Лаштыкнан тачысе унаже – Шернур районысо Потасола ялын ӱдыржӧ, Марий самырык театрын артистше Надежда ЧЕТКАРЁВА
Чапле концерт кумылаҥден
Четкарёвмыт ешыште вич икшыве кушкын. Надя — нылымше йоча. Тудын акаже-влак медшӱжар, туныктышо улыт, изаже – военнослужащий, шӱжарже ужалыме пашаште тырша.
Изиж годым Надежда парикмахер, военный лияш шонен, но пӱрымаш корныжо театрыш виктарен улмаш. Икана ялысе клубыш Марий самырык театрын артистше-влак чапле концерт программе дене толыныт. Сценыште Григорий Майков, Борис Дмитриев, Лилия Акпаева, Светлана Никитина, Любовь Купсольцева да молат мастарлыкым ончыктеныт. Ӱдырлан ты концерт моткоч келшен, сандене тудо куанен, кугешнен, кажныжым чот эскерен. Тиддеч вара тудынат артист лиймыже шуаш тӱҥалын.
– Тиде концерт чонемак тарватен ала-мо, — шыргыжалын шарналта тусо пагытшым Надя. — Сандене 9-ше класс деч вара ПТУ-м тунем лекмеке, Палантай лӱмеш тӱвыра да сымыктыш колледжыш тунемаш пуренам. Курсышто иктаж-могай вес техникум, училище але армий деч вара толшо лийынна.
– Изиже годымат Надя артист шӱлышан кушкын. Микрофон олмеш кидышкыже кипятильникым куча, нӧреп ӱмбаке кӱзен шогалеш да Алла Пугачёва улам манын мурым мураш тӱҥалеш ыле. А меже совым чо-отак кыренна. Тудо кугурак денат, изирак денат мутланен моштен, – мут мундыражым ронча аваже Зоя Николаевна. – Надян ачажат илымыж годым тыге ойла ыле: «Кӱсен тич оксат огеш кӱл, Надямак вел лийже. Надям ок лий гын, мом ыштем ыле?» Ачаже гармоньым темдыштын, а тудо куштен, мурен. Ачаж дене коктын чапле концертым ончыктат ыле. Сандене артистлан тунемаш пурен кертмыжланат моткоч куаненам, куанымем дене шинчавӱдемат лектын. Тудын модмо спектакльжым Шернурыштат, Йошкар-Олашкат ятыр гана онченам, кажне гана сценыш лекмыжым тургыжланен вученам.
Тунемме пагыт
Студент жап кеч-кӧнат оҥайын да веселан эрта. Надежданат тугак. Тунеммыж годымак ӱдыр-рвезе-влак дене пырля театрыш чӱчкыдынак коштын, артист-влак дене палыме лийын. А эн кугу пиаллан, мутат уке, спектакльыште, тӱшка сценыште модмым шотла. Тудо жапыште режиссёр Олег Геннадьевич Иркабаев Геннадий Гордеевын «Мый ом суко садак» пьесыж почеш спектакльым ямдылен.
– Икымше гана сценыш лекме годым моткоч тургыжланыме. Массовкышто лийынна гынат, ойгыраш ситен. Калык кузе вашлиеш, шонет. Адакшым залыште туныктышына Олег Геннадьевич шинчен. Ынде могай отметкым шында шоналтыме, — ойла Н.Четкарёва.
Тиддеч вара режиссёр О.Иркабаев студент-влаклан рольым пуаш тӱҥалын. Икымше гана Надеждалан Н.Колядан «Мурлин Мурло» пьесыж почеш шындыме спектакльыште Ольган рольжым ӱшанен. Василий Домрачев, Александр Михалин, Галина Галкина да моло дене пырля ик сценыште модаш да палемдыме образым почын пуаш Четкарёвалан лӱдмашанла чучын.
– Кугу артист-влак коклаште модмо годым нунын деч ӧрат, сандене эреак нунын шинчашкышт онченам, модмыштым эскеренам, — чонжым почеш Надя.
Колледжым пытарымеке, театрыште пашам ыштыме гутлаштак Надежда Четкарёва Марий кугыжаныш университетыш заочно тунемаш пурен.
– Содыки кӱшыл шинчымашым налашак шоненам. Адакшым тунемме корпуснат воктенак, преподаватель-влакат Олег Геннадьевич Иркабаев, Галина Евгеньевна Шкалина палыме лийыныт. Нуно мемнам умылен моштеныт, спектакль дене иктаж кундемыш каяш логылын гын, занятий гыч нимогай нелылык деч посна колтеныт, — манеш актрисе.
Орланашат логалын
Коло наре ий жапыште Надежда моткоч шуко рольым модын.
– Шӱдыжымак огыл, но… Шуко уло, роль деч посна коштын омыл. Кажне роль мо дене гынат шарналт кодеш, молан гынат туныкта, — воштылеш Надя.
Ятыр спектакль театрын репертуарыштыже кызыт уке гынат, кажныштыже модмыжым Четкарёва шарна. Мутлан, Г.Гордеевын «Куп але Кӱрышталтын йоҥга сӱан сем» спектакльыште Надежда Сонян рольжым модын. Надялан 60 утла лаштыкан пьесе гыч икмыняр кугу-у монологым тунамашыже кӱлын. Тыгак «Ял ӱмбалне мужыр йӱксӧ» спектакльыште Аням, «Куван кеҥежыште» Катям модын. Руш классикыштат ятыр рольым ӱшанат.
Надялан комедийыштат, драмыштат рольым модаш келша. Тудо кажне образыш келгын пура, мастарын модмыж дене авторын каласаш шонымыжым почын пуаш тырша.
– Ала-кӧлан комедийым модаш пеш куштылго, а мыланем гын — йӧсырак. Теве «Кай, кай Йыванлан» спектакльыште Вселисын образым почын пуаш чот орланаш логалын, – воштылеш Надежда. – Тулартен, ондален коштшо ӱдырамашын рольжо моткоч оҥай, но тыршаш кӱлын, вет калыклан келыштарен, тудым воштылтен моштыман.
Надялан йоча йомакыштат модаш келша. Ур, Аист иге, Поҥго, Принцессе, Кугыжаныш ӱдыр, Лунтик, Каза… Чылажым ойленат пытараш огеш лий.
– Тыгай рольым модмо годым эшеат чот тургыжланем, вет йочам от ондале, тудо чыла ужеш, чыла умыла, маныт, – ойла актрисе. – Тӱрлӧ янлыкым, кайыкым, кугыжаныш ӱдырым, принцессым да молымат модаш логылын. Тыгай годым шкеат йоча лият.
Н.Четкарёван шонен коштмо рольжат лийын улмаш. Тидын шотышто шкеже тыгерак палемдыш:
– «На дне» спектакльыште Наташан рольжым пуэныт ыле. А мылам Василисан рольжо чот келшен да модмем шуын, эсогыл тиде але вес действийым кузе ыштем манын шоненам ыле да шонымем шукталтын, – чонжым почеш Надя. – А марий спектакль-влак кокла гыч, мутат уке, шукынжо «Салика» спектакльыште тӱҥ рольым модын ончынешт. А мылам Марина келша. Тудын образше оҥайрак. Тиде йодышым колледжыш тунемаш пурымо годым экзаменыштат йодыныт ыле. Тунамсе шонымашем дене кызытат тӱрыснек келшем.
Пытартыш жапыште Н.Четкаревалан режиссёр-влак характерный рольым ӱшанат. Аван образшымат ятыр спектакльыште чоҥа. Образыш келгын пурен моштымыжо, рольым мастарын модмыж дене калыкым куандара, шортара, шонаш тарата.
Артистын пашаже ӧрдыж гыч гына куштылгын чучеш. Нунат моло семынак ноят, канымышт, вийым налмышт шуэш.
– Калыкыште кужу жап лиймекат, нойымым шижам, сандене уремыш лекде, ик-кок кече мӧҥгыштемат шкетын шинчен кертам. Чодыраштат шкет кошташ келша, поснак поҥгым погаш йӧратем. Тыгай годым ушыш тӱрлӧ шонымаш пура, у образат шочеш, – чонжым почеш актрисе. – Шочмо кундемышкемат жап лийме семын миен толашак тыршем. Потасола ял – изи ял, лу утла пӧрт уло. Шочмо суртыштына кызыт нигӧ огеш иле гынат (12-13 ияшыж годымак Аптулят ялыш илаш кусненыт — авт.), кум йолташ ӱдыр ончылий ялыш миен коштынна. Шаршудан урем дене эртенна, кудывечышкемат пурен лекна. Капка ончылно, ачамын ыштен кодымо теҥгылышкыже шинчын, йоча пагытнам порын шарналтенна.
Надежда поро кумылан, моткоч тыматле. Тудын дене кужун мутланыме жапат ыш шижалт.
Киноштат модын
Марий самырык театрын артистше пашам ышташ тӱҥалмыж годсек шкенжым киноартист семын терген ончымыжо шуын да шонымашкыже шуын. 2012 ийыште тудо «Небесные жёны луговых мари» киношто сниматлалтын. Рольжо кугужак лийын огыл гынат, Россий режиссёр Алексей Фёдорченко дене пашам ыштымыже шарналт кодын. А 2014 ийыште Зинаида Долгован сценарийже почеш «Олманурын оръеҥже» марий киношто сниматлалтын.
— Киношто модаш куштылгырак улмаш. Тушто ик ужашым икмыняр гана войзаш лиеш, а спектакльыште тыге ышташ огеш лий. Сандене сценыште модмо годым тӱткырак лийман, – палемдыш Надежда.
Н.Четкарёва ойырен налме пашажым моткоч йӧрата да уло моштымашыжым тудлан пӧлекла. «Театр – тиде чыла: мыйын илышем, пашам, йолташем», — манеш тудо.
Алевтина БАЙКОВА
Фотом театрын архивше гыч налме
