МЕР ИЛЫШ ДА ЙӰЛА

Бирскыште – 100 ий эртымеке

Бирскыште – 100 ий эртымеке

31 май-5 июньышто Башкортостан Республикыште марий тӱвыра кече-влак эртеныт. Тений нуно Марий калыкын I погынын 100 ияш лӱмгечыжлан пӧлеклалтыныт. Тӱҥ мероприятийыш, Бирскыште эртыше научно-практический конференцийыш, тӱрлӧ кундем гыч марий-шамыч погыненыт. Марий Эл гыч 103 еҥ, Башкортостанын районлаж гыч да Пермь кундем гыч 136 делегат миен.

Марий тӱвыра кече-влакым  Башкортостан Республикын Культур министерствыже, Калык-влакын келшымаш пӧртышт, «Эрвел Марий» регионысо НКА ден Марий Элын Тӱвыра, печать да калык-влакын пашашт шотышто минстерствыже пырля эртареныт .

Марий Элын делегацийжым Марий Эл Республикысе правительстве председательын икымше алмаштышыже , тӱвыра,печать да калык-влакын пашашт шотышто министр Михаил Васютин вуйлатен. Делегацийыште Мер Каҥашын председательже Эдуард Александров, марий-влакын федерал НКА председательже Лариса Яковлева, МарГУ-н да МарНИИЯЛИ-н шанчызыже, Т.Евсеев лӱмеш национальный тоштерын, Марий Элысе Кугыжаныш архивын пашаеҥже-влак, творческий коллектив-шамыч лийыныт.

Марий тӱвыра кече-влакым Бирскысе краеведений музейыште 1 июньышто торжественно почыныт. Тушто Т.Евсеев лӱмеш национальный тоштерын ямдылыме «Юл гыч Урал марте марий-влакын караванысе корнышт» выставкыже 30 июнь марте пашам ышта.

Башкир кугыжаныш университетын Бирскысе филиалыштыже 10 шагатлан «Марий калыкын этнокультурный ойыртемжым формироватлымаште образованийын да тӱвыран верже: историй ретроспективе» научно-практический конференций почылтын. Фойеште кидмастар-влакын, книгам ужалыме «Марий тӱня» выставкыла пашам ыштеныт. Конференцийыште марий мер организацийын еҥже-шамыч, лӱмлӧ шымлызе, вузласе студент, тӱвыра да сымыктыш тӧнежлаште пашам ыштыше-влак лийыныт.

Кум секций лийын: «XIX- XXI курым тӱҥалтышыште марий калыкын мер толкынжын да тудын историйжын актуальный проблемыже-влак», « Тачысе тӱвыра кумдыкышто – марий йылме, литератур да образований», «Тачысе тӱвыра кумдыкышто –марий национальный культур ден религий».

Башкортостанысе Калтаса, Краснокам, Дӧртыльӧ районлаште илыше-влак конференцийын эртыме кечылаштыже «Марий Эл» кугыжаныш куштымо ансамбльын, Марий Элысе калык фольклор ансамбль-шамычын мастарлыкыштым аклен кертын. Конференций деч вара пайрем концерт эртен.

Тичмаш налмаште, мероприятий сайын эртен. Тудым ямдылыше-влаклан таум каласыме шуэш, поснак Бирск районысо марий-шамычлан, но ситыдымашат уло:

— I Марий калык погынын лӱмгечыжлан пӧлеклалтше мероприятий, мыйын шонымаште, кумданрак эртышаш ыле. А конференций изиш тыглайрак ыле.  10 ий ончыч эртыше мероприятий (I Марий калык погынын 90 ияш лӱмгечыже) кумданрак эртен, тушко шукырак еҥ лийын.( Марий Эл гыч гына 230 еҥан делегаций миен);

— участник-влаклан докладым лудаш жап ситен огыл. 71 паша гыч 40 гына колыш шуктымо. Ятыр докладше йодышым каласкален кайыме гай гына чучын, келгын шымлыме шижалтын огыл;

— конференцийыш мийыше-влакын пырля ыштыме фото шотыштат каласыме шуэш. Организатор-шамыч (БашГУ-н филиалже) фотом кушто  ыштыме верым ончылгоч ямдылен огытыл. Таче кечылан 1917 ийысе фотошто погынышто лийше чыла еҥжак уке. 2007 ийыште сай фото войзалтын, а вот тений кадрыш чылан логалын огытыл.

Салават Усманов (Башкир кугыжаныш университетын Бирск филиалжын директоржо): « Чыным каласаш гын, нимо дене шӱлаш ыле. «Шокшо» мутланымаш мыйым поснак куандарен. Форум мылам келшен».

Руслан Бушков: « Форум сайын эртен. Ме 100 ий ожно нӧлталме йодышла деке пӧртылынна, нуным каҥашенна. Марий калыкын I погынжын пионерже-влакым порын шарналтенна».

Радик Габдулхаков (БашГУ- н профессоржо. « XIX- XXI курым тӱҥалтышыште марий калыкын мер толкынжын да тудын историйжын актуальный проблемыже» секцийын председательже): «Секцийысе 21 доклад гыч 15 колыштмо. XI курымышто илыше акрет марий-влакын этнокультур ден ужалыме кылым анализироватлыме. Марий-влак коклаште образованийым шарымаште Бирскысе инородческий туныктымо школын вержым палемдыме. СМИ-ште шочмо йылмын рольжо нергенат мутланыме. Секцийын пашажым иктешлымеке, тыгай ойыш шумо: историйым тунемме годым национальный культурный компонентым утларак пурташ кӱлеш».

И.Юнусов (БашГУ-н профессоржо): «Тачысе тӱвыра кумдыкышто – марий йылме, литератур да образований» секцийнам ик эн кӱлешанлан шотлена.  20 участник гыч 9 еҥ докладым лудын. Марий филологий нерген келгынрак мутланаш да эркын дене шочмо йылмын проблемыже-влак  шотышто кутыраш йӧн лийын. Мишкан район Тымбай школын туныктышыжо Надежда Минаеван выступленийжым эн тӱҥлан шотлем. Тудо марий школлаште йоча-влакым туныктымаште лекше проблемылам тарватен. Докладше деч вара икмыняр темлымашым ыштыме: спутник телевиденийыш ушнаш, БашГУ-н марий йылме ден литературым туныктышо-влакым ямдылыме курсыш угыч абитуриент-шамычым погаш тӱҥалаш. Тыгак марий филологий дене  электрон библиотекым ышташ».

И.Гареев (БашГУ-н доцентше): «Тачысе тӱвыра кумдыкышто –марий национальный культур ден религий» секцийыште 30 паша гыч 13 ончымо. Марий пайремла ден калык модыш нерген «шокшын» мутланыме. Школ да школ деч ончычсо туныктымо программылаш марий модыш темым пурташ темлыме. Тыгак марий календарьым шотыш кондымо нерген каҥашыме.

Д.РЕЧКИН.

Авторын фотожо.

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий