Бизнесыш кажныже тӱрлын толеш. «Ончычшо ты пашам марием тӱҥалын. Стройкым петыренытат, тудо паша деч посна кодын. Кодшо курымысо 90-ше ийла тӱҥалтыш бизнес ылыжме пагыт лийын гын, тудат тидлан кумылаҥын. А мый оласе эмлымверлаште 27 ий медсестралан тыршенам, тушечын 22 ийжым – онкогематологийыште. Тушто ышташ куштылго огыл ыле, кугу чытыш кӱлын. Сандене мыят вара пелашем деке ушнаш келшышым», — каласыш пашам виктарыше Е.И.Горошникова.
Тӱҥалтышлан нуно ватын шочмо велне, Роҥго селаште, 1995 ийыште вагон кевытым шынденыт. Вич ий гыч туштак кермыч дене нӧлтеныт. Кеч шкешт олаште иленыт. Да, мутат уке, ача-аван полыш деч посна огыл тудо чоҥалтын. Нунышт воктенак, Кожласола ялыште, иленыт, да тушко ӱдыр ден веҥе паша кокла гыч эреак пурен лектыныт.
— Авам фермыште ыштен. Школ деч вара ме тушко эреак полшаш куржталынна да тыгак пашалан тунемынна. Но тудо илыш корным ойырен налмына деч ончыч тыгак каласен: «Мый эре фермыште, неле пашаште, ыштенам. Теже кеч куштылгырак пашам муза». Неле пашалан кӧрак, очыни, ӱмыржӧ ончычрак кӱрылтӧ. Ачам эртыше ий мучаште шкетын кодо да пеш йӧслана. Ме, ныл шочшыжо, тудым лыпландараш черет дене манме семын коштына, шкетшым огына кодо. Кеч тудо, изи омыл, ынде шкет илаш тунемаш логалеш, манеш, — кумыл тодылтын пелештыш Елена Ивановна.
Кевытыштым нуно, а тудо пеш сӧралын коеш, «Катюша» манын лӱмденыт. Ӱдырышт лӱмеш. А тудыжо ешан, йочан. Олаштак илат. Сандене уныка декат, ача декат шуаш тырша чолга ӱдырамаш. Кевыт пашамат ынде шкеак виктара, кеч предпринимательлан пелашыже, Владимир Иванович, шотлалтеш. Но тудо тӱҥалтыш гычак грузым шупшыктымо пашаш куснен – тиде сомыл, шке манмыжла, чонжылан утларак лишыл. Вет кевыт пашаште калык дене кутырен моштыман, тудын мом йодмыжым шотыш налман. Тунам гына сомыл ушнен толеш.
— Сатум тӱҥ шотышто поставщик-влак кондат. Но южгунам нунын деке шке миен ончалаш кӱлеш. Вет прайс-лист гыч чылажак раш ок кой – витриным ончалтшым ыштынет гын, шке ойыркалаш утларак келшен толеш. Мутлан, шартышым, атышӧрым, бытхим да озанлыкыште кӱлешан моло тыгыде сатум Йошкар-Ола, Казань, Москва гыч шке кондаш тыршем. Продуктым утларакше марием шупшыкта. Неле мешакым тудлан нӧлтышташ перна. А верысе производитель-влак – Ургаш гыч «Шокта» фирме, Советский кинде завод, Йошкар-Оласе «Сувенир» завод, У торъял район Пектубаево гыч шыл кочкыш ден пелефабрикатым ямдылыше частник-влак да молат – шке кондат. Тидын годым налше-влакын шонымашыштымат колышташ тыршена. Эре иктым огыл, весынымат кондаш манын йодыт нуно. Южгунам мый налше-влакын мом йодмыштым прилавке шеҥгелне шып колышт шинчем да блокнотыш возалтем. Кугурак кевытче деч вара йодам: «Молан заявкым пуэн огыдал?» Калык йодмылан тӱткышым ойырыде ок лий, — шке пашаж дене палдарыш кевыт оза.
Туге гынат кевытче-влакын пашаштым тудо сайын акла. Нылытын нуно улыт. Кугурак кевытче кажне кечын ышта, но рушарнян да шочмын кана, тыглай кевытче-влак – график почеш. Сменыште коктын тыршат. Кас велеш, паша деч вара, налше шукемеш. Пайремлан утларак лийыт, сандене эше кумшо еҥ лектеш. Эре ончен шогыман: сатум мыняр жап кучылташ лиймым, тудым ыштен лукшым, акым. Сандене калык уке годымат паша эре уло. Чыла шот да рат дене лийшаш, манеш Е.И.Горошникова. Акцият лиеда – производитель-влак налшым савырышашлан жапын-жапын акыштым волтат. Ты шотыштат тиде кокларак кевыт моло кугурак деч почеш ок код. Сатум лукшо дене кутырен, пашам ышта.
— Налше шагал гын, сатум лукшо дене веле огыл, налше денат кутырен ыштыде ок лий. Кутырет – савырет. Вет налшат тӱрлӧ лиеда. Тыгодым нимомат варалан кодыман огыл. Кӱлеш – кондыман, кондет – ужалыман. Кевытын пашажак тыгай. Да такшымат кеч-могай пашаште, тыршыде, нимо ок ышталт. А торгайымаш куштылго сомыл огыл. Йӧра, мемнам изинек пашалан кумылаҥденыт гын, ме чыташ, мо кӱлешым ышташ да шонымашке шуаш тунемынна. Тидыжак бизнесыште мыланна полша, шонем, — нӧлтшӧ кумыл дене иктешлен каласыш пашам виктарыше Елена Ивановна.
Юрий ИСАКОВ.
Авторын фотожо
