22 мартыште Марий У ий тӱҥалеш. Тудын могай лийшашыж нерген Тӱҥ онаеҥ Александр Таныгин палдарен:
— 22 мартыште 7528-ше идалык, Слон идалык пура. Марий калыкын слон янлыкше лийын мо, йодыда? Таклан огыл вет мемнан кундемыште мамонтын лужым ятыр гана верештыныт. Тудым слон денак таҥастараш лиеш. Моло калык семынак марий-шамычат ик вер гыч весыш куснен коштыныт, тыгак слон денат ятыр гана вашлиялтыныт. Слон идалык кодшо курымышто 1924, 1954, 1988 ийлаште лийын. Ты янлыкын койышыжо нине идалыкыштат палдырнен да теният шижалташ тӱҥалеш. 32 ий гыч пӧртыл толшо марий кечышот дене мый кодшо курымын шымлымше ийлаштыжак палыме лийынам — Ош Миклайын амбар книгаштыже ужынам. Кажне янлыкын шыртше, образше ойыртемалтше. Альфред Бремын янлык-влакын койышышт дене палдарыше книгажымат шымленам. Мутлан, тенийысе идалыкын озажым – слоным — налына. Вара мом тудын деч вучыман?
Слон кужун ила, тений шочшо-влак кужу ӱмыран лийыт. Тиде идалыкыште мужыранше-влакым пеҥгыде да пиалан еш илыш вуча. Слонлан илен лекташ хоботшо полша. Шийвундо, кинде, моло шотыштат калыкна могай-гынат шапашым ыштышаш. Сайын илаш манын, слонла хоботым шуялтыме семын, шке вийым пыштыман.
Ты янлык шке тукымжо гыч лекше кугезыже-влакым, колымо верыштым жапла. Тений меат Кугу Отечественный сарыште сеҥымылан 75 ий теммым палемдаш тӱҥалына. Тӱшка дене илыше ты янлык коклаште кугураклан ӱдырамаш слоным шотлат. Сандене ӱдырамашын рольжат тений палдырнышаш. Эшежым ты янлыкым айдеме тукым шукертак илышыжым куштылемдаш кучылташ тӱҥалын, сандене идалык мучко тудо сай эҥертыш лиеш. Еҥ-влак кеч-могай ситуаций гыч йомдарымаш деч посна лекташ шотым мушаш улыт. Мутлан, кодшо идалыкыште шордо оза лийын. А ты янлыкым айдеме туныктен, шке кӱлешлыкшылан кучылташ йӧршыш савырен кертын огыл, санденак идалыкет лупшал пуэн — шучко черымат колтен.
Тиде ийын кугыжаныш вуйлатыше-шамычат тӱрлӧ йодышым каҥашымаште ик ойыш шуын кертыт. Тӱнямбал калыкшак ик корныш лектын кертеш. Слон идалыкыште тӱрлӧ жапыште элыштына политике шотышто эре гаяк иктаж-мом тӱргоч луктын пыштымаш лийын. Таклан огыл тений Конституцийыш вашталтышым пурташ палемдыме. Эртыше пагытын моло Слон идалык семын эл вуйлатыше-влакнамат тӱргоч шӱктараш огеш кӱл. Шарналташ Ленинын колымо, Сталиным кораҥдыме, демократийы м шыҥдарыме ийлам… Слон идалыкыште тӱргоч колтет, вара вес 31 ийжым ты йоҥылышетым калыклан шӧрен илаш логалеш…
Ийгот тыгай лиеш: айдемын койышыжым уш-акылже, ӧртшӧ виктарен кертеш. А тидлан слонын кугу капшат, кугу пылышыжат, ончыко лектын шогышо пулвуян ныл йолжат, хоботшат полшат.
С.НОСОВА возен налын
