ТАЗАЛЫК

Кызытеш вес семын огына керт

 
Марий Элыште у коронавирус инфекций шарлыме ваштареш шогымо шотышто мероприятий-влак дене кылдалтше чараклыме мере-шамычым йыжыҥын-йыжыҥын кораҥдат гынат, республикыштына эпидемий сӱрет простажак огыл, да тудын амалжат уло. Регионысо калыкым COVID-19 инфекцийын шучкылыкшо, черланыше-шамычын чотыштым иземдыме йӧн-влак дене палдараш манын, 9 июльышто тазалыкым аралыме министр Марина Викторовна ПАНЬКОВА «Марий Эл» да «Марийская правда» газет-влакын журналистышт дене лӱмынак вашлийын да мом каласкалымыжым лудшо-шамыч деке намиен шукташ йодын. 
Мемнан титакна уке 
— Палем, Роспотребнадзорын Марий Элысе виктемжын да Марий Элын Тазалыкым аралыме министерствыжын у коронавирус инфекций дене черланыме у случай-влакым регистрироватлыме, тыгак тиде чер деч паремше але колышо-шамычын чотышт шотышто кече еда пуымо данныйыштышт цифр-влакын келшен толдымыштым ужын, шукынжо кочын шыргыжал колтат. Тиде тӱжвач ончалмаште статистике дене модмо гай коеш, но тыште мемнан титакна уке. Роспотребнадзор «Стопкоронавирус.рф» сайтыш лабораторный йӧн да ПЦР-диагностике дене пеҥгыдемдыме случай-влакым веле пуа, да тиде данный негызлан шотлалтеш. А ме эше клинический сӱретым шотыш налына. Тудыжым рентген але компьютер томографий шымлымаш, тыгак айдемын тазалыкше да эпиданамнез негызеш пеҥгыдемдена. Шодын 25 процент деч утларак локтылалтмыже, клинике палдырныме да эпиданамнез улмо годым чыла черлым стационарыш тестироватлыме деч посна эмлалташ пыштена. 
Арам куаненна 
— Российын Минздравше Марий Элыште коронавирус дене черланыше пациент-влакым эмлашлан 340 койкым ямдылаш темлен… Ме тазалыкым аралыме системым унчыливуя манме гай савырална, палемдыме ятыр медицине полышым пуымым чарнышна, да таче кечылан республикысе кандаш инфекционный стационарыште 810 койкым шындышна. Тылеч кок-кум арня ончыч ик верыште «шогышна»: пациент-влак кокла шот дене 548-572 койкым айленыт – тидыже чумыр чот гыч 60-67 процент лийын. Куанышнат, плато манмыш сайын лекна шонышна! Но пытартыш 1,5 арняште черле-влак 7 процентлан ешаралтыч да 75 процент койкым айлаш тӱҥальыч. Чыланат неле але кокла нелылыкан состоянийыште улыт, куштылго пациент эмлымверыште уке. 
Эскералтмым чарнаш ондак 
— Чараклыме икмыняр мерым луштарыме дене калык санитарно-эпидемиологический темлымаш-влакым шуктымым чарныш гаяк. Арам! Тидлан жап эше толын шуын огыл. Поснак шуко еҥ улман верлаште, тӱшка транспортлаште, кевытлаште да мойн маскым, перчаткым умбакыжат чияш, санитайзер дене пайдаланаш, социальный дистанцийым кучаш тӱҥалына гын веле эпидситуацийым саемден кертына… Коронавирус нигушкат каен огыл, кунам чакна – иктат огеш пале. Кызыт шукыжо республикыште илыше калыкын ответственностьшо дене кылдалтын. Умылем, посна улмо режим, чараклыме мероприятий-влак деч чыланат чот ноенна, но ме коронавирусын пандемийже деч ончычсо илышыш эше пӧртылын огынал!.. Майыште поснак оласе илалше-влак молгунамсе семынак сад-пакчашкышт лупшалтыч. Кызыт тӱшка транспортышто мо ышталтеш – рашемден каласкалаш кӱлешыже уке, шонем. Пеш шагал пассажир маске, перчатке да санитайзер дене пайдалана, кеч шкем аралыме средствым ынде кажне гаяк лукышто налаш лиеш. Таче чыла кудашына, Роспотребнадзорын ма Минздравын темлымашыштым шуктымым чарнена гын, эрла мом вучыман?!. Шкат ужыда, пытартыш жапыште колышо-влак шукемыт. Утларакше кугурак ийготан-влак илыш гыч каят. Тӱрлӧ хронический чер дене орланымыштлан кӧра коронавирус дене черланымыштым палдарыше клинике моткоч лушкыдо, да медицине полышым йодмышт жаплан шодышт 80 процент марте локтылалт шукта… Тыгай пациент-влаклан нигузеат полшен огына керт. Инфекционный стационарлаште эмлалтше пациент-влакын чумыр чотышт гыч 60 процентше лачшымак 60 ий деч кугурак-влак улыт! 
