2018 ий 5 апрельыште республикысе Марий тӱвыра рӱдер Морко район Шеҥше селаште республикысе Марий тӱвыра рӱдер Сорта чӱктыш кечым (тений тудо 16 апрельыште лиеш) йӱлам видеош войзен. Тиде проект Марий Эл Республиклан 100 ий теммыж вашеш илышыш шыҥдаралтеш. Варажым тудым DVD-дискыште луктыт.
Йӱла радам дене Шеҥше тӱвыра пӧртын художественный вуйлатышыже Н.Григорьев палдарен да Юмылан пелештен. Николай Федоровичын ойлымыж почеш, ты кундемыште тоштыеҥым Сорта кечын эрдене, Семык годым кечывалым, Покро кечын кастене уштат. Йӱлам Александровмыт ешын суртыштышт ончыктеныт.
Вӱргечын калык мончаш пурен, тоштыеҥымат пырля пураш ӱжын. Эрдене озавате коҥгам олтен, мелнам кӱэштын да манын: «Мелна мотор, чевер лийже». Мелнаже 7 але 9 ос лийшаш. Пытартыш кумытшым уштымо ӱстембак пыштеныт. Тиде ӱстел суртышто омса воктене шогышаш. Озавате тушко тыгак перемечым, туарам, шыл шӱрым шынден.
Ожно карт кугыза сурт еда коштын. Оза-влак нуным кинде-шинчал дене вашлийыныт. Кызытат тиде йӱлам шуктеныт.
Калык кумалтышлан кинде шултышым, мелнам, шыл шӱрым, пурам да аракам шынден. Кумалме годым тоштыеҥлан шӱрым кум гана «пукшеныт». Вара родо-тукымым, кинде-шинчал дене мийышым сийленыт. Вес тӱняш кайыше-влаклан онаеҥ кум сортам чӱктен. Иктыжым – киямат тӧралан да киямат савушлан, весыжым – коча-ковалан, ача-авалан, кумшыжым – родо-тукымлан да вес тӱняш кайыше пошкудылан. Пытартышлан чевер чесым (корно коркам) ямдыленыт. Корка гыч мелнам, туарам пукшеныт, аракам йӱктеныт. Вара чыланат онаеҥ почеш уремыш тоштыеҥым ужатен лектыныт. Икте кидыш киндым, весе шӱр кӱмыжым, кумшо пурам налыныт. Чыланат пакчаш лектыныт, тушто кумалыныт. Атылам пушеҥгыш, кӱкшӧ укшыш шындылыныт але посна верыш поген коденыт.
Пӧрт гычмогай радам дене лектыныт, тугак пуреныт. Суртышто кумалше еҥым кинде-шинчал дене вашлийыныт. Пурымеке, онаеҥ йодын: «Вара кузе, тоштыеҥ-влак толыныт?» Тудлан «Йывыртен, мурен каеныт, илаш полшаш сӧреныт, озаштлан, родо-тукымлан тазалыкым, еш пиалым сугыньленыт» вашештеныт. Эрлашыжым корно коркаште кодшо кинде шултышым кугырак вольыклан пукшеныт, тичмаш мелнам, моло кочкышым тыгыде вольыклан пуэныт.
М.СКОБЕЛЕВ
Авторын фотожо
