Кужэҥер районысо Тумньымучаш кундемыште Кокшародо ялыште илыше Нина Ивановна Капустина ден Анатолий Степанович Османовым палыдыме еҥже укеат, очыни. Нуным, поснак пӧръеҥжым, шукынжо «Нина кокай» да «Толя чузай» огыт ман, а лӱмышт да ача лӱмышт дене пагален ойлат. Тидлан амалжат уло.
Мужыраҥмыштым закон почеш пеҥгыдемден огытыл гынат, Нина Ивановна ден Анатолий Степанович ынде 60 утла ий вате-марий улыт. Тиде жапыште кок чапле пӧртым чоҥеныт, вич йочалан, ныл ӱдыр ден ик эргылан, ош тӱням пӧлекленыт, кажныжым йол ӱмбаке шогалтеныт, верысе Ленин лӱмеш колхозышто лым лийде тыршыше пашаеҥ, кундемыште шотан еш семын ойыртемалтыныт. Кызыт коча-ковам куд уныка ден уныкаштын индеш шочшышт кӧ пашаште шумо сеҥымашыже, кӧ сайын тунеммыже, кӧ поро кумылжо дене куандарат. Икшывыштат, шукертак шке сурт-печым чумыреныт, ийготым погеныт, уныкан лийыныт гынат, жапым муашак тыршен, шочмо суртышкышт толын каят.
— Сурт сомылкам погынен гынат, каныш кечылан ялыш каем: кодшо гана авам начаррак ыле… Тидын шотышто ачамат пеш ойгырен кодо. Илымышт годым пеленышт шукырак лияш тыршаш кӱлеш, шонем, — паша гыч мӧҥгӧ йолын ошкылмо годым Эльвира ӱдырышт тургыжланен мане.
Кузе от тургыжлане, вет нуно шукертак самырык огытыл: авалан – 88 ий, ачалан – 86.
— Ой, Эльвира толеш гын, шинчын кочкашат огеш ярсе – сурт коклаште ма сад-пакчаште эре порядкым ышта. Пеш кожмак чонан, — вашлиймекына, ачажат ӱдыржым мокталтыш.
Кожмак чонжо кушеч? Ача-аваж дечак! Нина Ивановна – тылын труженикше, пашан ветеранже. Ныл классым тунем пытарымыж деч вара верысе тӱшка озанлыкыш каен. Ончыч шала пашашке коштын, а сар тӱҥалмеке, имньызылан шогалтеныт.
— Изи лийынам… Тамара лӱман пеш чапле имньым эрдене кычкен пуат да я чодыраш, я олыкыш, я нурыш колтат ыле. Чодырам руышо-влакланат шагал огыл продуктым шупшыктенам. Чылт шкетын! Икана кудалам тыге Морко чодыра дене, ужам, ик вере пушеҥгым корнышкак йӧрыктылмӧ. Ынде мом ыштем манын, лӱдын-ӧрын шогылтмем ужын, чодырам руышо-шамыч полшаш тольыч: терым сай корныш нумалын луктыч, — эртыше жапым тачысе кече гай шарналтыш илалше ӱдырамаш. – А вара Тамарам сарыш нальыч. Тудым ялге шортын-шортын ужатышна…
Сар деч вара Нина Ивановна ушкал комплексыште пеш шуко жап дояркылан ыштен, вара сӧсна комплексыш операторлан куснен, тушечак сулен налме канышыш лектын. Пашам тыршен ыштымыжлан шуко грамот, чап кагаз, медаль, шергакан пӧлек дене палемдалтын.
А Анатолий Степанович тале коммунист, чолга мер пашаеҥ, уста механизатор лийын! Шым класс деч вара рвезым Ленин лӱмеш колхозын гаражышкыже налыныт. Тудо техникылан моткоч шӱман лийын, сандене комбайным виктараш ма олмыкташ пеш писын тунем шуын. Ныл ий полышкалышылан коштын, а вара шкежат руль воктеке шинчын. 25 ий комбайнерлан ыштен! Нурышто эр гыч кас ӱжара марте лым лийде тыршен. Тӱрлӧ таҥасымаште эре икымше лийын да ончыч колхоз, вара район, республик кӱкшытыштӧ чап кагаз да шергакан пӧлек дене палемдалтын.