Чыла уло гынат… 
— Республикысе ковидный манме отделенийлаште чылаже 55 ИВЛ-аппарат уло, лишыл жапыште эше кандашым кондышаш улыт, вара – эше 49 аппаратым. Тымарте ИВЛ-аппаратыште эн шукыжо 18 черле лийын. Тушко чылаштым огына нал, 40 процент наре пациентлан кислородым пуэна. Кызыт инфекционный стационарлаште коронавирусан черле-шамычым эмлаш келшыше препаратат, оборудованият ситышын улыт, но тиде чыла кудашаш, обработатлалтде кошташ лийме нерген огеш ойло. Ме кызыт икте-весылан полшышаш улына! 
Сӱан деч вара — эмлымверыш 
— Россий Конституцийын у редакцийже верч кидемге-йолемге манме гай йӱклышым, молан манаш гын тудын ик статьяштыже возымо: «…кажне гражданин шке тазалыкшылан мутым кучышаш». Тидын дене тӱрыснек келшем, вет шке тазалыкнам шке огына эскере, огына переге гын, мыланна нимогай медицине огеш полшо. 
Шукерте огыл Йошкар-Оласе загс воктеке ныл микроавтобус толын шогале. Тушечын курыкмарий вургеман калык лекте. Ужам, подылшо, весела улыт. Коронавирус пижын кертме деч шекланаш темлымет — «пеш кӱлеш!»: ӧндалалтыт, шупшалалтыт, мурат, куштат… Вара олыкмарий вургеман-шамыч тольыч да тыгак койыч… Ынде тиде сӱан калык гыч ужашыже эмлымверыште кумык кия але нылйола шога – вес семын шӱлен ок керт. Калык шкенжым да лишыл еҥже-влакым огеш арале гын, черланыме да колымо чотым иземдаш моткоч неле лиеш. Вирус путырак коштан да туштан… 
Эше ик шучко сӱрет 
— Йошкар-Оласе икымше номеран медико-санитарный частьыште коронавирус деч стационар гыч эмлалт лекше пациент-влаклан реабилитацийым эрташ 30 койкым шындыме нерген ойленна ыле. Кызыт Кичиер посёлкысо Медицине реабилитаций больницыште 20 койкым почна. Таче тыгай шучко сӱрет дене палдарен кертам: реабилитацийым эртыше чумыр пациент гыч 80 процентше шӱлымӧ корнын ситыдымашыж дене орлана, 30-37 процентшын шӱмжӧ локтылалтын, 60 процентшын чогашыл массыже иземын… Депрессий орландарымылан, аппетит йоммылан, омо пужлымылан кӧра шуко еҥын психикыже лушкен, ик пациентым эсогыл психиатрический больницыш эмлалташ пыштыме. А эн шучкыжо нерве системын пужлымыж дене кылдалтын. Таче кечылан кок пациентлан «Гийена-Баррен синдромжо» диагнозым шындыме: черле-влакын вуйушышт пеҥгыде, но паралич перымылан кӧра кид-йолышт, капкылышт тарванылмым чарненыт. Ончыкыжым эше мом вучыман – мужедашат шучко. Йоча-влакат черланаш тӱҥалыныт… Икшыве-шамыч поснак кеҥежым мӧҥгыштӧ огыт шинче, иквереш погынен, жапым веселан эртарат. Шкешт у коронавирус инфекций дене шуэн черланат, но вирусым ача-аваштлан, коча-коваштлан пижыктен кертыт. Сандене ача-ава-шамыч йочаштлан санитарно-эпидемиологический темлымаш-влакым шукташ, икте-весым перегаш кӱлмӧ нерген ойлышаш улыт. 
