ТАЧЕ ЯЛЫШТЕ

Мо пырля илат – эре унам сийла

Тиде тӱняшке кажне айдеме могай-гынат сомылым шукташ толеш, маныт. Морко поселкышто илыше Валентина Алексеевна Александровалан Юмо унам вашлийын ужаташ, пукшаш-йӱкташ пӱрен, очыни.

Пуйто сӱан калык толшаш!

Тыгай шонымашыже теве молан шочеш: пелашыже Анатолий Александрович дене мо пырля илат – тудлан эре кушеч-гынат толшо могай-гынат уна-шамычым вашлийын, ончен колташыже логалеш. Конешне, кажне озавате тидым ыштена, вет кажнына декат уна-шамыч жапын-жапын толедат. Но Александровмыт ешыш нуныжо чӱчкыдынак пурен лектыт. Сандене Валентина Алексеевналан поснак чулым да провор лияшыже перна.

А уна-шамычын шуэн огыл лиймышт эн ончычак Анатолий Александровичын Морко районышто веле огыл, республикыштат палыме да пагалыме айдеме улмыж дене кылдалтын. Тудо кужу жап тӱвыра аланыште тыршен, художественный самодеятельностьлан чот шӱман. Тудо коллективымат чумырен. Вуйлатыме пашамат шуктен – шке жапыштыже ончыч колхоз председательын алмаштышыже лийын, вараже председательланат шогалтеныт. Сулен налме канышыш лекмешкыже, районысо тӱвыра отделым вуйлатен. А тыгай еҥ деке унала мияш кумылан еҥ эреак уло. Ӱдырамаш шкежат пагалымашым сулен – тудо образований сферыште тыршен: школышто, вара Морко училищыште математикым туныктен.

Теве ме Олыкъялыш командировкыш веле миенна ыле гынат, туге унам ыштен, пукшен-йӱктен колтышт, тидлан туге ямдылалтыныт – пуйто сӱан калык толшаш!

Ӧраш гына кодеш: ийготым ончыде, Анатолий Александрович шкежат пелашыжлан сийым ямдылаш полшен. «Кочкаш шолташ пӧръеҥ паша огыл, тиде ӱдырамаш паша» манын огеш шинче улмаш. Тудо тыманмеш мом-гынат ойыртемалтшым шолташ шоненат муэш. Санденак ӱстел коклаште шинчымына годым мокталтыде шымак чыте!

Кап йыр коям погаш огеш ярсе

Но уна-шамычым вашлийме годым шуко сомылжо садак озаватылан логалеш. Утларакше тудо ямдылкален шогылтеш. Теве Валентина Алексеевналанат мелнам мыняр кӱэшташыже, когыльым мыняр ышташыже логалын?! Шотленат от пытаре дыр. А вет ӱдырамаш 79 ийышкат тошкалын.

Тарванылмыжым ончен, тынар ияш манын от шоналте. Ийгот дене пырля уто нелытше йӧршынат погынен огыл. Чурийвылышыжат эше чевер-мотор.

– Тыгай чолга пелаш дене эре унам ончен, шерда темын огыл? – йодым.

– Уке. Тыге кеч эре тарванылаш логалеш. Тидыже сай веле, – вашештыш Валентина Алексеевна. – Поселкысо пӧртыштынат, тыштат, Олыкъялыште, чынжымак, уна-шамыч чӱчкыдынак лиедат. Иктаж мероприятийыш каят гынат, толмекышт, эре ончен колташак тыршена.

Очыни, пашам, тӱрлӧ сомылым шуко ышташ, шотан озавате семын шуко шогылташ логалмылан кӧрат тудо кап йыр коям погаш огеш ярсе. Ойлымыж почеш, кеҥежым пелашыж дене коктын эре гаяк Олыкъялыште илат, вет нуно мӱкшым ашнат.

– Мӱкшым лукмеке, паша сита, – палемдыш ӱдырамаш.

