Волгыдо шинчаж гаяк волгыдо шӱм-чонан тиде айдеме республикыштына кумдан палыме да тыгодымак палыдыме… Палыме шке паша саскаж дене, а палыдымыже…  нимучашдыме келге шонымашыж да шижмашыж дене…  5 июльышто тудлан 60 ий темын. Тачысе «АРСЛАНЫШТЫНА» галстук деч посна – Параньга районысо Ондропсола ялын эргыже, журналист, драматург, писатель, Марий Эл Республикын М.Шкетан лӱмеш Кугыжаныш премийжын лауреатше, Марий самырык театрыште сылнымут пӧлкам вуйлатыше Геннадий Гордеев.

– Геннадий Филимонович, кумылда могайрак? Шӱм-чонышто таче могай шижмаш, а ушышто могай шонымаш?

– Эре паша. Театр тургым жапыште тудын дене кылдалтше, но кызытше ынде отпускышто улына, сандене садыште, пакчаште… чынжымак, кеҥеж шуэшат, каналташ жап уке, да мый каненжат ом мошто, эре ала-мом ышташ кӱлеш. Ачаят, аваят пашаче лийыныт. Ачай кидлан пеш мастар ыле, мом гына ыштен моштен огыл: терет, морзат, окна рамет, янакет, пӧрт да монча коҥгат… тудын деке кӱзым шумымо йотке йодын толыныт. Шарнем, мален киет,  пылышлан гыж-гыж, гыж-гыж шокта – ачай столярный мастерскойыштыжо пилам шума. Нунылан кӧра мемнан суртышто окса лийын, мый сайын чиен  коштынам, икымше костюмым мылам  нылымше классыш коштмем годымак налыныт, студент  жапыштат тичмаш кечывал кочкышым ыштен кертынам. Ача-ава могай – икшыват тугай. Кызыт нуно уке улыт, оралтынат пуста, но ешем дене тушко коштына, шкеак тӧрлатен толаш тыршем. Тушто веле огыл, садыштат, пачерыштат, Нолько участкыштынат. Мончам ышташ, фундаментым опташ, печым печаш, электротулым пурташ да моло пашам ыштен моштем да тидлан кумылем уло гын, молан мый весылан оксам тӱлышаш улам?

– «Мом ыштен огыда мошто?» йодашем гына кодеш…

– Телевизорым, компьютерым ачален ом мошто. Пижам гын тидымат кертам, но кӱлешлыкше гына уке, шонем.

– Йоча годым кӧ гай лийме шуын?

– Кандашымше классыште улмем годым ала-молан вуйышкем цирковой искусство училище шыҥен шинчын. Паледа, кӧлан тунемаш кайынем ыле? Клоунлан. Оҥай персонажла чучын. Шкеже мыскарам ыштен пешыжак ом мошто гынат. Туныктышо пален налынат, «пеш неле паша вет» манын, Юрий Никулинын шарнымашыжым лудаш темлен. Тудым лудмеке гына кумыл йомо, умылышым: мыйынлык огыл. А возаш кумыл эре лийын да вияҥын толын. Йоча годсекак моткочак лудаш йӧратенам. Марлат, рушлат. Пӱртӱсыштӧ йӱкын лудаш келшен. Молан? Почеламут корнылам ужат да тыгодымак йӱкетым колат. Студент годым ик жап  Фёдор Достоевскийын произведенийже-влаклан чот шӱмаҥынам, илыш корныжым шымлен лудынам. Моткоч йӧратем тудын психологийжым. Пеш виян. Айдеме чоным моткоч келгын умылен радамла…

– Лӱмгече, тыглай шочмо кече – садак эртыме корнылан могай-гынат иктешлымашым ыштет. Мутлан, 30 ий да 60 ий: тунамсе да тачысе Геннадий Гордеев коклаште ойыртем могай?

– Эн тӱҥ ойыртем – паша саска шотышто. Койыш-шоктыш могырым: 30 ияш годым, рушла каласаш гын, «бесшабашный» лийынам – теҥызым ошкыл лектын кертмыла чучын. Тыршаш кӱлын гынат, тунам чылажат куштылгынрак ышталтын, возымаштат. Интуиций, шижмаш виянрак лийыныт. А кызыт уш-акыл утларак чот шонышо, сандене кычалме да возымо шотышто утларак орланыман. Но шкежат илышыште шекланышырак улат, ыштыш-кучышетымат висалтен-шоналтенрак ыштет. А самырык годым ончыч ыштет…

       – … вара шонет

– Вара шонет! Тыге, очыни, кажне айдемын. Ийготым погымо семын ончыл верыш уш-акыл лектеш, а чон шижмаш… Но вес могырым, пелашем деке йӧратымаш, пагалымаш кумыл тугаяк, уке, эшеат виян, эшеат ташлыше. Мемнам вет Юмыжак вашла ыштен. Вашлийыннаже театрысе воштончышышто. Театрыш пурымеке, вургемым сакалтышымат, воштончыш деке ӱпым шераш миен шогальым, кенета воктекем шкенжым тӧрлаташ ӱдыр толын шогале. Ала-могай татыште шинчана вашлие, юрк лийна… Ӱдыр кораҥе, кокымшо пачашыш кайыш, а мый – почешыже, муынам, мутым вашталтенна. Варажым ойлымыж почеш, тудат вашкен огыл, мыйым вучен. Тиде тат гыч ме ойырлен огынал.

