Илынет, пашам ыштынет гын, нимогай вирус еҥ-влаклан огеш мешае. Келшеда, очыни. Маскым чиен гынат, ончыкылан палемдыме пашам садак шуктена. Тыгак ойлаш лиеш тачысе марий мер илыш нергенат. Тӱшка вий дене уло марий калыкым ушышо латикымше Марий погынамат эртарен кертме. Марий мер организаций-шамычат мален огыт шинче. Теве кодшо кечылаште Марий калык конгресс кодшо ийысе пашажым иктешлыш. Эпидемийлан кӧра погынымашыже онлайн йӧн дене эртыш гынат, районласе пӧлка гычат, уна-шамычат тушко ушнен кертыныт. Нунын коклаште Марий Эл Правительстве председательын икмыше алмаштышыже М.Васютин, Российысе марий-влакын калыкле-тӱвыра автномийыштым вуйлатыше Л.Яковлева, тӱвыра, савыктыш да калык паша шотышто министрын алмаштышыже М.Матвеев, Кугыжаныш Погын вуйлатышын алмаштышыже Е.Кузьмин да молат лийыныт. Оньыжа Э.Александров конференцийыш онлайн йӧн дене ушнен. Нуно кажыныже гаяк, манаш лиеш, ты организацийын шуктымо пашаж дене, эртыме корныж дене кылдалтыныт, сандене полшен шогат, каҥашым пуат.
2020 ийын отчёт да сайлымаш конференцийыште конгресс вуйлатышылан Эдуард Иманаевым сайленыт ыле. Ик тылзе гыч исполком вуйлатышыланат у еҥым – Владимир Матвеевым – ойырышт. А у еҥ-влаклан пашам тӱҥалаш нелырак, очыни. Иманаевын ойлымыж почеш, лу ий утла жапыште организаций шкенжын кӱлешан улмыжым пеҥгыдемден. Шочмо калыкнан такырталт кодшо историйыштыже Марий калык конгрессын шке кышаже палдырна, лектышыжат шинчалан койшо. Тидлан тӱрлӧ жапыште вуйлатыше-влакын организаций радамыш икоян еҥ-влакым чумырен кертмыштлан, Марий Элыште кӱлешан пашам ворандарен колтен моштымыштлан тауштыман. Сергей Иванов, Владимир Актанаев, Юрий Русанов, Эдуард Александров, пытартыш ныл-вич ий коклаште Михаил Матвеев, Евгений Кузьмин у шӱлыш дене ты пашаш пижын, Марий калык конгресслан вийыштым пуэныт.
Кызытсе вуйлатышын ойлымыж дене келшыде ок лий: марий мер илыш деке лишке шогышо кажне айдеме шочмо калыклан могай-гынат пайдам кондынеже. Ик еҥ ыштыме – ик паша, кунам тӱшкаш чумырген, пырля каҥашен, икте-весын темлымым шотыш налын, эшеат кугурак пашалан пижат да тудым илышыш шыҥдарен толат гын, пайдаже икмыняр пачаш утларак лиеш. Марий калык конгрессынат вийже уло. Тудын радамыште шогышо еҥ-влак икоян улыт, палемда Эдуард Иманаев. Районлаштат конгрессын чолга еҥже-влак сайын пашам ыштат. Мутлан, Параньга, У Торьял, Морко, Волжский, Курыкмарий велне.
Шочмо калыкын ончыкылыкшо сай лийже манын шонен ыштыме паша кокла гыч Марий калык конгрессын ик ойыртемалтшыже – лӱмлӧ еҥ-влакын паша надырыштым аклен, шарныктыш оҥа-влакым ямдылымаш. Лу ий утла ончычак тӱҥал кодымо сай паша кызытат шукталтеш. Ӱмаште кум мемориал оҥам почмо: Кужэҥерыште – писатель да журналист В.А.Петуховлан, Йошкар-Олаште – кӱсле дене кылдалтше семмастар семын ойыртемалтше А.Р.Сидушкиналан да Марий автономийын икымше облиспоком председательже И.П.Петровлан («Мари ушем» дене пырля).
Конгресс районласе актив-влак дене кылым пеҥгыдемдаш, нунын деке лектын кошташ, пырля мероприятийым эртараш тырша. Кеч тений пандемийлан кӧра палемдыме чыла районышкыжак лектын кертын огытыл. Мутлан, тидлан кӧрак Звенигово районысо депутат-влак дене вашлиймаш эртаралтын огыл. А Кужэҥер районышто тыгай мероприятий тӱвыргын да пайдалын эртен. Волжский районыш лектын коштмат сай лектышым пуэн. Пӧтъял школын икымше классыш тунемаш кайыше-шамычлан Марий азбукымат пӧлеклыме. Ты районысо администраций дене пырля йоча-шамычлан фотоконкурсым эртарыме. Мӱшыл ер воктене курыкышто куржталтмаш дене таҥасымашым эртарымашке ушнымо. сотемдарыше Т.Е.Ефремов нерген «Кынелза, шогалза: кайышаш корнына кужу вет» книган савыктымашке надырым пыштыме…
Шанче, тӱвыра, просветительский корно дене паша шукталтеш. Тений Россий Президент грантлан кок проектым возымо. Иктыже книгам лукмо, весыже Россий кӱкшытан фестивальым эртарыме дене кылдалтын улмаш, но иктыжат сеҥышыш лектын огыл. Но ты пашам вес ийын чолганрак да сайынрак шуяш мутланен келшыме. Совет ушемын геройжо-влак нерген «Герой-влакын лӱмышт мондалтдыме» книгам савыктен шуктымо огыл. Но ты пашам мучаш шуктымеке, лишыл жапыште презентацийым эртараш палемдыме. Чыла тидым шотыш налын, конгрессын пашажым сайлан шотлымо.
Моло йодыш дене пырля тенийлан паша планым рашемдыме. Тыгак икмыняр районысо актив дене вашлиймаш лийшаш. Моркыш, Шернурыш, Оршанкыш, У Торьялыш, Курыкмарийыш каяш шонымашышт уло. Кугурак мероприятий кокла гыч Морко районышто мер пашам вияҥден колтымо йодыш дене кылдалтше слёт-семинар вуча. Тыгаяк фестивальым Медведево районышто эртараш шонат. Лӱмлӧ марий еҥ-влаклан шарныктышым почмо пашамат умбакыже шуйынешт. Тыгай оҥам Волжский районышто лӱмлӧ журналист да вуйлатыше В.А.Матюшевлан да Морко районышто поэт Миклай Казаковлан почаш полшаш йодмаш пуреныт…
Светлана Носова
