«Калык йодеш – шукташ тыршена», — манеш Медведево районысо Ежово ял администраций вуйлатышын пашажым шуктышо М.Архипова.
Тиде ял администрацийым вуйлатышын пашажым шукташ Мария Владимировна тений гына тӱҥалын. Тудын дене газет пашаеҥ В.Смоленцев тиде кундемысе калыкын илышыже, кундемым тӱзатыме, лийше вашталтыш, улшо нелылык да тудым кузе сеҥен толмо нерген мутланен.
— Мария Владимировна, кундемда дене палдарыза, пожалуйста.
— Мемнан поселенийыштына куд ял шотлалтеш. Тышечын Ежово села, Томшар, Яшмак ял-влак кугу радамыш пурат. А теве Изи Окаш ден Киндулкан ял-влак йӧршеш изи улыт. Изи Окашыштыже утларакше дачник-шамыч гына кеҥежым илат. Тиде ял изи гынат, тудын дене мемнан кундем деч ӧрдыжтат кумдан палыме, куатле «Акашевский» сурткайык фабриклан лӱмым пуаш амалым ыштен. Калыкна ешаралт толеш, талук тӱҥалтышлан 1980 еҥ шотлалтын. Шочшо ден колышо-влакын чотыштым шотыш налаш гын, икнарак улыт. Ме республикнан рӱдӧлаж деч мӱндырнӧ огыл илена, сандене тушко логалаш неле огыл, рейс автобус жапыштыже коштеш. Мемнан дене, чыланат палат, очыни, Марий аграрный колледж верланен. Ме тыгак ӱдырамаш монастырьна дене кугешнена, шнуй памашна уло. Мландыштына «Шойбулакский» озанлык куатле комплексым шукерте огыл чоҥен шындыш.
— Тугеже тендан кундемысе калыклан паша вер шотышто ойгырышаш уке.
— Чынак тыге. Шукынжо пашашке Йошкар-Олашке кудалыштыт, но мемнан дене верыштат тудым муаш лиеш. Мутлан, Юбилейный посёлкышто верланыше «Акашевский» сурткайык фабрикын комплексышкыже, Ким ялыште «Йошкар-Ола» сурткайык фабрикыш комбым, чывым, тыгак «Семёновский» племзаводын комплексышкыже сєснам ончаш коштыт. Тыгай предприятий-влак пашадарым келшышым тўлат, сандене еҥ-влак тушко кумылын каят.
— Тендан дене верысе калык шке кундемжым тӱзаташ кузерак тырша, кугыжаныш программылашке ушнаш кумылан мо?
— Эше 2018 ийыштак Яшмак ялыш пурымаште кӱварым ачалаш верысе калыкын тӱҥалтышыжлан полышым пуымо программыш ушнаш проектнам конкурсыш пуэнна ыле. Тысе калык шкежат тиде пашалан оксам ойыраш кумылаҥын. Смете почеш чумыр ак 1,3 миллион теҥгешке шушаш ыле, но конкурсым эртен кертын огынал. Тиде йодыш дене тений район администраций вуйлатыше Денис Окулов декат лектынна ыле. А тиде ялыште илыше-влакым кӱварын пӱрымашыже тургыжландара, сандене ты йодышым ме эре шинча ончылно кучаш тыршена. 2021 ийыште верысе калыкын тӱҥалтышыжлан полышым пуымо программе денак Ежово селасе Зелёный уремыште йоча-влаклан модашышт площадкым ыштынена, а эше вес ийынже – тыгаяк объектым Томшарыште але Яшмакыште. Кызытше лачак Томшарыште гына ончычсо школ оралтыште верланыше йочасад ончылно икшыве-влаклан модаш верым келыштарыме, а моло вере уке.
— Чыла ялышке пўртўс газ толын шуын мо?
— Эше чылашкыжак огыл. Тений палемдыме ыле Ятман ялыш газым пурташ, но нелылык лектын. ™шанена: тысе ял калыклан пўртўс газым вучаш шукак ок код.
— Вӱдым ситарыме шотышто нелылык уло мо?
— Кызыт Ежово села деч молыштыжо утларак суртышто шке таве але скважине дене пайдаланат. Ончыч Томшарыште, мутлан, Марий совхоз-техникумын (кызыт аграрный колледж) вольык ашныме комплексше пашам ыштыме годым вӱд тушечын ялышкат пуч дене толын. Ынде скважиныже-влакымат кораҥдыме.
— Ял калык шке вӱташтыже вольыкым ашна?
— Ежовышто Николаевмыт ешын «Кенеш» фермер озанлыкше тӱкан шолдыра вольыкымат, сӧснамат шагал огыл вуйым ашна. А теве ял калыкын гын ятырлан шагалемын. Мутлан, Томшарыште улыжат вич суртышто ушкалым кучат. Кролик-влак чер шарлыме амал дене шагалемыныт. А теве чывым, комбым, лудым ятырын ашнат. Тыгак мӱкш ончышо-шамычат шагалын огытыл.
— Томшар ялыште лиймына годым еҥ-влак вуйым шийыч: шке жапыштыже совхоз-техникум пачерым чоҥен пуэн. Ынде пӧрт-влак чот тоштемыныт. Нелылык гыч кузе лекташ?
— Ме тиде йодышым палена да тыгай пӧртласе оза-влаклан, тыгак шуко икшыван еш-шамычлан илыме верлан мемнан дене черетыш шогалаш, тидлан документым погаш темлена. Нуно лач тидыжымак огыт ыште, черетыш огыт шогал. А вет кугыжаныш программе почеш тыгай кӱлешлыклан субсидийым налын кертыт ыле.
— Кундемда ола воктене верланымылан кӧра илыме верым шукын чоҥат, очыни?
— Тидыже тыгак. Мландым районысо Погым виктарыше комитет аукцион гоч ужала. Ола гыч толшо-влакат, мемнан верысе самырык-шамычат илыме верым чоҥат. Поснак Ежово селаште. Тыште пытартыш жапыште гына у урем-влак шочыныт. Ме тушко электротулым пуртышаш, корным ыштышаш верч тыршена. Тыгак Яшмак ялыште у оралтым нӧлтышӧ-шамыч шагалын огытыл. Чоҥышо-влак ятырын улыт гынат, кодшо ийын илаш пурышылан визытын гына шотлалтыт. Тидым шотыш налын, кӧ чоҥен шуктымо пӧртышкыжӧ илаш пура, мемнан дене документым писынрак ямдылаш темлена.
— Корно тендан дене могай?
— Бюджетна поянжак огыл, сандене корнылан шуко ойырен огына керт. Телым гын чыла ялышке корно уло, лумым эрыктен шогена. «Кенеш» фермер озанлыкланат эҥертенна, тудо полшаш тореш лийын огыл. Тений шушаш теле гоч корнышто лумым эрыкташ 15 октябрь марте договорым ыштен шуктышаш улына.
— Депутат, старосто-влак кузерак пашам ыштат?
— Посна старостым ойырен каласен ом керт. Но телефонограмме толмо, пеш писын шуктышаш моло паша нерген уверым шарышашлан ме нунылан эҥертена. Мутлан, ачалыме пашам шуктымылан кӧра вӱдым, электротулым жаплан пуымым чарныме нерген лач старосто-влак гоч калыклан увертарена. Депутат-влакым коронавируслан кӧра поген огына керт. Онлайн режим дене скайп гоч мутланаш, лекше йодышым рашемдаш перна.
— Мландылан налогым кузе погеда?
— Районысо налог инспекций гоч квтанцийым налына да еҥ-влаклан колтена. Кӧ Интернет гоч личный кабинетыште регистрацийым эртен, тудлан квитанций ок тол. Но чыланак Интернет дене пайдаланен огыт керт. Мутлан, пенсионер-шамыч. Туге гынат, калык мландылан налогым жапыштыже тӱлаш тырша.
В.СМОЛЕНЦЕВ
Авторын фотожо
