ШКОЛ ЙОЛГОРНО

Йочам изинек пашалан туныктыман

Чыным ойлаш гын, тудо туныктышо лияш шоненжат огыл – врач лийнеже улмаш. Но Оршанке район Кӧрдӧ ялын ӱдыржым пӱрымаш школышкак, самырык тукымлан шинчымашым пуымо да воспитатылме пашашкак, кондынеже улмаш манаш гына кодеш. Арам огыл, таче Кугунур кыдалаш школышто химийым да биологийым туныктышо Раисия Козлова (снимкыште) – Россий Федерацийысе образованийын почётан пашаеҥже. А ты школышто тудо 1982 ий гыч –38 ий – тырша. Кугу опытан уста педагоглан кум йодышым пуаш йӧн лийын. Кузе вашештен – лудаш темлена.

– Раисия Михайловна, шеҥгеке савырнен ончалаш гын…

– Шеҥгеке савырнен ончалаш гын, паледа, кузе ойлем? Юмылан тау! Юмо мыйым тиде корныш шогалтен. Мутат уке, тӱҥалтыште нелыракн чучын, а варажым тунемынам, паша келшаш тӱҥалын. Кызыт тудо жапыш пӧртылаш лиеш ыле гын, мый, наверне, вигак туныктышылан каем ыле. Тиде пашам мый йӧратен ыштенам да кызытат ыштем, – чон почын каласыш Раисия Михайловна.

– Медицине пашаеҥ лияш шонышо айдемым туныктышын профессийже содыки мо дене келшен?

– Каласашат неле. Чылаж денат. Эреак калык коклаште улат, эреак йоча-шамыч дене пырля, садлан шоҥгылыкымат от шиж. Шоҥгемме, чер нерген шонашат ок лий, илыш дене тӧр кайыман – чыла тиде мылам келша. Адакшым химий ден биологий предметламат школ годсекак йӧратем.

– Пытартыш жапыште нине предметлам туныктымаште могай нелылык шижалтеш?

– Нелылык уло, конешне, тольык кузе чын каласаш? Йочажат вашталтын. Ончычсым шарналташ гын, ме книгам лудаш йӧратенна, шуко жапым лач тудым кучен шинченна. А кызыт илыш ик семынже куштылемын, а вес могырым ала утыжденат куштылемын – мом шонет, чылажымат компьютер полшымо дене муаш лиеш, вашмутым шке гыч книгаште кычалман огыл, келгын шонашат ок кӱл. Икманаш, шинчымаш куштылгын толеш, но кеч-мон куштылгын толшын акше шерге огыл: вашке мондалтеш. Мутлан, тунемше презентацийым ямдылен конден, удам огыл, но палет – шке гыч ыштен огыл. Тыгай годым оценкыжымат шындаш ӧрат, вет туныктышо йочан шке гыч огыл ямдылымыжым доказатлен ок керт да тунемшат ӧпкелалтын кертеш. Тиде ик вел.

Весе. Моланжым каласенат ом мошто, но илыш вашталтмылан кӧра калыкат вестӱрлӧ лийын. Мемнан тунемме годым «за период советского времени сформироваласль новая общность – советский народ» маныныт.

Тиде «советский народшо» чынжымак лийын, тунамсе пагытыште калыкше ойыртемалтынак. Кызытсе деч порырак лийын. Мыйын шонымаште, чылажымак окса дене кылден огыл, ваш-ваш утларак почылтшо, икте-весылан эҥертен илыше. А кызыт чынжымак шукынжо манмыла, «кӱкшӧ савар вес велне шылын» илат, икте-весылан ӱшан уке, келшымашыжат мылам ала-молан шагалла чучеш. Можыч, ме тунам нужнарак лийынна да? Кызыт тӱҥ верыште – окса, чиемет могай, телефонет, кӧ ача-ават… Илышыже вет паша дене сӧраса манаш лиеш, но тачысе икшыве пашам шагал ышта. Пашам ышташ тӱҥалме жапыште, колхоз улмо годым тунемше-шамыч мланде пашаште тыршеныт – мӧҥгыштат, школыштат: кӱварымат мушкыныт, пареҥгымат эрыктеныт, шкан саскамат ончен куштеныт… Кызытат ме тиде йӱлам арален коденна, пакчасаскам шындена, ончен куштена. Но тений тидым йоча-влак дене пырля ышташ йӧн ыш лий, туныктышо да школ пашаеҥ-шамыч дене пырля ворандарен колтенна. шокшо кочкышлан ямдыленна. Шонена, тыгай пагыт эрта, адакат йоча-шамыч дене пырля пакчаш лектына. Чылаже школын 20 сотык мландыже уло, шукыжым тушто пареҥгым шындена. Мемнан йоча-влак уда огытыл. Ялысе калык мланде паша деч эше ойырлен огыл. Но икшывым пашалан туныкташ кӱлеш, илыш куштылго огыл – пашам ыштыде илаш ок лий. Мыйын шонымаште, тиде йӱлам арам йомдареныт. Йочам изинек пашалан от туныкто гын, кушкын шумеке, тудо потребитель гына лиеш. Тыге потребитель общество шочеш.

 

Г.КОЖЕВНИКОВА

Авторын фотожо

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий