Михаил Николаевич Янтемир МАО-н ик эн палыме учёный-краеведше лийын. Тудо шочмо кундемым шымлыме шуко пашам шуктен. Кодшо курымысо 30-шо ийлаште МарНИИ-ште пашам ыштыме жапыште экспедиций дене республикын чыла районжо мучко лектын коштын. Тушто нуно мландын поянлыкшым шымленыт, вӱдым тергеныт. Вара Михаил Николаевич МАО-н икымше географий картшым ыштен. Морко велне Карман курык, Кокласола ден Чӱкша ялла пелен кӱ, Морко ден Кужэҥер районлаште торф, Морко ден Звенигово районлаште минерал вӱд ден эмлыме лавыра улмым ончыктен.
Ты паша дене пырляк тудо марий калыкын илышыжым, тӱвыра ден историйжым шымлен, яллаште шуко легендым, преданийым, мурым поген. Шочмо калыкше верч йӱлышӧ чонан лийын. 12 книгам, журналлаште ятыр стаьям савыктен.
Шочынжо тудо 1887 ийыште Морко район (тунам волость маналтын) Кӱчыкэҥер ялыште кресаньык ешеш. Ача-аваже эргылан Актанай лӱмым пуэныт. Но аваже колымеке, ешыш толшо извате тудым поктен луктынат кертын. Тыге Актанай Янтемиров родыжын полшымо дене Казаньысе духовный семинарий пелен тӱҥалтыш инородческий школыш логалын. Туштак шнуй Михаил кечын тынеш пуртеныт да Михаил лӱмым пуэныт. А фамилийже ден ачалӱмжӧ тудым шке ешыштыже кресача семын кушташ да шке оксаж дене туныктен лукташ келшыше дворянинлан кӧра вашталтыныт. Вараже духовный семинарийым тунем лектын. Священник да туныктымо пашам шуктымеке, а 1919 ийыште духовный сан деч кораҥмеке, Михаил Николаевич шке фамилийжым пӧртылтен, шочмо кочажын лӱм дене келыштарен, Янтемир манын возыктен. Учёный-краевед семын кугу пашам шуктымеке, 1938 ийыште репрессийыш логалын, да Казаньыштак лӱен пуштыныт.
«Марий ушем» мер организаций, Йошкар-Оласе Морко землячестве, Морко район ден Октябрьский ял кундем администраций-влак шке талешкыштым огыт мондо. Тудлан шарнымаш кӱм шогалтышаш верч мелын улыт. Меат, Кӱчыкэҥер калык, тидым сайлан шотлена. Санденак М.Н.Янтемирын шочмо сурт верже деч тораште огыл, калык поэтна Миклай Казаков лӱмеш тоштер кундемыште, черке воктене, шарнымаш кӱм вераҥдаш келшышын негызым бетонироватлен ямдылышна.
Тиде поро пашам ышташ Йошкар-Ола гыч Игорь Григорьев, Николай Васильев, Николай Унженин толна. Ял гыч Галина ден Маша да Любовь Сошинамыт, Ирина Кутузова, Анастасия Осипова, Нина Иванова (Абросимова) полшаш лектыч. Тӱня мучко шарлыше вирус деч шекланен, шке пашанам ыштышна: кӧ мландым кӱнчен, кӧ цемент лапашым ямдылен, кӧ кӱ падырашым нумалын…
Ты суап пашам ыштен шукташ — кӱм верышкыже шогалташ, мемориал оҥам ямдылен пижыкташ да йыр тӱзаташ – Кӱчыкэҥер калык шке надыржым кертме семынже пышта манын ӱшанен кодына.
Николай ВАСИЛЬЕВ
