Корнын кужытшымат от шиж … тудо тӧр гын
1 июньышто Марий Эл правительствыште республикыштына пӱсӧ да еҥ-влакым ик эн чот тургыжландарыше – корнын моткочак шӱкшӧ улмыжлан пӧлеклалтше – йодыш шотышто антикризисный «чрезвычайный» кумдаҥдыме совещаний эртыш. Тудым республик вуйлатышын пашажым жаплан шуктышо Александр Евстифеев вӱдыш.
Совещанийыште Марий Эл Республик правительстве председательын икымше алмаштышыже, Марий Эл Республик вуйлатышын Администрацийжын вуйлатышыже Сергей Сметанин, корным чоҥымо паша дене кылдалтше министерстве, ведомство, проект организацийла, надзор, моло органла гыч, тыгак Йошкар-Олан да Волжск олан мэрышт, Козьмодемьянск олан мэржын пашажым жаплан шуктышо, Курыкмарий ден Медведево район администраций вуйлатыше-влак, Общественный калык фронтын представительже лийыныт. Тургыжландарыше йодышым тыгай формат дене погынен мутланымаш Марий Элыште икымше гана эртыш.
«Тиде кушкен шуйна?»
Совещанийым тӱҥалмыж годым Александр Евстифеев палемдыш:
— Ме тендан дене моткочак кӱлешан амал дене погыненна. Таче рашемдаш тӱҥалме йодыш дене республикыште кажне еҥын илыш качествыже кылдалтеш.
Моткоч шукыштлан корнын кызыт могай улмыжо огеш келше. «Кызыт мо ышталтеш, тиде эше кушкен шуйнаш тӱҥалеш?» — ойлат еҥ-влак.
Тылеч вара Александр Евстифеев икмыняр цифр дене палдарыш:
— 2009 гыч 2016 ий марте республикыште 2,5 тӱжем километр корным диагностироватлыме. Тиде – 23 процент гына. Тышеч 98 процент корныжым ачалаш кӱлеш. Кум нылымше ужашыже палемдыме стандарт ден нормылан келшен огыт тол. Пытартыш 16 ий жапыште кокла шот дене идалыкыште 16 гыч 60 километр марте кужытым ачалыме. 2008 да 2015 ийлаште республикыште корным йӧршеш ачален огытыл. Молан тыге лиймым умылаш неле. Но тиде – тыге. Республикыште сай, келшен толшо корным ышташ тачысе кечылан республикын кок бюджетше кугыт кӱлеш. Вес семын каласаш гын, 50 миллиард утла теҥге. Тиде оксам шканат муаш тыршыман, федеральный правительстве дечат полшаш йодмаш дене лекман. А корно дене инвистицият кылдалтеш. Кузе тыгай ситуацийыш шумым шымлымылан, аклымылан жапым ида йомдаре. Ончыко кайышашлан тендан эксперт семын позицийда, шонымашда тӱҥ да кӱлешан.
Оксам аныклыме нерген шонен огытыл
Республикысе промышленность, транспорт да корно озанлык министрын пашажым шуктышо Дмитрий Волковын каласкалымыж почеш, республикыште 228 километр кужыт федеральныйлан, 3047 километр республиканскийлан шотлалтыт. Марий Турек, Медведево да Морко районлаште корно дене кылдалтше эн шуко нелылык уло.
Д.Волков ончыкыжым мом ышташ палемдыме денат палдарыш.
Тылеч вара Александр Евстифеев погынышо-влак деч министрын пашажым шуктышылан йодышым пуаш темлыш. Но иктат ик йодышымат ыш пу. Тунам тудо погынышо-влакым шижтарыш:
— Шып шинчен эртарашда огеш логал. Тышеч кажныже посна поручений дене кая.
Вара шкежак Дмитрий Волковлан йодышым пуыш:
— Корно сферыште министерстве аныклыме пашам шуктен, уке? Мутлан, ик материалланак ак январь ден июльышто чот ойыртемалтеш. Тиде шотыш налалтын?
«Кӱлеш материалым исполнитель, пашам шуктышо, шкеже налеш», — вашештыш министрын пашажым шуктышо да йодышлан радамлын вашешташ тыршыш. А Александр Евстифеев ончыкыжым акым шотыш налаш да шулдо улмышт годым шапашым ышташ – шукырак налын пышташ – темлыш.
