Йошкар-Олаште 9-ше микрорайонышто Васильев урем 4 «Б» №-ан пӧрт воктеч эртен ошкылшо кажне еҥын шинчашкыже, кок маскаигым ӱмбакышт шынден, «вӱдыштӧ ийше» кок дельфин да нунын игышт (снимкыште) вигак шинчаш перна. Йоча площадке воктенысе хоззданий пырдыжеш пластик ате петыртыш гыч йытыра мозаикым ыштен сакалтыше оза дене лишкырак палыме лияш «Васильев 4 «Б» ТСЖ-ын председательже Галина Фёдоровна полшыш.
– Мемнан кудывечыш модаш толшо йоча-шамычым куандарыше чечен сӱретым ты пӧртыштак, 5-ше подъездыште, илыше Андрей Стяжкин ыштылеш, – палдарыш Г.Христолюбова. – Кидмастар шкеже ММЗ заводышто механосборочный пашам шуктышо слесарьлан ышта. Туге гынат, ате петыртышла гыч весела тематикан тӱрлӧ мозаикым ыштылашат яра жапым муэш. Теве умбалнырак 5-ше подъезд турасе пырдыжыште эше вес оҥай мозаикыжым, пӱчӧ игым, ужын кертыда.
Кидмастарын толмыжым вучымо жапыште куд подъездан пӧрт ончылым ончал лекташ жап ситыш. Тиде ТСЖ-ын да пачер оза-шамычын кудывечым чаткан кучаш тыршымышт шижалте. Кажне подъезд ончылно клумбо кӧргыштӧ могай-гына тӱсан лӧза да мотор кушкыл-влак огыт куш – шинчат шарла! Подъезд ончылнат, клумбыштат нимогай шӱк ок кой – чатка кудывече. Кудывечыште йолын коштмо тротуарат шӱкан огыл. Ужар шудымат жапыштыже солат, пӧрт йыр кушкын шогалаш огыт пу.
…Икмыняр жап гыч кидмастар шкежат подъезд ончыко лекте да мозаике пашалан кузе кумылаҥмыж нерген каласкалаш келшыш:
– Кертам ма уке манын изиш кокытеланен, погымо тӱрлӧ тӱсан ате петыртыш дене йолчиемым ӱшташ омса пелен пышташ кок ий ончыч коврикым ыштен ончышым. Вара кугурак мозаикым тӱҥалаш кумыл лекте. Такшым гын тыгай технике дене ыштыме сӱретым южо ялыште ужаш логалын. Но шукышт ате петыртышым пырдыжыш пуда дене кырен кучыктат. А мый гын кажне петыртышыш шурупым пӱтырен, уремысе пӧрт пырдыжыш сакалем. Тыге тудо кужу жап ӱшанлынак кечаш тӱналеш.
Вет уремыш модаш лекше йоча-влак тӱрлӧ койышан улыт. Иктышт кучен ончымышт годым кузеракын сакалымым умылаш тыршен, шупшын лукташат тӧчат. Садлан тевыс йоча площадке ваштареш вераҥдыме мозаикын ӱлыл ужашыжым, тӧргалтарен налаш лийдымын, пеҥгыдынак кучыкташ тыршенам. Шкат ужыда, дельфинан панно лопкытшо да кӱкшытшӧ дене изи огыл. Садлан тудым мылам ты пӧртыштӧ илыше-влак сакаш полшеныт. Тудым ышташ 15 тӱсан 3 тӱжем наре петыртыш да 6 тылзе каен. Рожым шӱткалыме петыртыш-шамычым леске полшымо дене ик кугу мозаикыш эркын-эркын мастерскойыштем погенам, – кӱсенже гыч лукмо сравочшо дене кидмастар подвал омсам почо. Паша вержым ончыкташ тошкалтыш дене пӧрт йымалнысе мастерскойышкыжо пурышна.
– Мозаикым погаш кумылан улмемым палыше заводышто пырля пашам ыштыше-влак ыресла тӱрлымӧ схеман тӱрлӧ журнал-шамычым пӧлекленыт. Схемысе кажне посна ырес але клетке – ик петыртыш. Кеч-могай мозаикым ышташ тӱҥалме деч ончыч мыняр тӱсан да могай петыртыш кӱлмым шотлен лектам. Петыртышымат ончыч 9-ше микрорайонысо уремлаште пластикым кышкыме контейнерыште тӱрлӧ вере шке гына погенам гын, ынде мешак дене яра конден пуышат улыт. Кажне тӱсаным посна ойыркален, корзинкылаш, сеткылаш поген пыштем. Пашалан пижмеке, кӱлеш тӱсан петыртышыш рожым шӱткалашат тыге палынак йӧнан. Марий орнаментан «Шочынава» лӱман мозаикым ыштенам. Ончыкыжым тудым кушан вераҥдышашым эше шонем. Такшым, кӱлеш гын, оласе йочасад пырдыжешат мультфильмысе герой-влакым ыштен пуаш тореш омыл. Вет йоча-шамычлан тиде моткоч оҥай лиеш ыле. Тевыс тышке модаш толшо йоча-шамычын сӱретым куанен ончымыштым ужам.
– Тений телым лум шагал лиймылан кӧра ече дене кошташ йӧн ыш лий. Садлан шыжым да телым, поснак У ий каныш кечынат жапым арам эртараш огыл манын, шукыж годым мастерскойышто шинчылтынам. Радиом колыштын, пашам ыштымем годым жап моткоч писын эртен. Пелйӱд марте шинчымем южгунамже йӧршын шижын омыл. Эрдене эрак пашаш кынелаш да малаш каяш кулмӧ нерген мондаш огыл манын, шинчалан коймо верыш ынде ӱмын шагатым сакенам.
Подвалын ик лукышкыжо поген оптымо автомашина покрышке-шамыч шинчалан пернышт. Тидыжат тенданак огыл чай манын йодде шым чыте.
– Такшым гын мозаикым веле огыл, эше автопокрышке резиным кӱлеш кугытаным да лопкытаным пӱчкеден луктын, садыште пайдаланаш йӧршӧ мебель наборымат ыштылам. Мутлан, креслым, пӱкеным, ӱстелым, пеледышым шындаш тӱрлӧ кугытан кашпом, йӱксым, кадыр-кудыр узорлан кӱвар шартышым резинкым пӱчкеден ыштылам. Вет пакчасе йыраҥ коклаш але мландыш шарыме тыгай коврик огеш шӱ, кужу жап чыта. Лум-йӱр йымалне шинча але мландыште кужу жап кия гынат, тудын дене нимо огеш лий. Шем тӱсан резинке арвер сайынжак ок кой гай чучеш, садлан ямде креслым, ӱстелым сӧралын койшын чиялтем. Тевыс тиде креслым 2 тылзе наре «погышым». Посна резинке ужаш-шамычым пӱсӧ кӱзӧ дене пӱчкедем. Ик ужаш резинкым весыж дене чоткыдын веле огыл эше моторын койшын ваш ушаш больт дене гайке-шамычым кучылтам. Кажныжым шотыш конден шукташ шагал огыл жап да чытыш кӱлеш. Ончыкыжымат пашам ышташ оҥай шонымаш шуко да тӱрлӧ.
– Мемнан кудывечыш модаш толшо йоча-шамычым куандарыше чечен сӱретым ты пӧртыштак, 5-ше подъездыште, илыше Андрей Стяжкин ыштылеш, – палдарыш Г.Христолюбова. – Кидмастар шкеже ММЗ заводышто механосборочный пашам шуктышо слесарьлан ышта. Туге гынат, ате петыртышла гыч весела тематикан тӱрлӧ мозаикым ыштылашат яра жапым муэш. Теве умбалнырак 5-ше подъезд турасе пырдыжыште эше вес оҥай мозаикыжым, пӱчӧ игым, ужын кертыда.
Кидмастарын толмыжым вучымо жапыште куд подъездан пӧрт ончылым ончал лекташ жап ситыш. Тиде ТСЖ-ын да пачер оза-шамычын кудывечым чаткан кучаш тыршымышт шижалте. Кажне подъезд ончылно клумбо кӧргыштӧ могай-гына тӱсан лӧза да мотор кушкыл-влак огыт куш – шинчат шарла! Подъезд ончылнат, клумбыштат нимогай шӱк ок кой – чатка кудывече. Кудывечыште йолын коштмо тротуарат шӱкан огыл. Ужар шудымат жапыштыже солат, пӧрт йыр кушкын шогалаш огыт пу.
…Икмыняр жап гыч кидмастар шкежат подъезд ончыко лекте да мозаике пашалан кузе кумылаҥмыж нерген каласкалаш келшыш:
– Кертам ма уке манын изиш кокытеланен, погымо тӱрлӧ тӱсан ате петыртыш дене йолчиемым ӱшташ омса пелен пышташ кок ий ончыч коврикым ыштен ончышым. Вара кугурак мозаикым тӱҥалаш кумыл лекте. Такшым гын тыгай технике дене ыштыме сӱретым южо ялыште ужаш логалын. Но шукышт ате петыртышым пырдыжыш пуда дене кырен кучыктат. А мый гын кажне петыртышыш шурупым пӱтырен, уремысе пӧрт пырдыжыш сакалем. Тыге тудо кужу жап ӱшанлынак кечаш тӱналеш.
Вет уремыш модаш лекше йоча-влак тӱрлӧ койышан улыт. Иктышт кучен ончымышт годым кузеракын сакалымым умылаш тыршен, шупшын лукташат тӧчат. Садлан тевыс йоча площадке ваштареш вераҥдыме мозаикын ӱлыл ужашыжым, тӧргалтарен налаш лийдымын, пеҥгыдынак кучыкташ тыршенам. Шкат ужыда, дельфинан панно лопкытшо да кӱкшытшӧ дене изи огыл. Садлан тудым мылам ты пӧртыштӧ илыше-влак сакаш полшеныт. Тудым ышташ 15 тӱсан 3 тӱжем наре петыртыш да 6 тылзе каен. Рожым шӱткалыме петыртыш-шамычым леске полшымо дене ик кугу мозаикыш эркын-эркын мастерскойыштем погенам, – кӱсенже гыч лукмо сравочшо дене кидмастар подвал омсам почо. Паша вержым ончыкташ тошкалтыш дене пӧрт йымалнысе мастерскойышкыжо пурышна.
– Мозаикым погаш кумылан улмемым палыше заводышто пырля пашам ыштыше-влак ыресла тӱрлымӧ схеман тӱрлӧ журнал-шамычым пӧлекленыт. Схемысе кажне посна ырес але клетке – ик петыртыш. Кеч-могай мозаикым ышташ тӱҥалме деч ончыч мыняр тӱсан да могай петыртыш кӱлмым шотлен лектам. Петыртышымат ончыч 9-ше микрорайонысо уремлаште пластикым кышкыме контейнерыште тӱрлӧ вере шке гына погенам гын, ынде мешак дене яра конден пуышат улыт. Кажне тӱсаным посна ойыркален, корзинкылаш, сеткылаш поген пыштем. Пашалан пижмеке, кӱлеш тӱсан петыртышыш рожым шӱткалашат тыге палынак йӧнан. Марий орнаментан «Шочынава» лӱман мозаикым ыштенам. Ончыкыжым тудым кушан вераҥдышашым эше шонем. Такшым, кӱлеш гын, оласе йочасад пырдыжешат мультфильмысе герой-влакым ыштен пуаш тореш омыл. Вет йоча-шамычлан тиде моткоч оҥай лиеш ыле. Тевыс тышке модаш толшо йоча-шамычын сӱретым куанен ончымыштым ужам.
– Тений телым лум шагал лиймылан кӧра ече дене кошташ йӧн ыш лий. Садлан шыжым да телым, поснак У ий каныш кечынат жапым арам эртараш огыл манын, шукыж годым мастерскойышто шинчылтынам. Радиом колыштын, пашам ыштымем годым жап моткоч писын эртен. Пелйӱд марте шинчымем южгунамже йӧршын шижын омыл. Эрдене эрак пашаш кынелаш да малаш каяш кулмӧ нерген мондаш огыл манын, шинчалан коймо верыш ынде ӱмын шагатым сакенам.
Подвалын ик лукышкыжо поген оптымо автомашина покрышке-шамыч шинчалан пернышт. Тидыжат тенданак огыл чай манын йодде шым чыте.
– Такшым гын мозаикым веле огыл, эше автопокрышке резиным кӱлеш кугытаным да лопкытаным пӱчкеден луктын, садыште пайдаланаш йӧршӧ мебель наборымат ыштылам. Мутлан, креслым, пӱкеным, ӱстелым, пеледышым шындаш тӱрлӧ кугытан кашпом, йӱксым, кадыр-кудыр узорлан кӱвар шартышым резинкым пӱчкеден ыштылам. Вет пакчасе йыраҥ коклаш але мландыш шарыме тыгай коврик огеш шӱ, кужу жап чыта. Лум-йӱр йымалне шинча але мландыште кужу жап кия гынат, тудын дене нимо огеш лий. Шем тӱсан резинке арвер сайынжак ок кой гай чучеш, садлан ямде креслым, ӱстелым сӧралын койшын чиялтем. Тевыс тиде креслым 2 тылзе наре «погышым». Посна резинке ужаш-шамычым пӱсӧ кӱзӧ дене пӱчкедем. Ик ужаш резинкым весыж дене чоткыдын веле огыл эше моторын койшын ваш ушаш больт дене гайке-шамычым кучылтам. Кажныжым шотыш конден шукташ шагал огыл жап да чытыш кӱлеш. Ончыкыжымат пашам ышташ оҥай шонымаш шуко да тӱрлӧ.
Андрей тыгак подъезд ончылнысо пеледыш газон шеҥгелан автопокрышко гыч ыштыме кок йӱксым вераҥден. Тышанак ошалге-ал тӱсан розам кум ий ончыч шынден. Телым илен лекташ шыжым петырен кодат. Пӧрт ончылым сӧрастараш верын-верын, кӱрышталтмыж деч аралаш резинке гыч шке ыштыме газоныш тӱрло изи пушеҥым: канде кожым, тумым, пистым, икмыняр олмапум, шопкем да моло кушкылым – шынден.
Кодшо ийын Андрей аважын шочмо-кушмо Марий Турек районышто Озаҥсола (Азянково) ял воктене шӱкшак йымалан йомшо памашшинчам эркын-эркын шотыш конден. Ты верыште кужу жап свалке лийын. Но ты тураште ончыч вӱд лектын шогымыж нерген чӱчӱж деч пален налмыж деч вара ӱмаште памаш шинча йырысе куштырам эрыкташ пижын. Отпускшым тӱрыс манме гаяк тушто эртарен. Мланде йымачын йоген лекше вӱдлан йоҥгыдын йоген каяшыже пучым келыштарен. Ынде верысе калыклан тышан ончыкыжым купельым вераҥдашат вер ситыше лийын. А кызыт тудо «Айда келшен илена» лӱман вес йоча сӱретым ышташ тӱҥалаш кӱлеш материалым ямдылкала.
Кодшо ийын Андрей аважын шочмо-кушмо Марий Турек районышто Озаҥсола (Азянково) ял воктене шӱкшак йымалан йомшо памашшинчам эркын-эркын шотыш конден. Ты верыште кужу жап свалке лийын. Но ты тураште ончыч вӱд лектын шогымыж нерген чӱчӱж деч пален налмыж деч вара ӱмаште памаш шинча йырысе куштырам эрыкташ пижын. Отпускшым тӱрыс манме гаяк тушто эртарен. Мланде йымачын йоген лекше вӱдлан йоҥгыдын йоген каяшыже пучым келыштарен. Ынде верысе калыклан тышан ончыкыжым купельым вераҥдашат вер ситыше лийын. А кызыт тудо «Айда келшен илена» лӱман вес йоча сӱретым ышташ тӱҥалаш кӱлеш материалым ямдылкала.
Р.ЧЕПАКОВА
