Неле чер эпидемий мучашлалтмым «Сосновый бор» санаторийын пашаенже-влак веле огыл, тушто канаш шонышо-шамычат вучат. Озаҥ ола гыч ик ешым палем, пелашыже ден ватыжат врач улыт. Кажне кеҥежым лач ты санаторийыш канаш коштыт. Персоналым, илыме, каныме, эмлалтме условийым моктымо дене пырля, эн ончыч тысе пӱртӱслан куанат. Чынжымак, пӱртўс тушто кумылым савырыше.
Мотор пӱнчерыште шӱлашыжак куштылго, организм кислород да фитонцид дене пойдаралтеш. А фитонцид — тиде пӱртўс антибиотик. Специалист-влакын палемдымышт почеш, тудо южышто улшо микробым ятыр пачаш шагалемда, давленийымат тӧремда.
Но эн ӧрыктарышыже пӱнчер коклаште верланыше Карась ер дене кылдалтын. Тудо шке жапыштыже мланде волен кайыме дене лийын, 10-12 тӱжем ий ончыч, маныт. Ерын келгытше — 46,1 метр, кужытшо — 597 метр, кокла лопкытшо — 426 метр. Тудо 19 гектарым айла. Специалист-влакын палемдымышт почеш, ер кумдыкысо пундаш тӱрлӧ вере жапын-жапын ончычсо семынак волен кая. Тидлан кӧра вӱдшат уэмдалтеш. Сандене чоҥымо тусо объект-влаклан лӱдыкшӧ уке огыл, маныт.
Эшежым ер пундашыште ош тӱсан кварц ошма кия. Вӱдшӧ моткоч яндар да йӱштӧ, эсогыл пундаш сайын да вошт коеш. Южо вере веле йошкын да кушкыл вашлиялтыт. А вӱдын йӱштӧ улмыжо тусо кумдыкышто шуко памашшинча улмо дене умылтаралтеш. Но эн ӧрыктарышыже теве кушто: ерыш вӱд нигушеч ок пуро, да нигушеч йоген ок лек. Туге гынат кол тушто уло. Таклан огыл ты ерыш драйвер-шамычат эсогыл телымат толын коштыт.
Кызыт санаторийыште кеҥеж каныш тургымлан ямдылалтыт. Шукерте огыл ер пундашымат эрыктеныт.
Эпанай Карсийым йӧратен…
Легенде
Ик ялыште Эпанай лӱман рвезе илен. Но изишак шолышташ йӧратен. Пакча, нӧреп гыч шолыштмыжым ял калык чытен, но ик гана тудо ик суртозан имньыжым солалтен каен. А кресаньыклан имне деч посна ялыште нигузе огеш лий. Сандене садет Эпанайым чотак кырен да варажым тудым ял гычат поктен колтеныт.
А пеш вашке ялыште увер шарлен: воктенысе чодыраште разбойник тӱшка лектын, да тудым саде Эпанает вуйлата. Тыгак улмаш, Эпанай ял калыклан сырен, чыланыштлан ӱчым шукташ манын, корнышто вашлиялтше кажне еҥым толен, кырен, пуштеден. Тыге тудо пеш вашке поен. Шӧртньӧ шӱртӧ дене сӧрастарыме ужар порсын камчолым чиен. Йолыштыжат кемже ший дене сӧрастарыме лийын. А толымо поянлыкшым чодыраш шылтен арален.
Но Эпанай илышыжым вашталташ манын, купечыш савырнаш шонен пышта. Вет тунам тудым законат ишыктылаш огеш тӱҥал, пагалыме айдемышкат лектын кертеш ыле… Шке ойгешыже пазарыште Акрейын ӱдыржє Карасийым вашлиеш да йӧратен шында. Но кє тудлан ӱдырым марлан пуа? Эпанай йолташыже-влак дене пырля ик пич йудым Акрей деке суртыш толын лектеш да ӱдыржым марлан налаш шонымыж нерген увертара. Лӱдын пытыше Карасийым клатыш петырен шындат да сӱанлан ямдылалташ кӱштат. Но тудым оролышо разбойник-шамычет куанымышт дене подылыныт да руштыныт. А ты жапыште Акрей ӱдыржӧ ден ватыжым шыпак вӱден наҥгаен кертын.
Ондалалтмым умылен, Эпанай кычкырлаш тӱҥалын: «Поктен шуаш! Чыланыштым руаш…». Но ты жапыште илем чытыралтеш, пырдыж, леведыш шаланат, суртшак мланде йымаке волен кая. Пеш кӱчык жапыште тудо олмыш мланде йымал гыч вӱд шолын нӧлталалтеш: пуйто тушто Акрейын суртшо лийынжат огыл. Пундаш гыч веле «Карас…ий» манме семын шоктен.
Теве тыге ты верыште кугу ер шочын. Ойлат, тушто илыше-влак эше чӱчкыдын южо йӱдым тӱрлӧ шучко йӱк-йӱаным колыныт да ойленыт: «Эпанайын еҥже-влак алят куштат. Осал пашаштланак пӱртӱс ӱчым шуктен, тыгай мучашым нунылан пӧлеклен». Тидлан кӧрак ержымат лач тыге лӱмдаш тӱҥалыныт.
С.НОСОВА
Снимкылаште: Карась ерыште.
Фотом «Сосновый бор» санаторийын сайтше гыч налме.