Негызлан пунчал шотлалтеш 
— Айдемын у коронавирус инфекций дене черланен кертмыжым Россий Федерацийын тӱҥ санитарный врачше Анна Попован 2020 ий 22 майыште лукмо 15-ше номеран пунчалже негызеш гына терген кертына. Шкат паледа, ОРЗ але ОРВИ палан черле-влак деч мазокым ынде ик тылзе утла огыт нал. Пунчал дене келшышын, эн ончычак Российыш толшо инфекциян чер дене черланен кертме, тыгак медицине велым эскерыме годым черланен сеҥымым ушештарыше палан, коронавирусан черле дене кылым кучышо еҥ, «пневмоний» диагнозан черле, профессиональный пашам шуктымо годым COVID-19 дене черланен кертше медик, интернатыште, йоча пӧртыштӧ, шоҥгыеҥ-шамычлан палемдалтше пансионатыште илыше, йоча лагерьыште каныше да социальный обслуживанийын моло организацийыштыже улшо-влакым тестироватлат. Кокымшо тӱшкашке медицине тӧнежыш кылмен черланымылан вуйым шийын мийыше 65 ий деч кугурак еҥ, профессиональный пашам шуктымо годым инфицироватлалтын кертше медик, тыгак посна улмо режимыште ыштыше калыкым социально обслуживатлыме стационар организацийын пашаеҥже-шамыч пурат. Кумшо случай коллективыште кум але тылеч шуко икшыве черланыме дене кылдалтын… Моло еҥ тестированийым эртен огеш керт. Сандене ик-кок кече кугу температур орландарыме годым коронавируслан тергалтме нерген шоналтыманат огыл. Но врачын клинический чыла палым ужмыжо да рашемдымыж годым ме тыгай черле-влакым тестирований деч поснак эмлаш тӱҥалына: кӧжым – больницыште, кӧжым – амбулаторийыште, кӧжым – мӧҥгӧ стационарыште. Москва дене каҥашен, кажне пациентлан эмлалтме схемым посна ямдылена. 
Ик еш гай 
— Пытартыш жапыште республикысе эмлымверла гыч медик-влакын паша гыч кайымышт нерген манеш-манеш коштеш – тиде шояк. Тыгай шокшо игече шогымо годым йошкар зонышто 5-6 шагат почела пашам ышташ неле гынат, медицине пашаеҥ-влак кокла гыч иктат вуйым огеш шупш, чыланат икте-весым умылат, икте-весылан
полшат. Тыгайже тазалыкым аралыме системыште эше палдырненжат огыл ыле. Марий Элыште 200 утла медик коронавирус дене черланен. Регионым вуйлатыше Александр Евстифеев нунылан «Сосновый бор» санаторийыште тазалыкым пеҥгыдемдаш йӧным ыштен. 
Лучо мӧҥгыштак кодаш 
— Кызыт чылан гаяк пляжыш лектын возыныт. Тыгодым иктат нимогай темлымашым шотыш огеш нал. Тиде сайыш ок шукто. Шукышт лучо кызыт черланаш, да шыжылан иммунитет лиеш манын шонат… Эше ик гана ушештарем: инфекцийым шымлаш да тунемаш веле тӱҥалме. Тудо тазалыклан могай зияным да мыняр жап гыч ыштен кертеш – иктат огеш пале. У коронавирус инфекцийым эмлашлан методтемлымаште ик специфический препаратат уке! Чылажат эре вашталтеш… Да ме кызыт ужына: мо дене да кузе эмлаш тӱҥалынна, кушко толын перненна – йӧршын вес сӱрет. Мутлан, ик пациентым стационарыште эмлышна, вара реабилитироватлышна, мӧҥгышкыжӧ паремшым колтышна, а тудо ныл кече гыч колыш… Вирус вашталтеш, мутироватлалтеш. А калык тидым ынеж умыло. Тыште шкем эскерыде коштмыжо огеш сите, кечывалвел кундемыш кая… Кызыт Краснодарский крайысе стационарлаште нигӧлан эмлаш – чумыр медперсонал черле! Сандене пандемий пагытыште лучо мӧнгыштак кодаш да жапым еш, икмыняр лишыл йолташ дене эртараш. Да, тыге илен ноен улына, но кызытеш вес семын огына керт. 

Маргарита ИВАНОВА 
Фотом Марий Элын Тазалыкым аралыме министерствыже пуэн

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий