У вуйлатыше деч уым вучат, маныт. Но тудын толмыжо тыште вучыдымо лийын огыл – ончычсо вуйлатыше шкежак ӱжын. Озанлыкым кужу жап вуйлатымеке, Валериан Григорьевич Радиков олмешыже ӱшанле еҥым гына коден кертын. 2019 ий 1 мартыште колхозник-влакын тӱшка погынымаштышт тудо ты должность деч кораҥын, да «Родина» колхоз» СПК председательлан К.А.ЧЕРЕПАНОВ сайлалтын. У вуйлатышын у шӱлышым пурташ пижмыж нерген тидлан ик ий эртымеке мутланена.
— Константин Анатольевич, Те тыште у вуйлатыше улыда гынат, ялозанлыкыште у еҥ огыдал. Могайрак лийын тиде корныда?
— Ялозанлыкыш корнем «Акашевский» сурткайык фабрике гыч тӱҥалын. Тудлан пырчым да кушкылым ончен куштымаште тыршенам — «Земледелец» ООО-н Советский отделенийжым, вара обществыжымак вуйлатенам. Курал-ӱдымӧ чумыр кумдыкна вич тӱжем гектар ыле. Тушеч кайымеке, «Онар» ялозанлык предприятий» ООО директорын алмаштышыже лийынам. Ургаш кундемыште кок тӱжем чоло гектарым обрабатыватлыме. Ынде «Родина» СПК-ште, Кельмаксола велне, тынарак курал-ӱдена.
— У верыште икымше ийда кузерак эртыш?
— Озанлык мылам йӧршын у ыле. Шошо ага тӱҥалме деч ончыч гына толынам. Сандене икымше мелна когаргышырак лийын манынат кертам. Мом ыштен шуктыдымым шымлен ончалын, тєрлен толына. Кугу нелылык озанлыкын КЗС-ше тоштемме дене кылдалтын. Пырчым кошташ, эрыкташ да обрабатыватлаш кугу роскот ышталтын. Кид дене ыштыме паша шуко. Тидлан кєрак пырчым обрабатыватлыме ак гына кажне килограммлан шотлымаште 2 теҥгеш шуын. А лиеш ыле 1 теҥге дене серлагаш. Сандене у КЗС-ым ыштымашке чумыр вийым ушаш шонена. Верым ойырен налме, чоҥышо-влак дене кутырен келшыме, оксам кычалына. У уржа-сорлалан шуктышаш улына.
— А шурно лектышдаже могайрак лийын?
— Ончычсо ийла семынак – гектар еда 15-16 центнер дене. Но тидыже озым кузе атыланыме дене кылдалтын. Адакше ӱдымӧ годым минерал ӱяҥдышымат шагалрак пуымо – гектарлан шотлымаште улыжат 50 килограмм дене. А кӱлеш ыле кок пачаш шукырак. Тений 100 килограмм дене пуаш шонена. Эше озым ӱмбаке ешарен шавена. Кодшо ийын 100 тонн аммиак ӱяҥдышым налме гын, тений 160 тоннлан контрактым ыштыме. Тиде чылаже 2,6 миллион теҥгеш шуэш. Тылеч посна аярым шыжыктыше агрегатым, катокым, кугу куатан К-701 тракторым налме. Изин-изин вияҥына.
— Тендан озанлыкда шурным ончен куштышылан шотлалтеш?..
— Да, озанлык шукертак тыгай корным ойырен налын, вольыкым ашныме деч кораҥын. Но тиде пеш чын корнак огыл, вольыкымат ашныман. Вет пырчыжымат утларакше вольыкланак налыт. Но пырчым ончен кушташ идалык кӱлеш, да ужалыме семын гына окса пура, а вольык кажне кечын шєрым пуа, кажне кечын оксам конда. Сандене тушко уэш пєртылаш шонымаш уло, но тидым иканаште ышташ ок лий. Адакше вес чарак куча. Фермым чоҥена лийже, а тушто кє ышташыже тӱҥалеш?
— Озанлык верланыме кундемысе ял-влакше кугу улытыс, тушто вольык ончышым муаш ок лий мо?
— Ты паша деч икана йӱкшымеке, уэш савыраш йӧсӧ. Ола деч тораште огыл илымылан кӧрат шукынжо тушко кудалыштыт. Кеч тыштат паша уло, оксамат тылзе еда тӱлена, но ялозанлыкыште ышташ кумылан еҥ пеш шагал, уке гаяк. Механизаторна-влакын кокла ийготышт – 50-55 ий. Эше вич ий гыч тракторыш нигєм шындаш. Тораштак огыл Вечын селасе аграрно-строительный техникумышто трактористланат туныктат, но тунем лекше кокла гыч ышташ толшым от му. Чылан куштылго да ару пашам кычалын каят. Теве агрономна пенсий ийготан, а алмаштышым муын огына керт. МарГУ-н Аграрный технологий институтышкыжо йодынат мийыме, кутыренат келшыме ыле, но толшо ыш лий. Ме эсогыл илыме верым пуаш, шкан кудалышташ транспортым ойыраш, сай пашадарым тӱлаш ямде улына, но…
— А кузе тыгай нелылык гыч лекташ шонеда?
— Пашаеҥ-влакым вес кундем гыч – Киров область, Морко, Шернур, Кужэҥер районла гыч – ӱжына, кондена. Нунылан илыме верым тареш налаш шонена. Механизатор-влакым ончыч телылан тӱлыдымӧ отпускыш колтеныт да тыге иктым веле огыл йомдареныт гын, тений нуным пашаштак кодышна: гаражым шотыш конденыт, оборудоватленыт, техникым олмыктеныт да умбакыже шошо агалан ямдылат. Мый тыге шонем: еҥ-влак кажне кечын кочкыт, тугеже телымат нунылан пашадарым тӱлаш кӱлеш. Да тидлан йєным муаш тыршем. Умылем, ялыште пашам ышташ куштылго огыл, санденак ышташ келшышылан полшаш кӱлеш.
Юрий ИСАКОВ
Авторын фотожо