— Изина годым шуко ешыште калай кӱмыж да чайгорка дене пайдаланеныт гын, мемнан фарфор столовый сервис, шӧртньӧ дене сӧрастарыме графин да стакан набор, янда гыч мотор талиҥга да мойн лийыныт. А шагатше-е-е!.. Ачамлан тудым кажне шыжым уржа-сорла тургымым иктешлыме годым кучыктеныт, — Анатолий Степанович нерген кугешнен каласкала Эльвира ӱдыржӧ. – Грамот ден чап кагазшат ик коробка ыле!
Суртоза тыгак бригадирлан, ферме вуйлатышылан, слесарьлан пашам ыштен. Тыгодымак Ветеран-влак советын председательже лийын. Эше ялысе тӱвыра пӧртын, районысо культур пӧлкан художественный самодеятельность коллективышт дене пеҥгыде кылым кучен: гармоньым сайын шоктен, куштен, мурен, концерт дене коштын. Анатолий Степанович кызытат ик шагатымат арам огеш эртаре: шошым мланде топланен шуэш ма уке — шочшыжо-влакын 85 ияш лӱмгечыжлан пӧлеклыме велосипед дене кудалышташ тӱҥалеш веле, утларакше – чашкерыш. Кызытат тӱрлӧ эм шудым, монча выньыклан кушкыл воштырым, поҥгым пога. Колым кучаш моткоч йӧрата. А телым… ече дене куржталеш! Кызыт эше скандинав йӧн дене кошташ кумылаҥын.
— Диваныште телевизорым ончен шинчет гын, жап деч ончыч шоҥгемат. Тазалык пеҥгыде лийже манын, тарванылаш кӱлеш! – мане шкеже.
— Кызыт телевизоржо денат нимом ончаш, ялжат шыпланен, — ешарыш пелашыже. – Ожно неле лийын гынат, пеш веселан илыме. Шорыкйоллан, Крешеньылан, Ӱярнялан, Кугечылан, Семыклан мойн икте-весе деке унала коштмо, мурымо, куштымо, модмо. Унамат коло еҥ марте, а южгунамже утларакат ончымо. Урем тич йоча-влак юарленыт. Кызыт окна гыч ончалат да нигӧм от уж…
Тыгеже Капустина-Османовмыт ешлан эсогыл телым йокрокланаш жап уке: сад-пакча паша деч канат гын, Валера эргыштын да Александр уныкаштын пашаште улмышт годым лумым куэн, ушкалым, презым, шорыкым, чывым, комбым кечыгут ончен, кас велеш ноятат. Марина шешкыштлан, уныкаштын пелашыжлан, нимучашдымын тауштат – самырык ӱдырамаш пеш шуко сурт сомылкам шотыш конда.
— Ондак пеш шуко вольыкым, сурткайыкым ончымо, пакчасаскам шындыме. Нуным ужалыме окса дене кок сурт-печым нӧлтымӧ, икшыве-шамычым йол ӱмбак шогалтыме. Кызыт илыш палынак куштылемын. Канде тул ден вӱдым чӱкташлан краным веле пӱтыралаш гынат, сӧснаигымат налмым чарнышна… Йӧра, кевытыште чыла уло. Пенсий оксанат сита. Юмо тазалыкым веле пуыжо, — кухньышко ошкыльо озавате. – А икшыве-влакын шочмо суртыш погынымышт годым коҥгаш олтена, тутло кочкышым тушан ямдылена, — чайникым тул ӱмбак шындыше ӱдырамашын йӱкшӧ веселаҥе. Нимом от ман, ава шӱм – эре шочшо пелен. «Тиде каныш кечыланат игыже-шамычым кӱдыкшӧ вуча, очыни», — шоналтышым.
