ЛӰМГЕЧЕ

Пулвуй гыч — йолваке

«Эше пулвуйыш гына шогалынна. Ынде йолваке шогалаш кӱлеш», — мане «Тумьюмучаш» ООО-н директоржо. А тышке шуаш, о-о, могай чолга ошкылым ышташыже кӱлын!..

Шоналташ гын, тудо, тыгай ошкылым ыштыдеат, бизнесыште изи огыл кӱкшытыш шуын. Ончыч кевытым, вара пилорамым, почешрак эше икмыняр кевытым почын. Кандаш ий коммерций нерген гына шонен. Но… верысе колхозын пытен толмыжо чонжым туржын.

— Еҥ-влак мый декем толын сӧрвалаш пижыч: «Озанлыкнам шке кидышкет нал, уке гын чыла шалатыл пытарат». Икте толеш, весе, кумшо… Шонышым-шонышым да озанлык пашалан пижаш келшышым. Иканаште огыл, конешне. Ончыч ик специалист дене кутырышым – агроном Валентина Алексеевна Иванова дене. Уке гын тудо Москваш гына коштеш ыле. Вара вес специалист дене – бухгалтер Светлана Александровна Зорина дене… Келшышт, да 2009 ийыште кумытын тӱҥална, — каласыш «Тумьюмучаш» ООО-н директоржо Владимир Владимирович Таныгин.

А тӱҥалаш… чыла тӱлен налаш логалын – идымым, складлам… Коммерций оксам пышташ пернен. Нимо яра толын огыл. Техникат ончычсо озанлык деч кодын огыл — чыла ужалкален пытареныт. Пел республик мучко кычал савырнаш, тоштым наледаш верештын – культиваторым, сеялкым, тракторым…  Мыняржым – оксала, мыняржым – арымеш.

Озанлыкын кугу ужаш мландыже икмыняр ий дене куралалтде киен, вондер дене кушкын шогалын. Ӱдымӧ кумдык ий гыч ийыш иземын – 1000, вара 700, икмыняр жап гыч 500, мучашлан 300 гектар марте. Колхоз пытымеке, кум ий куралалтынжат огыл.

— Кучылташ йӧршӧ 300 гектар мландым ӱдаш келшышна. Но ик пырче урлыкашна уке ыле. А тидлан 75 тонн пырче кӱлын. Оксат уке гын, иканаште налын пышташ манаш веле… Туге гынат тӱҥалтыштак минерал ӱяҥдыш дене пырля ӱденна. Шурнына лектышан лийже манын. А тудо мемнан эре сай лийын. Тӱҥалтыш кок ийыште ончен куштымо пырчым калыклан ужаленна, опт денат колтенна, — ешарыш озанлык вуйлатыше.

Кок ий гыч вольыкым ашнаш пижыныт. Тӱҥалтыштак 100 вуй тӱж тунам, вара 70 вуй тӱжаҥден шуктыдымо тунам Параньга район «Победа» озанлык деч налыныт. Да кажне ийын шке ешарен толыныт. Кызыт 650 вуй тӱкан шолдыра вольыкышт уло. Тушечын ушкалже – 220 вуй, идалык мучаш марте 260 марте шукташ шонат. Тӱҥалтыште кече еда 50 литр шӧрым лӱштеныт гын, кызыт – 4300 литрым. Тушечын 4000 литржым ужалат, а 300 литржым презылан пукшат. Ӱмаште лӱштыш кажне ушкаллан шотлымаште 6300 литр лийын.

— А вет тӱҥалтыште фермыжат чыла шолдыргышо ыле. Ныл вӱтам капитально олмыктышна. Кызыт визымшым чоҥена – ората ден негызше ончычсо. А вольыкым шуко ашнет – корма шуко кӱлеш. Ончычсо озанлыкын сӧреманыш савырныше мландыжым савыраш, вондерлам куклаш логалын. Ӱмаште курал-ӱдымӧ 2100 гектар мландына ыле, тений эше 200 гектарым ешаренна. Кажне ийын тыге кугемден толмо. Машина-трактор паркым тӱрыс уэмденна. Тӱҥалме тошто комбайн дене. Кызыт пырчым погымо кум комбайнге у манаш лиеш – иктым лизинг, весым кредит кӱшеш, кумшым шке средства дене налме. Кормам погышо комбайнат у. Кеч-мом манза, озанлыкым шалатыл пытараш гына куштылго, а тудым угыч ылыжтараш шагал огыл вийым пышташ логалеш, — пеҥгыдемдыш шке ойжым Владимир Владимирович.

Ялозанлык паша тудлан палыдыме лийын огыл. Марий политехнический институтышто инженер-механик специальностьым налмеке, ты ончычсо озанлыкыштак инженерлан ыштен. Кодшо курымысо 90-ше ийла мучаште озанлык паша начарештмеке гына коммерцийыш куснен. Кызытат бизнесым кудалтен огыл – кевытше-влак ыштат. Но утларак вийжым, товатат, ялозанлыклан пуа. Тудлан шкеж гаяк ончычсо специалист-влак, агроном В.Иванова ден бухгалтер С.Зорина, полшат. Инженер Е.Петухов, зоотехник В.Самуткин ден ветеринар Л.Самуткина шке пашаштым лачымын шуктат. Нунын кокла гыч иктыже, Валентина Алексеевна, Марий кугыжаныш университетыште тунемме деч вара эре тысе озанлыкыште агрономлан ыштен. Ончычсо ден кызытсе озанлыкым таҥастарен, тудо тыге мане:

— Озанлыкым уэш ылыжтараш йӧсӧ лийын гынат, ончыч мом ыштенна, кызыт тушкак пӧртылынна. Но ятыржым у шинча дене аклаш тӱҥалынна. Ончыч кукурузым силослан эр солен оптена ыле, кызыт початке лиймеш октябрь марте шогыктена. Тыге тудо утларак пайдале лиеш. Ончыч йорлештмылан кӧра минерал ӱяҥдышым кучылтмаш иземын ыле гын, кызыт тӱҥалтыш гычак ешарен толына. Сандене ӱмаште пырчым гектар еда 22 центнер дене погенна. Ончыч вольыкым кӱтӱш коштыктымылан кугу ӱшан ышталтын гын, ӱмаште ужар конвеерыш куснышна, а тений кӱтӱш лукмымат чарнышна – солен да силосым кучылт, верыште пукшаш пайдалырак. Манмыла, кызыт ышташ оҥайрак лийын.

Но озанлык вуйлатыше ешарыш: «Эше пулвуйыш гына шогалынна. Ынде йолваке шогалаш кӱлеш».

Юрий ИСАКОВ

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий