«Шочмо мландын кугу вийже» калык усталык фестиваль умбакыже шуйна. Кодшо рушарнян Марий Турек районысо коллектив-влак мастарлыкым ончыктеныт.
Марий Турек район гыч фронтыш 13 тӱжем утла салтак каен, тушечын пелыже наре пӧртылын огыл. Сарыште чолгалыкым да лӱддымылыкым ончыктымылан 11 салтак Совет Ушем Герой лӱм дене палемдалтын. А кызыт районышто сарын кок ветеранже ила.
75 ий ончыч 9 майыште мемнан элна немыч тӱшка деч утлен да сеҥымашым пайремленыт, сеҥымаш тулсавышым куанен онченыт да «Шошо вальсым» пӧрдыныт. Тыгак почыч шке концерт программыштым Марий Турек районысо усталык коллектив-влак.
Сценыш ныл ӱдыр (А.Айглова, А.Дворянская, Э.Стрельникова, Г.Газизова) лектыч. Нуно мландымбалне кийыше пилоткым мумышт нерген каҥашат: кӧн тудо да кузе тышке логалын? Тошто арверым ончен, нуно тунамсе сар пагытыш пӧртылаш шонышт да кенета логалыч. Сар тӱҥалмеке, тушко вийвал пӧръеҥ-влак ден пырля самырык ӱдыр-шамычат кайышт. Нуным гармонь сем почеш ойган мурым мурен, котомкашкышт тичмаш кинде сукырым пыштен ужатышт. Аван шинчавӱдшым, калыкын ойгыжым «Савак кундем» ансамбль сайын модын ончыктыш. Тыгодым залыште шинчыше-влак кокла гычат шинчам ӱштылде ышт чыте.
Марий Турек районышто марий, руш, татар, удмурт калык-влак ожнысек ваш келшен, икте-весылан полшен илат. Сандене фронтышкат тӱрлӧ калыкын икшывыже логалын. Тидым ме муро, почеламут ден куштымашла гочат сайынак шижна.
Немыч тӱшка титакдыме шуко еҥым тулыкеш коден, тудо осал пире дечат шучкырак лийын. Тидым Н.Габдуллинан татарла лудмо «Волки» почеламутшо (экраныште рушлаш кусарыме корно-влак лийыныт) гоч умылышна. Ялыш кодшо ӱдырамаш-влак изин-кугун фронтышто кредалше пелашышт, ачашт але эргышт ден ӱдырышт деч серышым вученыт. Вученыт, но шукыштлан кум лукан серыш олмеш шучко увер, похоронко, толын. Кочо шинчавӱд чоным ишен, логарыш комыля кӱзен. Тидын нерген «Сюжет» клуб ден «Росинка» палдарышт.
Сар пагытыште кушшо Раисия Рупасован тунамсе неле пагыт нерген шарналтымыже, мутат уке, кажнын шинчавӱдшым лукто:
— Кочкаш лийынжат огыл. Пакчаште ужар шоган лекмеке, тудым кинде деч посна кочкынна. Колхозын пареҥге пасужым уэш пачаш кӱнченна, иктаж падырашым муаш манын. Почкалтышат лийын огыл, сандене чодырашке погаш коштынна. Пареҥге пасум ӱдырамаш вий дене куралынна, плугшымат шкеак шупшынна. Кеҥежым кӱтӱм кӱтенна, а телым пуым пӱчкынна, шелынна. Авам чот чаманен, но мом ыштет, тыршаш кӱлын. Авам сай вургемым пошкудо яллаш ужалаш коштыктен, нунышт олмешыже ложашым монь пуэныт. Шкенам пиалан ешлан шотлем такшым: изам сусыргымыжлан кӧра 1944 ийыште сар гыч пӧртылын, ачамат варажым толын…
1941-1945 ийласе неле пагыт нерген ныл ӱдырат сайынак колыштыч да неле жапым илен лекмылан тауштен, ветеранлан пеледышым кучыктышт.
1418 кече да йӱд мучко шуйнышо сарлан – мучаш. Тушманым кырен шалатыме, сеҥымаш – мемнан кидыште. Тидым чыланат куанен вашлийыч, мурышт, куштышт («Зардон», «Рябинушка»), эсогыл кугу сӱанымат («Арбор вел») тарватышт.
Марий Турек артист-влак концерт программыштым «Мы в ответе за будущее» муро дене мучашлышт. Тыгодым марий, руш, татар, удмурт коллектив-влак келшен илаш кӱлмым эше ик гана ушештарышт.
А.БАЙКОВА