А ме Анатолий Степанович дене эше кужун мутланен шинчышна. Оҥай айдеме. Тыгай пелаш, ача, коча дене илаш каньыле, очыни.
Маргарита ИВАНОВА
Авторын фотожо
Мужыраҥмыштым закон почеш пеҥгыдемден огытыл гынат, Нина Ивановна ден Анатолий Степанович ынде 60 утла ий вате-марий улыт. Тиде жапыште кок чапле пӧртым чоҥеныт, вич йочалан, ныл ӱдыр ден ик эргылан, ош тӱням пӧлекленыт, кажныжым йол ӱмбаке шогалтеныт, верысе Ленин лӱмеш колхозышто лым лийде тыршыше пашаеҥ, кундемыште шотан еш семын ойыртемалтыныт. Кызыт коча-ковам куд уныка ден уныкаштын индеш шочшышт кӧ пашаште шумо сеҥымашыже, кӧ сайын тунеммыже, кӧ поро кумылжо дене куандарат. Икшывыштат, шукертак шке сурт-печым чумыреныт, ийготым погеныт, уныкан лийыныт гынат, жапым муашак тыршен, шочмо суртышкышт толын каят.
— Сурт сомылкам погынен гынат, каныш кечылан ялыш каем: кодшо гана авам начаррак ыле… Тидын шотышто ачамат пеш ойгырен кодо. Илымышт годым пеленышт шукырак лияш тыршаш кӱлеш, шонем, — паша гыч мӧҥгӧ йолын ошкылмо годым Эльвира ӱдырышт тургыжланен мане.
Кузе от тургыжлане, вет нуно шукертак самырык огытыл: авалан – 88 ий, ачалан – 86.
— Ой, Эльвира толеш гын, шинчын кочкашат огеш ярсе – сурт коклаште ма сад-пакчаште эре порядкым ышта. Пеш кожмак чонан, — вашлиймекына, ачажат ӱдыржым мокталтыш.
Кожмак чонжо кушеч? Ача-аваж дечак! Нина Ивановна – тылын труженикше, пашан ветеранже. Ныл классым тунем пытарымыж деч вара верысе тӱшка озанлыкыш каен. Ончыч шала пашашке коштын, а сар тӱҥалмеке, имньызылан шогалтеныт.
— Изи лийынам… Тамара лӱман пеш чапле имньым эрдене кычкен пуат да я чодыраш, я олыкыш, я нурыш колтат ыле. Чодырам руышо-влакланат шагал огыл продуктым шупшыктенам. Чылт шкетын! Икана кудалам тыге Морко чодыра дене, ужам, ик вере пушеҥгым корнышкак йӧрыктылмӧ. Ынде мом ыштем манын, лӱдын-ӧрын шогылтмем ужын, чодырам руышо-шамыч полшаш тольыч: терым сай корныш нумалын луктыч, — эртыше жапым тачысе кече гай шарналтыш илалше ӱдырамаш. – А вара Тамарам сарыш нальыч. Тудым ялге шортын-шортын ужатышна…
Сар деч вара Нина Ивановна ушкал комплексыште пеш шуко жап дояркылан ыштен, вара сӧсна комплексыш операторлан куснен, тушечак сулен налме канышыш лектын. Пашам тыршен ыштымыжлан шуко грамот, чап кагаз, медаль, шергакан пӧлек дене палемдалтын.
А Анатолий Степанович тале коммунист, чолга мер пашаеҥ, уста механизатор лийын! Шым класс деч вара рвезым Ленин лӱмеш колхозын гаражышкыже налыныт. Тудо техникылан моткоч шӱман лийын, сандене комбайным виктараш ма олмыкташ пеш писын тунем шуын. Ныл ий полышкалышылан коштын, а вара шкежат руль воктеке шинчын. 25 ий комбайнерлан ыштен! Нурышто эр гыч кас ӱжара марте лым лийде тыршен. Тӱрлӧ таҥасымаште эре икымше лийын да ончыч колхоз, вара район, республик кӱкшытыштӧ чап кагаз да шергакан пӧлек дене палемдалтын.