Моло семынак пакчагӧргымат, емыж-саскамат ончен куштат. Но тыште огыл, а Моркышто, пӧрт воктенысе пакчаштышт.

Озавате кужу теле кастенат яра огеш шинче. Тудо икшывыж ден уныкаже-шамычлан тапычкым, носким пидеш. А Александровмыт ты шотышто поян улыт: ныл шочшышт, лу уныкашт да уныкаштын ик шочшыжо куандарат!

«Тудымак марлан нал»

А вате ден марий такше кузе палыме лийыныт? Ӱдыр ден каче семынже палымыжат лийын огытыл такшым.

– Морко школышто Валян 8-ше классыште тунеммыж годым нуным мемнан деке Олыкъялыш пареҥгым лукташ конденыт. Мый кастене уремыш гармоньым шокташ лектам ыле, – шарналтен палдараш тӱҥале пӧръеҥ. – Тудын классше гыч шукынжо чолга ӱдыр-шамыч лийыныт. А ик ӱдыр мутланыде манме гай, шке семынже коштеш ыле. Тиде Валя лийын улмаш. Тунамак тудо шинчашкем пернен. Вараже Марий кугыжаныш пединститутыш ик жапыште тунемаш пуренна. Мый школым, культпросветучилищым пытарымеке, пашам ыштенам, сандене вузыш варарак пуренам. Валя дене ик тӱшкагудыштак иленна. Сайын тунемше семын фотокартычкыже Чап оҥаште кечен. Мыят такше сайынак тунемынам, чолга лийынам, спорт дене пеҥгыде кылым кученам гынат, фотографием тушко пижыктен огытыл (тиде жапыште пелашыж ӱмбаке чоян-шыман ончалын, шыргыжале — авт.). Ушыштем да шинчаштем Валя лийын, но келшенже огынал. Авамын шӱжарже тудым сайын пален да чӱчкыдынак ойлен: «Валям марлан нал. Тудым гына марлан нал». Икмыняр жап гыч тыгак лекте: ме ешым чумырышна.

Тунам ӱдыр 28 ияш, качымарий 30 ияш лийыныт!

Тӱҥжӧ — чытымаш

– Пырля илымылан тений январьыште 50 ий теммым – шӧртньӧ сӱаным – палемденда. Тынар кужу жап пырля илымыдан секретше могай? – йодым когыньышт дечат.

– Мемнам паша уша. Секретше тиде, шонем, – кӱчыкын вашештыш Анатолий Александрович.

– Секрет — чытымаште, шонем, – мане Валентина Алексеевна.

— Туге, чытымаштат. Кузе тудо чытен да чыта, ала? – вашештыме семын мутшым умбакыже шуйыш пелашыже. – Вет ончычшо школышто тыршымыж годым йолын мыняр кошташыже логалын?! А тыште, Олыкъялыште, пашаже мыняр логалын?! Кастене вич шагат деч вара коктынат мӧҥгышкӧ толына да сурт кокласе сомылым иктаж 11 шагат йӱд марте ыштенна. Икшыве-шамычше, пакчаже, мӱкшыжӧ… Кызытат паша ятыр логалеш.

Тыге ойлымыж годым ындыжым пӧръеҥ шке пелашыжым чаманен ончале…

А Валентина Алексеевна, иктешлыме семын, тыге палемдыш:

– Мый илышемлан ом ӧпкеле. Шкемым такше пиаланлан шотлем.

Тыге шонашыже чыла амал уло: пелашыж дене коктын ушан-шотан икшыве-влакым ончен куштеныт, йол ӱмбаке шогалтеныт. Арам огыл икмыняр ий ончыч республик кӱкшытыштӧ эртаралтше еш конкурсышто икымше верымат сеҥен налыныт ыле. А ик эн тӱҥжӧ – алят коктын ваш-ваш эҥертен, неле-куаным лош пайлен, икте-весым чаманен илат. Шоҥгеммеке, тиде, товатат, эн кугу пиал!

Любовь КАМАЛЕТДИНОВА

В.Смоленцевын фотожо

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий