ЯЛОЗАНЛЫК

Утарен кодымо фермылан – кок пачаш грант

Ялла воктеч кудал эртышыла, шаланен пытыше ферме оралтым ужатат, чонет коржеш. «Мир» колхозын Кугу Ашламаш фермыжымат тыгаяк пӱрымаш вучен. Озанлыкым арален кодаш тӧчымӧ олмеш председатель чыла ужалкалаш гына тӱҥалын… Ферме вуйлатыше тидым ончен-онченат, чытен кертын огыл – мо кодшыжым арален налаш пижын. Да, мо шонеда, сеҥен вет!..

А тиде куштылгын пуалтын огыл, тидлан кушкын шуаш кӱлын. Серафима Викторовна ты фермыш 1994 ийыште доярке семын толын. Тунам тыште тӱкан шолдыра вольыкшо  650 вуй лийын, лӱштымыжӧ гына – 400 вуй. Чолгалыкшылан кӧрак 2004 ий гыч ферме вуйлатышылан шогалтеныт. Тӱҥалтыште паша удан огыл каен. Но озанлык вуйлатыше икте почеш весе вашталтме дене тудо ий гыч ийыш лушкен. Вара парымым петырышашлан вольыкшымат, погыжымат ужалкалаш пижыныт. Ферме вуйлатыше ден вольык ончышо-влак паша деч посна кодыныт. А председатель, вольыкым ужален пытарымеке, вӱтала гыч эсогыл кӱртньым пӱчкедыктен колтылаш тӱҥалын. Кок тӱр вӱтам шолдыртен шуктеныт гын, кумшыжым, покшелжым, паша деч посна кодшо ферме вуйлатыше пуэн огыл – кучедалшаш гаяк ваштареш шогалын.

— «Кузе чыла ужалаш лиеш? – маньым. — Ала иктаж-кӧ пашам ышташ тӱҥалеш — кодыза, ида тӱкӧ!..» Ялозанлык управленийыш, район администрацийыш коштын толашышым. Тушечак вара кодыктышт… Тунамак, 2017 ийыште,  арендыш налме оралте негызеш кресаньык-фермер озанлыкым почым да грантлан йодмашым пуышым. Республикысе 120 йодмаш гыч ончыч колыжым, вара лужым ойырен нальыч. Тушко логалам манын шоненат омыл, но Юмыжо полшыш. Кум миллион теҥге грантым пуышт. Тудын дене шкенан районыштак «У илыш» озанлык деч 14 вуй сай урлык ушкалым, а пелыжлан техникым – ӱдышӧ агрегатым, шорвондым, ротор косилкым, рулон ыштыме прессым – нална, — каласыш фермер С.В.Иванова.

Трактор ден машинашт – МТЗ-82, Т-150, Газ-53 – шкеныштынак лийыныт. Серафима Викторовнан пелашыже Роберт Вениаминович шке фирмыжым кучен – 2004 ий гыч 2018 ий марте чодырам ямдылыме пашам шуктен. Но чодырам налаш йӧсӧ лиймеке, ыштымым чарнен да пелашыжлан полышкалаш тӱҥалын.

— Тӱҥалтыште 140 гектар мландына уло ыле – родо-тукым ден пошкудына-влак пайыштым пуышт. Вара эше арендыш нална – 200 наре гектарыш погыныш.  Тушечын кугурак ужашыштыже пырчан, а молыштыжо кормалык культурым ӱдышна. Пырчымат, кормамат шканна тӱрыс ситарена. Пырчыжым, утыжым, ужаленат. Кодшо ийын тудо сайын шочын ыле – шожым гектар еда 27-30 центнер дене, шӱльымат шагал огыл налме. Шкенан комбайн денак погымо, шкенан сушилке денак коштымо. Вольыкнажат палынак ешаралте: мыйын – 14 гыч 23 вуй марте, эргымын – 18 вуй. Марк эргына Киров оласе ялозанлык академийыште ветеринарлан тунемеш. Ӱмашсе пагыт гыч ялозанлык вузышто тунемшыланат, озанлык пашаш ушнышылан, грантым пуат – тыгай закон лектын. Тудат кум миллион теҥге грант окса дене «Семёновский» госплемзавод деч тынар ушкалым нале, — куаныме семын пелештыш Серафима Викторовна.

Но вет пашажат ынде палынак ешаралтын. Тӱҥалтыште кум пашаеҥым  тарлаш логалын гын, кызыт кудытын улыт: икте пукшышо, коктын эрыктыше, коктын тӱрлӧ сомылым шуктышо да икте трактор дене полшышо. Нунын кокла гыч коктынжо, тӱрлӧ сомылым шуктышо Пётр Якаев ден тракторист Григорий Казанцев, эше колхоз фермыштак пырля тыршеныт. А лӱштышыжлан Серафима Иванова шкежак ышта.

— Лӱштышылан весым налашыже… вольыкшо самырык. Пеш шекланыман, госплемзавод деч кондымыжым – поснак. Нуно икымше гана лийше веле улыт, но суткаште  кызытак 17-18 литр шӧрым пуат. Шкемынже деч, кумшо ий ончем гын, утларакат шупшылам, — ешарыш фермер.

— Ферме вуйлатышылан ыштенда гын, мом да кунар пукшаш, кузе ончаш сайын паледа, векат? – йодшо лийым.

— Ме ончычшо Советский посёлкышто иленна гын, тышке чакрак, Кундыштӱрыш, куснымеке да мӧҥгыштӧ вольыкым ашнаш тӱҥалмеке, пелашем лӱмын Ежово селасе Марий совхоз-техникумышто зоотехниклан заочно тунем лекте. Мыйжын тыгай специальностем уке гын, тудо шукыракат пала. Мӧҥгыштӧ жапше годым 3-4 ава сӧснам, 2-3 кугурак вольыкым, 18-20 шорыкым ашненна. Кызыт фермер озанлыкыштына тӱжаҥдыме пашамат шкеак шуктена, — вашештыш тудо.

Озанлык деч налме вӱта оралтышт тошто гын, изирак вес фермым ыштыме нергенат шонат. Вет алмаштышыштат кушкыт: Марк эргышт ялозанлык академийыште тунемеш гын, Георгий эргышт – Йӱдвелысе нефтяной институтышто. Сандене пашам шуйышышт лийыт манын ӱшанат. А ӱшан уло гын, пашат ушнен толеш.

Юрий ИСАКОВ

Авторын фотожо

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий