30 июньышто Кужэҥер район Саламатнур ялыште палыдыме салтаклан шарныктышым почыныт. Ты мемориалым самырык рвезе Дмитрий Смородинов тополь пушеҥге гыч шке кидше дене ыштен.
Изи яллан кугу пайрем
Икмыняр кече ончыч Сергей Карпов дене ты ялыш шарныктышым почмашке каяш мутланен келшыме ыле. 30 июньышто кечывал деч ончыч верыштат лийна. Саламатнур калык сылне сем почеш ӱстелым погыш. «Тиде мемнан гимна», -маньыч. Организатор сомылым пытарымеке, чылан сарыште лийше-влаклан пӧлеклалтше стела йыр погынышт. Тыштак у шарныктыш верланен. Ты кумдыкым калык шке вийже дене сӧрастарен: тӱрлӧ тӱсан сылне пеледышым шынден, изи гына мотор печым печен.
Саламатнур калык пайремлан эре пырля погына улмаш. Кеч-могай мероприятийымат тыге рӱж эртарат, концерт программымат ямдылат. Тидын дене кугешнаш веле кодеш.
Сергей Карпов пайремым вӱдышӧ семын тӱҥале: «Изи Саламатнур яллан тиде пеш кугу пайрем. Ынде мемнан салтакна-влакын лӱмыштым оролышо еҥ уло. А тораште илыше-влаклан уналыкеш толын каяш у амал лектын.
Кажне толшо шке шонымашыжым, кугешнымашыжым мӧҥгыжӧ наҥгая, тораште лиймыж годым весылан каласкала, мемориалысе фамилийла дене палдара — тидыже куан. Таче пырля улмыдат чоным ырыкта».
Вара мутым Руш Шой ял кундемын депутатше Юрий Смородинов нале. Тудо чылаштым ты сылне кече дене саламлыш, мемориалым ыштыше самырык мастарлан таум ыштыш. Тыгак ял гыч Ачамланде сарыште кредалше-влак дене палдарыш. «Саламатнур гыч 95 еҥ ты шучко сарыште шочмо элнам арален. Икмыняржым мыят палем. Поснак Йыван Осып ден Сапан Йываным шарнем. Коктынат эре ончылно лияш тыршеныт. Вийыштлан, лӱддымылыкыштлан Йошкар шӱдыр орден дене палемдалтыныт. Мыйын шонымаште, палыдыме ты салтак — Йыван Осып. Чурийже, капкылже денат тудын гаяк коеш.
Ме ты шарныктыш, Саламатнурыштына тыгай мастар улмо дене кугешнена. Ялысе рвезын шке кидше дене ыштыме тыгай салтак Кужэҥер районышто веле огыл, уло Марий Элыштат уке. Вет тидым ышташ иктат кӱштен огыл, тудо шке кумылын пайрем кече вашеш яллан пӧлекым ыштен. Тидыже поснак шерге. Самырык рвезе сар нерген книгала, фильмла гыч веле пала гынат, ты жапым шижын моштен. Пашаже, шуко пагытым шеҥгелан коден, ончыкылык верч тургыжланымыжым ончыкта. Дима салтак-влакын стелысе лӱм-нерыштлан у шӱлышым пуэн», — палемдыш Юрий Тимофеевич.
Палыдыме салтак
Шарныктышым почаш ялысе кугурак ийготан-влаклан ӱшаненыт. Палыдыме салтак ӱмбач ош пӱрдышым Римма Сундырева, вате-марий Филимон ден Пелагея Быковмыт кораҥдышт. Тидын годым коча-кова-влак шинчавӱдыштымат йышт ӱштыльыч. Вет нуно сарын икшывыже улыт. «Война жапыште пеш орланаш логалын. Ачамат ом пале, шочын веле кодынам. Ала могай дыр тудо лийын…», — кочо шарнымаш ӱмырешлан чонеш кодын.
Самырык рвезын пашаже нунылан поснак шерге. Тиде эртыше шучко жап курымеш ок мондалт манаш ӱшаным пуа.
Уста самырык рвезе
Саламатнур ялыш шарныктышым ыштыше самырык рвезе дене мутым вашталташ шоненак миенам. «Тиде тыйын родет, ачат гоч шольыч лиеш», — манын Дмитрий Смородинов дене мыйым палымым ыштышт.
Дима тиде ялыштак шочын. Визымше класс марте Саламатнур тӱҥалтыш школышто тунемын. Изи годсек сымыктыш деке кумылан, сӱретлаш йӧрата. Усталыкшымужын шуктен, лишыл еҥже-влак Национальный президент интернат-школыш тунемаш каяш темленыт. Тыгак лийын. Индешымше класс марте шинчымашым Йошкар-Олаште поген. Тидын деч вара Москва воктенысе Богородский посёлкышто верланыше «Калык усталык кӱшыл школ» нерген пален налмеке, тушко кыдалаш профессионал шинчымашым налаш каен. Армийыш миен толын. Кызыт ты тунемме тӧнежыштак кӱшыл шинчымашым пога. «Калык художественный промыселын художникше» специальностьым налеш.
«Кодшо кеҥежымак корем лакыште кийыше топольым шекланенам. Тидыже скульптурым ышташ пеш келшыше материал. Ты жапыштак паркысе скульптурлан кумылаҥынам ыле. Ончыч иктаж-кӧ ала кӱлешлан ты пушеҥгым налеш манын вучен коштым. Пиалешем наҥгайыше еҥ ыш лек. Тыглай коштшемла салтак экскиз ушыштем «шочо». Ончыч кузе ышташ пален омыл. 9 май пайрем вашеш шукташ манын, кагазыш сӱретлен, пӱчкедаш лектынам. Тиде паша тылзе утла жапым налын. Савыркалаш ача-авам йодынам, келшыше чия налаш,шарныктышым шогалташ ял калык полшеныт.
Ончыкыжымат резьба денак кылым кучынем. Йодмаш почеш ышташат сай ыле. Икмыняр жап гыч кызытсе тунемме верышкем туныктышылан пураш шонымашат уло», — каласкалыш Дима.
Рвезе яра жапшымат сымыктышланак пӧлекла. Сӱретла, тунемеш. Тораште шинчымашым налмыжлан кӧра шочмо Саламатнурыш ийлан ик гана гына толын кая.
Шарнен илаш – фотосӱрет
Кужэҥер районын тора ялышкыже ӱжмылан Сергей Карповлан тауштынем. Тиде кундемыште эртаралтше пайремыш ушнымемлан пеш куаненам. Ялышке шуэн коштшо уна улам гынат, тиде вер-шӧр мылам лишыл. Саламатнур гыч мыйын коча-ковам, ачам улыт, чӱчӱ-кокай, ака-иза, шольо-шӱжар-влак тыште илат. Нуным ужаш шукертак шоненам, лач йӧн лийын огыл.
Ты кечым шарнымашеш кодаш манын, верысе калык фотом ышташ чумыргыш. Мый уна семын тораш кораҥым. Тидым шекланен акам, ялысе активист Юлия Мошкина: «Олюк, тол шогал пырляш. Тыят мемнанак улатыс», — мане. Чонлан ала-кузе вжж-ж чучын колтыш. Мый шкем эре Морко гыч улам манам ыле, ынде умылем, Кужэнер район Саламатнур ял ӱдыр улам манам гынат, йоҥылыш ом лий.
О.МОШКИНА
В.Поликарповын фотожо
