Волжский район Элнеттӱр ялын шочшыжо, РСФСР да МАССР сымыктышын сулло деятельже Сергей Иванов таче, 20 октябрьыште, 90 ияш лӱмгечыжым палемда.
Марий театр искусствым вияҥдымашке Сергей Иванович кугу надырым пыштен. 1958-1974 ийлаште М.Шкетан лӱмеш Марий национальный драме театрын тӱҥ режиссёржылан ыштыме пагытшым тудо ик эн волгыдын да порын шарна. Лӱмло режиссёр театрын сценышкыже 70 утла спектакльым луктын. Тудын тыршымыж денак «Акпатыр» икымше марий опер, «Чодыра сем» балет калык ончыко лектыныт.
– Мыйын театрыш толмеке, оркестрыште улыжат кум музыкант: Арбан, Сахаров, Эверт – шоктен. Тудым кумдаҥдыме шотышто шуко тыршаш кӱлын, Моско шумешат ик гана веле огыл кудалышташ пернен. Тыге марий театрлан 24 еҥан оркестрым поген шуктышна. Лач тиде оркестр негызеш опер шочын, — шарналта тунамсе пагытшым Сергей Иванович.
Шке жапыштыже Марий театрлан ятыр драматург пьесым возен шоген: Арсий Волков, Николай Арбан, Миклай Рыбаков, Константин Коршунов, Ялмарий Йыван, Петр Эсеней, Вениамин Иванов, Никандр Ильяков, Зинаида Каткова, Вера Бояринова… Шке произведенийыштышт илышлан келшыше, кӱлешан темым тарватеныт.
– Нунын дене икте-весым умылен пашам ыштенна. Марий театрлан, калыклан мо огеш ситыла чучын, мом тӧрлаташ кӱлын – ме пырля мутланенна, каҥашенна, нунат тидым моткоч сайын паленыт. Возымо пьесышт почеш шындыме спектакльым калык куанен ончен. Залыште 850 вер лийын, ик ганат яра пӱкеным ужын омыл. Тунам районла гычат тӱшкан-тӱшкан толыныт, — чон вургыж ойла режиссёр. – А кызыт марий драматургын чоным куандарыше пьесыже уке, сандене театрыште кусарыме але ондакысе возышо-влакын пьесышт почеш спектакльым сценыш луктыт. А театрыште моткоч талантан артист-влак улыт. Нунылан эшеат кушкаш полшыман, сай спектакль-влакым сценыш лукман.
С.Ивановын тӱҥ режиссёрлан ыштымыж годым Марий театр республик деч ӧрдыжкӧ гастроль дене лекташ тӱҥалын. Артист-влак башкирийыште, Урал мландыште, Свердловск областьыште калыкым куандареныт.
Театрыште пашам ыштымыж деч вара С.Иванов И.С.Палантай лӱмеш Йошкар-Оласе музык училищым вуйлатен. Ты сомылым 18 ий шуктен. Марий сем искусствым вияҥдымашкат уло ӱнаржым пыштен.
– Шке жапыштыже музыкальный училище тынар шуко композиторым ямдылен: Эрик Сапаевым, Кузьма Смирновым, Яков ден Андрей Эшпаймытым, Эллина Архиповам… Нунын произведенийышт, кӱдыртле семышт тачат калыкыште
йоҥгат, чоным куандарат. Чаманаш кодеш, кызыт нунын гай талантан-влак уке улыт.
Сергей Иванович ынде ятыр ий сулен налме канышыште гынат, чонжо театр верч йӱла. «Театр калыкым порылыклан, илышым умылаш туныкта, кугу шинчымашым пуа», — манеш тудо. Кертмыж семын кызытат кажне премьерыш кошташ кумылан, но элна мучко коронавирус инфекций шарлымылан кӧра кызытеш мӧҥгыштак кодаш тырша: Марий радиом колыштеш, телевизор дене марий передаче-влакым онча.
– «Марий Эл» газетын кажне номержым куанен вучем. Пытартыш жапыште газет саемын, тӱрлӧ теме дене лудшаш материал шуко, – мут ярымжым ронча газетнам ятыр ий дене лудшо Сергей Иванович. – Сандене тӱҥалтыш гыч мучаш марте чарныде манме гай лудын лекташ тыршем.
С.Иванов кеч-могай пашам тӱҥалеш гынат, тудым мучаш марте лийже манынак шукта.
– Чоным пыштен ыштет гын веле, лектышыже куандара, — манеш Сергей Иванович. — А пашам ыштыме жапыштат ешлан жапым шагал ойырымыла чучеш.
Сергей Иванович ден пелашыже, Нина Николаевна, ик эргым ончен куштеныт. Но, чаманаш кодеш, 1990-шо ийлаште тудым пуштыныт. А кызыт эргыжын кок шочшыжым ончен, нунын тыршымыштлан куанен илат. Наташа ден Сергей уныкашт Москошто илат гынат, коча-ковашт деке чӱчкыдынак толын коштыт. Кертмыж семын Сергей Иванович шкежат нунын деке унала коштеш. Мутат уке, Москош мийымеке, тудо самырык жапшым, Моско вузышто лӱмлӧ режиссёр, Ленинский премийын лауреатше, СССР-ын калык артистше Юрий Александрович Завадский дене тунемме пагытшым веле огыл, Моссовет театрыште артист семын модмыжым порын шарна.
Сергей Ивановичым меат шочмо кечыж дене шокшын-шокшын саламлена да пеҥгыде тазалыкым, кужу ӱмырым, волгыдо илышым, чон ласкалыкым тыланена.
Алевтина БАЙКОВА
Авторын фотожо
