! Мом ойлаш, мастар ача-аван мастар шочшышт улыт.
Коллективым чумырымо гын, тудын дене пашам ыштыме дене пырля эше сценылык вургемым уэмден толмо нергенат шоныман.
– Поселкысо тӱвыра пӧртыш пашаш толмына годым учрежденийын леведышыже тоштемше лийын да тушеч лум, йӱр вӱд йоген пуреныт. Тидлан кӧра улшо костюм ден йолчием локтылалтыныт. А пашам ышташ кӱлын. Сандене мыланна уым ямдылаш логалын. Тау, депутатна Наиль Нургалиевич Галяутдинов полшен, – мутланымашке ушнен, палдарыш Альберт Григорьевич.
– Мом кертынна, эркын-эркын уэмден толынна. Тӱвыра пӧртымат ачалыме да ынде ме шокшо, кукшо, ару полатыште пашам ыштена, – пелашыжын мутшым шуйыш ватыже.
Икшыве-влак
2010 ийыште вате-марий Светлаковмытын кокымшо икшывышт шочын.
– Икшывына-влак коктынат июньышто шочыныт. Никита – 12 июньышто, Россий кечын, Настя – 1 июньышто, Йоча-влакым аралыме тӱнямбал кечын. Вес семын каласаш гын, коктынат – пайрем кечын, сандене икшывына-влак коктынат мыланна пайрем гаяк лийыныт да улыт, – куанен палемдыш ӱдырамаш.
Настя, изишак кушкын шумекше, ача-аваже да изаж деке ушнен. Манмыла, еш династийыштым кугемдаш да шараш полшен. Тудын марте Светлаковмыт мероприятийлаште кумытын куштеныт гын, вараже – нылытын. Тиде ешын мастарлыкшым Параньга кундемысе калык веле огыл, Йошкар-Олаште илыше да уна-влакат ужын кертыныт. Вет нуно, мутлан, «Шым гана висе…» мыскара конкурсым сӧрал куштымашышт дене сылнештараш полшеныт.
– Никита кызыт – студент: Казаньысе национальный шымлыше технологический университетыште (КНИТУ) шинчымашым пога. Тений кокымшо курсым пытара. Технолог да ресторатор лияш ямдылалтеш. Тылеч посна ӱмаште тиде университетыштак улшо военный кафедрыш тунемаш пурен. Тыгак эше пашам ышта. Нине амал дене мемнан дене пырля иктаж конкурсыш але концертыш ушнаш жапше йӧршеш уке, – рашемдыш аваже.
– А мо тыге? Тендан корныдам шуйымыжо шуын огыл мо? – йодым.
– Хореографий Никитан хоббийже, чонлан келшыше сомылжо. Тудо кочкаш шолташ йӧрата да кеч-момат моткочак тамлын ямдыла. Сандене тиде вузыш тунемаш пурымыж дене чын корным ойырен налын, шонена, – вашештыш Надежда Геннадьевна. Вара мутшым умбакыже шуйыш:
– Ешыште кок куштышо-специалистат сита дыр. Настя кызыт «Радуга» коллективышкына коштеш гынат, тидын дене пырля спорт дене пеҥгыде кылым куча – тудо художественный гимнастике дене заниматла. Кодшо кечылаште 11 ийым веле темыш гынат, тачысе кечылан тудын II-шо взрослый манме спортивный разрядше уло. Шкеже мастер марте шунеже. Шонымашыже шукталтеш манын ӱшанена.
Яра жап
Тӱвыра аланыште тыршышын яра жапше йӧршеш уке гаяк. Поснак – кастене да каныш, пайрем кечылаште. А вет Светлаковмыт шке пӧртыштышт илат да шотан оза семын оралтымат арун да шотышто кучыман, пакчаштат емыж-саскам моло-влак деч почеш кодде жапыштыже шынден да ончен-куштен шуктыман. Тыгак чывым ашнат. Альберт Григорьевич, мутлан, инкубатор чывиге-влакым шкеже луктыкта. Тиде – сурт озан йӧратыме сомылжо кокла гыч иктыже. Чыла тидланат жап шагал огыл кӱлеш.
А ӱдырамаш-влак нерген ойлаш гын, кеч-кӧнат йӧратыме кидпашаже уло да икте, мутлан, спице дене, весе крючок дене пидыт, кумшо тӱрла, нылымше урга…
– Мый чыла тидым ыштен моштем. Тау авамлан, тудо кидпашалан туныктен. Шкеже ӱмыржӧ мучко туныктышылан пашам ыштен, шочмо Усола ялысе школын директоржо лийын гынат, тидланат жапым муашак тыршен. Но мылам гын кызыт кидпаша дене шинчылташ ярсаш нелырак. Туге гынат южгунам костюмым ургена. Коклан эсогыл ик йӱдыштат ямдылен шукташ логалеш. Тыгай годымжо мый веле огыл, чыланат кидпашам ыштена, – мане озавате .
– Тунамже эсогыл мыят машинке дене ургем, – палемдыш сурт оза.
– Туге. Тыгаят лиеда. Эргынат, мутлан, шӱжарже дене пырля костюмыш сӧрастарыш-влакым урген. Авамат кокланже тышке ушна: тудо сайын кроитла, сандене мыланна костюмлык вургемым пӱчкеден пуа, а ме ургена. Икманаш, уло еш дене кидпашам ыштена! – рашемдыш Надежда Геннадьевна.
А такшым яра жап нерген мутым шуяш гын, Светлаковмыт ешышт дене коклан элнан сылне верлашкыже, теҥыз деке миен толаш йӧратат. Теният тыгай шонымашышт уло. Но пандемийлан кӧра кузе лектеш – эше огыт пале. А тыглай жапыште Казаньыште, Йошкар-Олаште чӱчкыдын лиедат да театрыш, кинотеатрыш, концертыш иквереш коштыт.
Икманаш, Светлаковмыт ешын пашажат «шолеш», мӧҥгыштыштат йокрокланен шинчаш огыт ярсе. Сандене тиде вате-марий нерген товатат «мужыр оҥгыр» манын каласаш келшак. Мом ыштат – чыла пырля, кушко каят – эре иквереш. А сай да шотан ешыште тыгак лийшаш.
Любовь КАМАЛЕТДИНОВА
Фотом еш альбом гыч налме