— Изина годым шуко ешыште калай кӱмыж да чайгорка дене пайдаланеныт гын, мемнан фарфор столовый сервис, шӧртньӧ дене сӧрастарыме графин да стакан набор, янда гыч мотор талиҥга да мойн лийыныт. А шагатше-е-е!.. Ачамлан тудым кажне шыжым уржа-сорла тургымым иктешлыме годым кучыктеныт, — Анатолий Степанович нерген кугешнен каласкала Эльвира ӱдыржӧ. – Грамот ден чап кагазшат ик коробка ыле!
Суртоза тыгак бригадирлан, ферме вуйлатышылан, слесарьлан пашам ыштен. Тыгодымак Ветеран-влак советын председательже лийын. Эше ялысе тӱвыра пӧртын, районысо культур пӧлкан художественный самодеятельность коллективышт дене пеҥгыде кылым кучен: гармоньым сайын шоктен, куштен, мурен, концерт дене коштын. Анатолий Степанович кызытат ик шагатымат арам огеш эртаре: шошым мланде топланен шуэш ма уке — шочшыжо-влакын 85 ияш лӱмгечыжлан пӧлеклыме велосипед дене кудалышташ тӱҥалеш веле, утларакше – чашкерыш. Кызытат тӱрлӧ эм шудым, монча выньыклан кушкыл воштырым, поҥгым пога. Колым кучаш моткоч йӧрата. А телым… ече дене куржталеш! Кызыт эше скандинав йӧн дене кошташ кумылаҥын.
— Диваныште телевизорым ончен шинчет гын, жап деч ончыч шоҥгемат. Тазалык пеҥгыде лийже манын, тарванылаш кӱлеш! – мане шкеже.
— Кызыт телевизоржо денат нимом ончаш, ялжат шыпланен, — ешарыш пелашыже. – Ожно неле лийын гынат, пеш веселан илыме. Шорыкйоллан, Крешеньылан, Ӱярнялан, Кугечылан, Семыклан мойн икте-весе деке унала коштмо, мурымо, куштымо, модмо. Унамат коло еҥ марте, а южгунамже утларакат ончымо. Урем тич йоча-влак юарленыт. Кызыт окна гыч ончалат да нигӧм от уж…
Тыгеже Капустина-Османовмыт ешлан эсогыл телым йокрокланаш жап уке: сад-пакча паша деч канат гын, Валера эргыштын да Александр уныкаштын пашаште улмышт годым лумым куэн, ушкалым, презым, шорыкым, чывым, комбым кечыгут ончен, кас велеш ноятат. Марина шешкыштлан, уныкаштын пелашыжлан, нимучашдымын тауштат – самырык ӱдырамаш пеш шуко сурт сомылкам шотыш конда.
— Ондак пеш шуко вольыкым, сурткайыкым ончымо, пакчасаскам шындыме. Нуным ужалыме окса дене кок сурт-печым нӧлтымӧ, икшыве-шамычым йол ӱмбак шогалтыме. Кызыт илыш палынак куштылемын. Канде тул ден вӱдым чӱкташлан краным веле пӱтыралаш гынат, сӧснаигымат налмым чарнышна… Йӧра, кевытыште чыла уло. Пенсий оксанат сита. Юмо тазалыкым веле пуыжо, — кухньышко ошкыльо озавате. – А икшыве-влакын шочмо суртыш погынымышт годым коҥгаш олтена, тутло кочкышым тушан ямдылена, — чайникым тул ӱмбак шындыше ӱдырамашын йӱкшӧ веселаҥе. Нимом от ман, ава шӱм – эре шочшо пелен. «Тиде каныш кечыланат игыже-шамычым кӱдыкшӧ вуча, очыни», — шоналтышым.
А ме Анатолий Степанович дене эше кужун мутланен шинчышна. Оҥай айдеме. Тыгай пелаш, ача, коча дене илаш каньыле, очыни.
Маргарита ИВАНОВА
Авторын фотожо