«Икымшыже тендан илыме кудывечыда лиеш, очыни?»
Йошкар-Олан мэрже Евгений Масловын рӱдолаште корным чоҥымо да тӧрлатыме паша кузе кайыме, эн кугу тӱткышым общественный транспорт коштмо урем-влаклан да кудывече-влаклан ойырымыж, моло нерген каласкалымыжым колыштмеке, Александр Евстифеев серьезнын да тунамак мыскара йӧре йодо:
— Шотыш кондаш тӱҥалме икымше кудывечыже тендан илыме кудывечыда лиеш, очыни?
Мутат уке, мэр тиде тыге огеш лий мане.
— Мылам да погынышо-влаклан тиде должностьыштыда кунамсек пашам ыштыме, шуко нелылык улмо нерген каласкалымыда огеш кӱл. Те эше 1902 ийым шарналтыза… Тидым чыланат палат. «Чиям ида нугыдемде», — мане. Вара ешарыш: — Мылам нелылыкым кузе сеҥаш лийме шонашда ден темлымашда-влак кӱлыт.
Регион вуйлатышын пашажым жаплан шуктышо совещаний жапыште тудым да южо молым эше икмыняр гана тыгерак шылтален да «пӱшкыл» ойлыш.
Окса ок сите
Совещанийыште ойлышо-влак кокла гыч кажныже корным саемдаш окса ситыдыме нерген ойлыш. «Марийскавтодор» директор Александр Сальниковын мутшо почеш, кундемыштына корным шотыш кондаш 4,5 млрд. теҥге кӱлеш. Тынар окса кызыт республикын уке. Сандене тӱрлӧ йӧным кучылтман.
Темлымаш-влак
А совещанийыште корным кузе сайракым ышташ лийме шотышто темлымаш шагал огыл йоҥгыш, мутлан:
— республикыште корным чоҥаш да тӧрлаташ шке бюджет гычат муаш, внешний манме инвестицийымат ушаш;
— региональный значениян Йошкар-Ола-Козьмодемьянск корным федеральный значенияныш кусараш;
— Росавтодорын федеральный программылашкыже ушнаш. Мутлан, Йошкар-Олаште Ленин проспектысе кӱварым федеральный программе дене келшышын тӧрлаташ;
— Марий Эл кумдыкышто весовой контроль пункт-влак системым ыштыман;
— сай качестван корным ыштышашлан корно-чоҥымо лабораторий-влакым шукемдыман. Уке гын кызытеш тыгай лабораторий «Марийскавтодор» ОАО-н веле уло;
— ГИБДД ден прокуратур – надзор орган-влак дене –пашам пырля ыштыме шотышто кылым шотыш кондыман;
— лаке-влакым петыркалымылан оксам шагалрак кучылтман. Тыге сай качестван корным ышташ окса аныклалтеш.
Кажныже мутым куча
Совещаний тӱҥалтыште каласыме мутшым Александр Александрович шуктыш: чумыргышо-влаклан погынымаш мучаште тудо икмыняр порученийым пуышак. Мутлан, корно озанлыкыште тичмаш ревизийым ышташ да опорный сетьыш пурышо корно-влакым палемдаш, корно дене пайдаланыме нормативно-правовой негызым, икмыняр молым ышташ кӱлмӧ нерген каласыш да ола ден район администраций вуйлатыше-влак шке кумдыкышкышт пурышо илыме верласе корнын могай улмыжлан лично мутым кучат манын палемдыш. Уке гын южо районышто корно тунар шӱкшӧ – транспортлан, тидын годымак пассажир-влакым шупшыктышо-влаклан, тудым петыраш логалын.
«Паша ышталташ тӱҥалшаш»
Совещаний мучаште журналист-влакын йодышыштлан вашештыме годым Александр Евстифеев тыге палемдыш:
— Улшо йодыш-влак кокла гыч кызытеш кажныжланак вашмут ыш лий. Таче нӧлталме йодыш неле, сандене тудым иканаште рашемдаш да нелылыкым вигак кораҥдаш огеш лий. Но паша ышталташ тӱҥалшаш.
Пытартышлан иктешлыме семын «Но дорогу осилит идущий, в прямом и переносном смысле», мане.
Любовь Камалетдинова.
