МАРИЙ ТӰНЯ

Мом сӧра Имне идалык?

 

22 мартыште Марий У ий пура. Мом ме тудын деч вучен кертына, мо деч мыланна шекланаш кӱлеш, нине йодышлан вашмутым республикысе Марий юмыйӱла ушемын Тӱҥ онаеҥже Александр Таныгин пуэн:

 – 32 ий шуйнышо марий тошто кечышот радам почеш 21 мартыште Слон идалыкым Имне идалык алмашта. Эртыше ий неле лийын. Шоныде манаш лиеш, слон семынак ий мучко «хобот» дене кажныже коштынна. Кеч марий мландыштына шучко сӱретшак лийын огыл, юмылан тау. Кумал шогымына яраш каен огыл, аралтыш лийын.

Молан 32 ий маныда. Шекланаш лиеш, кажне калыкын йӱлажын 32  чот дене кылже уло. Мый шарнем 1957, 1989 ийламат, могай тунам событий-влак лийыныт эскренам. А мо лийын кертеш у ийыште, лач нине эскерымаш гыч тогдаяш лиеш. Имне идалыкыште имне вач, имне кашак гыч шуко еҥ шуҥгалт, лектын возын  кертеш. Кучем пелен улшо-влак коклаштат умылыдымаш, икте-весым темдымаш, налын кудалтымаш дене кылдалтше сӱрет–влак лийын кертыт.

Имне айдеме пелен ила. Тудо ты вольыкым вӱден, шке почешыже наҥгаен кертеш. Но тудо садак шкешотан, ушан койышан вольык. Имньым лӱдыктет гын, тудын ӧртшӧ лектеш да тула. Сандене ты идалыкыште кеч-могай кӱкшытысӧ вуйлатыше-влалан тыглай калыкым утыжым лӱдыкташ, темдаш огеш кӱл, калыкат тулен кертеш. А тиде сайыш ок шукто. Кучемым эре ожо куча. А тудын пелен шогышо-влак тений ӧртньо гыч пурен каен кертыт. Эшежым имне кашак ваштареш кайыше але  посна еҥ-влак сайыш огыт шу. Молан манаш гын тений имне кӱтӱн йол таган йымакыже логалаш пеш вашке лиеш.

Имне яндарлыкым, арулыкым йӧрата. Вӱдымат яндарым гына йӱеш, сай шудым кочкеш. Сандене ты идалыкыште неле чер эпидемий деч эрнена.

Еш сандалыкыштат кажныжын ласкалык озаланышаш. Имне еш пеҥгыдем толмылан пашам ышта.

Мо иньылан кӱлеш? Шудо, кинде. Сандене шурно тений сайын шочшаш. Кучем вуйлатышыланат  имне почешыже кайыже манын, сапым пеҥгыдын да ласкан кучыман. Тунам идалыкын озаже ок туло, чылажат сай лиеш, тыныслык озаланаш тӱҥалеш.

О, порын толын, кумылнам нӧлтен шого, Ош Тӱҥ Сандалык Юмо!

У идалыкым у пиалан илыш дене чапландарен шого! О, порын, сай пӱрымаш дене толын шогыза, Кугу Пӱрышына, Кӱлдӧ Пӱрышына, Эрге Пӱрышына. Кугу Серлагыш, марий калыкын илыме аҥажым кугу мардеж деч, кугу вӱд деч, кугу тул деч, йот коштанын осал шинчаж деч, калык кокласе лавыран шомак деч арален шого.

О, порын толын, йӧратен шого, Мер Кугу Юмына. Йӱла ден йӱла кучымаште, тӱс ден тӱс кучымаште, эл ден эл кучымаште поро мер каҥашым пуэн шого. Иза-шольо, ака-шӱжар, тулар-тулаче-влак! Ош Сандалыкын вий-куатан у идалыкыштыже кавасе йӱксӧ корно гай кужу ӱмыран лийза, шӱдыр шинча гай чӱчкен илыза, тылзе чурий гай шыма, мардеж гай писе лийза, пыл гай оварген шогыза, яндар вӱд гай виян, волгенче гай чулым лийза. Еш кышкарда тӱзланен, сурт-печыда нӧлталтын, уэмдалтын шогыжо. Кинде клатда пургыжалт, кум тӱрлӧ вольыкда тӱланен, мӱкш отарда шем пыл гай нӧлталт, мӱй клатда саска пуш дене ӱпшалт шогышт.

У ий дене! У куат дене! Эсен, тазан илыза!

С Носова ямдылен.

 

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий