Морко район Изи Кушна ялыште шочын-кушшо да марий культурым, искусствым вияҥдымашке надырым пыштыше-влак шукын улыт. Нунын кокла гыч иктыже – Любовь РАЗИНОВА.
Л.Разинова – Марий Элын сулло артистше. Тудо Я.Эшпай лӱмеш Марий кугыжаныш филармоний пеленысе «Марий кундем» калык семӱзгар оркестрыште 22 ий балалайкым шокта.
Баян олмеш домр
Люба вожылшырак ӱдыр кушкын, школышто сайын тунемын. Тидланак кӧра тудым Йошкар-Олаш, Музыкально-художественный интернат-школыш, тунемаш ӱжыныт.
– Шордӱр школыш кажне шошым мемнан ялыштак шочын-кушшо да интернат-школышто туныктышо Дена Андреевна Карамова толын коштын. Тудо икшыве-влакын музыкым умылен, колыштын моштымыштым терген. Мыйымат Йошкар-Олаш тунемаш ӱжын, – йоча пагытыш пӧртылеш музыкант. – Но ачам ден авам мыйым чаманеныт, эше изи улам манын шонен, очыни, олаш тунемаш колтен огытыл.
А 3-шо класс деч вара ӱдыр содыки талантан икшыве-влакын школышкышт логалын. Олашке акаже конден коден. Ӱдыр баян дене шокташ тунемаш шонен, но Д.Карамован классышкыже логалын. Лач туштак тудо домрым икымше гана ужын да кидышкыже кучен.
– Мый, ялысе ӱдыр, кугу олаш толмеке, моткоч йокрокланенам, пел ий наре тунеммаштат йӧсланенам, – ойла Любовь. – Дена Андреевна шке ӱдыржӧ семын чаманен, илен лекташат, тунеммаштат пеш полшен, кеч-могай пашалан кумылаҥден моштен.
Поро паша кок ӱмыран, маныт калыкыште. Тиде ой дене Л.Разинова тӱрыс келша да уста туныктышыжын йоча шӱмыш туто пырчым ӱдымыжлан таушта да кече еда порын шарналта.
1986 ийыште интернат-школ деч вара Любовь Разинова И.С.Палантай лӱмеш музыкальный училищын «Калык семӱзгар» пӧлкашкыже тунемаш пурен.
– Тыштат моткоч сай самырык туныктышо Ирина Валентиновна Заглубоцкая деке логалынам, – ойла Разинова. – 1984 ийыште Станислав Михайлович Элембаев лач калык семӱзгар оркестрым чумырен улмаш. Туштыжо студент-влак дене пырля туныктышемат шоктен.
Варажым ты коллективыш морко ӱдырат ушнен, тушто домрым шоктен. Тидыже мастарлыкым шуараш, солист семын кушкашыже вийым пуэн. Училищым тунем лекмекыже Любовь Викторовна, кӱшыл шинчымашым налаш манын, Петрозаводскысо кугыжаныш консерваторийыш заочно тунемаш пурен
сеҥен огыл, а очно тунемаш – ямде лийын огыл, сандене мӧҥгеш Йошкар-Олашке пӧртылын.
Ӱшаным сулаш манын…
Музыклан шӱман ӱдыр йочасадыш нянькылан пурен, тыгак прачечныйыште тыршен. Лу ий икшыве-влак коклаште лиймыжым кызытат тудо сайын шарна:
– Паша оҥай, йоча-влакын куан йӱкышт оҥгыр гае торашке шергылтеш, кумыл нӧлталтеш, шулдырет кушкеш. Эшеат туштак ыштем ыле дыр… Ик кастене (кечыжымат моткоч сайын шарна — авт.) 1999 ий 17 январьыште, рушарнян, мӧҥгышкем Ирина Валентиновна Заглубоцкая толын да оркестрыш балалайкым шокташ ӱжын. «От тол гын, тыйым шӱдыренак каем» манын.
Шуко шонкалыде, кок кече гыч Любовь Викторовна уэш калык семӱзгар оркестрыш ушнен. Тудлан домрым огыл, а балалайкым шокташ ӱшаненыт. Л.Разинова моткоч ӧрын, лӱдын, вет ты семӱзгарым шоктенжат моштен огыл. Туныктышыжын ӱшанжым сулаш манын, кажне кечын, пашашке чыла деч ончыч толын, кидышкыже семӱзгарым налын, шке гыч шокташ тунемын.
– Лу ий ончыч училищыште налме шинчымашым шарналташ логалын, эсогыл омем дене кидем, парням тарватылынам. Ик гана веле огыл йӱдым лӱдын помыжалтынам, – воштылеш музыкант.
Тылзе эртымеке, Любовь Викторовна пашам ыштыме йочасадышкыже оркестр дене миен, йоча-шамычлан концертым ончыктеныт.
– А кок тылзе гыч оркестрын 15 ияш лӱмгечыж вашеш усталык касыште Светлана Шапкина дене коктын балалайкым шоктенна. Тунам лач пурла кидемын кошарварняже, омсаште ишымылан кӧра чот корштен, шемемынат ыле, садлан покшелварня дене шокташ пернен, – палемдыш семӱзгарым шоктышо да кидкопажым ончыктыш.
Коштыргышо, а парня вуйышт шелышталтше, кукшо вӱдотыза-влакат палдырнат… Мом ыштет, музыкант-влакын пашашт тугай.
Л.Разинова шке пашажым моткоч йӧрата. Тидлан кӧра оркестрын музыкантше 2000 ийыште кӱшыл шинчымашым налаш МарГУ-со национальный культур да культур кокласе коммуникаций институтыш заочно тунемаш пурен. Экзаменлан программым тунемаш кӱлын, сандене Л.Разинова, кажне эрдене ныл-вич шагатлан кынелын, музучилищыш домрым шокташ коштын, а вара кандаш шагатлан пашашкыже каен.
Туныктышо
Уста музыкант Йошкар-Оласе 6-шо №-ан йоча сымыктыш школышто икшыве-влакым балалайкым, домрым шокташ туныкта. Ынде латвич ий утла чон йодмо сомылжым шукта. Любовь Викторовнан урокышкыжо кандаш йоча куанен коштеш. Икшыве-влак тӱрлӧ концертыште, конкурсышто мастарлыкыштым ончыктат, сеҥыше радамыш лектыт.
– Йоча-влакым изинекак искусствылан шӱмаҥдаш кӱлмым школ вуйлатыше Владимир Николаевич Кочергин моткоч сайын пала да тидын верч чот тырша, чыла йӧным кычалеш, – ойла туныктышо. – Уке гын кызыт шуко школышто йоча-влакым гитар дене веле шокташ туныктат.
Туныктымо сомыл деч посна Л.Разинова эше И.С.Палантай лӱмеш тӱвыра да сымыктыш колледжын академический факультетше пеленысе студент-влакын оркестрыштышт шокта.
«Музык – шкешотан эм»
Кум вере пашам ышташ — манаш веле! Но чолга ӱдырамаш чылашкыжат уло кумылын коштеш.
– Тӱняште поро айдеме шагал огыл. Школышто, училищыште тунеммем, а вара пашам ыштымем годым кеч-могай нелылыкыш логалымеке, поро кумылан еҥ-влак поро ой-каҥашышт, пашашт дене полшеныт, – кумылжо тодылалтме гай лие. – 1999-ше ийыште пелашем ош тӱня дене чеверласыш. Эргына йочасадым пытарен, икымше классыш каяш ямдылалтын. Ойгым кеч изишак мондаш манын, Станилав Михайлович музыкальный училищыште икмыняр жап туныкташ темлыш. Тудын гай поро еҥышт илышыштем шукын вашлиялтыныт. Кызытат кажныжлан тауштен илем.
Калыкыште манмыла, шке поро лият гын, тыгаяк кумылан-влак дене илыш тыйым ваш ышта. Любовь Викторовна ака-изаже-шамычлан икшывыштым ончаш полшен. Визымше классыште тунеммыж годым, шудым солаш кайымекышт, вич тылзаш азам тудлан ӱшанен ончаш коденыт.
– Ынде шкемынат уныкам уло. Тудын дене жапым эртараш поснак келша, – шыргыжеш поро кумылан кова. – Кидыште азам малтет, а ушышто сылнысем пӧрдеш. Музык кӧргӧ шӱм-чоным лыпландара, кумылым нӧлта, у пашалан вийым ешара. Музык тиде – шкешотан эм, тудо кажне еҥлан пайдале, сусыр чонымат паремда.
Алевтина БАЙКОВА
Фотом еш альбом гыч налме