– Пелашда Тендам таче кече марте мо дене ӧрыктара?

– Лыжгалыкше, шымалыкше, скромный улмыж дене. Нигунам «мый» манмыже уке, эре – «тыланда».

– А Те могай улыда?

– А мый – тӱтан гай.

– Пелашда нерген туге йӧратен каласышда, кеч-могай ӱдырамашлан тыгайым колаш – пиал. Тыгай йӧратымаш кӧранымашым ок шочыкто ида ман да, очыни, тидым шкежат ужыда…

– Тыгодымак ом уж, ом шоно, кӧргышкем ом пурто. Мом ойлат, кузе – йӧршынат шонымаш уке. Илем шке илышем дене.

– Пырля улмылан кумло ият шуэш. Тиде шуко але шагал?

– Йӧсӧ каласаш. Шотлымаш уке. Лӱмгечымат тыгак. Ойлат гын веле «Ой, кудло ий аман» шоналтем. Эртарыме нергенат ом шоно. Ом йӧрате. Мылам тиде ок кӱл.

– «Тӱтан гай улам» каласышда. Тыгай марте мо Тендам шуктен кертеш?

– А кеч-мо. Мутлан, пакчаште пашам ыштем, а шкеже келгын шонем. Тыгодым иктажше толеш да мутланаш тӱҥалеш, «шогыза, варарак» манмекемат. Студент годым тӱшкагудышто, пӧлемыште, куржталыт, йӱкланат, а мый шинчам да возем. «Айда пырля, тыгайыште кузе возен кертат?»  – маныт. А мылам, кумыл лектын гын, кеч сӱан кайыже – возем.

– Лач тыгай татыште тарвататат, сырыктат маннеда.

– Сырыктат огыл, тӱкалат, возымо тӱнясе илышем гыч лукташ тыршат.

– А шкан шке кунам шыдешкен кертыда?

– Аракам йӱам да эрлашым шканем моткоч сырем, шкем шудалам.

– Айдемын койышыштыжо мом эн кӱкшын акледа?

– Уш-акылым, келгын  шонкален да шижын моштышым. Примитивым… чытен ом керт.

– Тыгайже дене шкем кузе кучеда?

– «Туге» манын, кумылжым волташ огыл манын, шыманрак, келшен мутланем.

– Айдеме Тыланда осалым ышта, Те…

– Мылам илышыште иктат осалым ыштен огыл.

– Но тыге лийын ок керт.

– Умылем, но мылам тиде уке, уто.

– Кушеч тиде? Можыч, ала-кунам тидлан шкендам туныктенда але шочынак?

–  Ом пале. Но шкеже удам каласен колтем гын, молан ойлышым манын шонем, варажым «нелеш ит нал» манам. Уке гын мылам ласка огыл.

– Эсогыл кунам Те чын улыда гынат?

– Чын улам гынат. Умылем, шомакем дене айдемын кумылжым волтенам, тидым шижам, садлан обязательно шымарташ тыршем.

– Илышыште мо деч лӱдыда?

– Шонен омыл. Тидым шонаш ок кӱл. Чыла сай. Но… паледа, чӱчкыдын лӱдам теве мо деч гына. Ик произведенийым мучашлымеке, ик пагыт ок возалт. Чон гыч чыла луктын пыштыме. Тыгай годым лӱдмаш шочеш: умбакыже возен кертат мо, а трук уке? Кызыт чоныштем, ушыштем у пьесе, тусо Сайна героинемын илышыж дене илаш тыршем. Чылажат шижмем да шонымем семын лектеш гын…

– Коеш, ончылныда эреак кугу задачым шындеда.

– Тыгак лийшаш. Тӱрыс ыштен от сеҥе, шымле вич процентыш шуктет – просто молодец лият. Санденак ончылнем эреак кугу задачым шындем да садак «кертам» дене илем.

– Содыки пелашда дене огыда вашлий  гын, илышда кузе савырна ыле? Садак шоненда тидым…

– Садак вашлийына ыле, шонем. Но укеак гын, очыни, шкет илем ыле. Тылат пӱралтын огыл гын, весе дене кузе илен керташ, ешым чумыраш лиеш? А кызыт ме чыланат ик чон улына, икте-весым умылаш мыланна мут ок кӱл.

– Мучашлан, марий сылнымут шотышто шонымашдам палыме шуэш ыле.

– Тӱрыс марий сылнымут шотышто пешыже каласен ом керт. Поэзий вияҥеш, кӱкшыжӧ гына шагал, туге гынат улшыжо куандара. Прозо… тушто философий, психологий огыт сите, но тиде сӱрет кызыт уло Россий мучко. Илышыжат, тудын йодмашыжат весе. А драматургийыште у тукым уке, тиде кумылым пеш волта, но вес толкын лиеш манын ӱшаныме шуэш.

Пагалыме Геннадий Филимонович! Шочмо кечыда дене Тендам саламлена, эре тыгаяк яндар шӱм-чонан да шижмашан лийза!

Г.КОЖЕВНИКОВА мутланен.