15 февральыште Сеҥымашын ХХХ идалыкше лӱмеш тӱвыра полатыште Кугу Отечественный сарыште сеҥымылан 75 ий да Марий Элым ыштымылан 100 ий теммылан пӧлеклалтше «Шочмо мландын кугу вийже» калык усталык фестивальын эстафетыжым ончыч Килемар районын коллективше нале да мастарлыкшым ончыктымыж деч вара Звенигово районын коллектившылан кучыктыш.
Килемар районын усталык коллективше «Сар ӱдырамаш чуриян огыл» театрализоватлыме концерт программым ончыктыш. Тудын тӱҥ геройжо-влак тӱҥ шотышто ӱдырамаш-шамыч ыльыч, нунак фронтовой корнышт дене палдарышт.
Экраныште – «А зори здесь тихие» кинофильм гыч ужаш-влак, а сценыште Л.Кедрова (Визымйӓр йоча искусство школ) «Щербатый месяц» мурым мура да ончаш толшо-влакын чоныштым кӱрыштеш. «Была война» миниатюр («Радуга» усталык студий, Килемар районысо тӱвыра полат) ден «Дети войны» куштымашат (Визымйӓр школын «Шаг вперёд» куштышо коллективше) икымшыже бойын шучкылыкшым, кокымшыжо сар жапысе йоча-влакын неле пӱрымашыштым келгын почын ончыктышт.
Сценыште – адакат ныл ӱдыр, кажныже шке бойжо дене палдара. «Чумыр могырем сусырген: ны кидем, ны йолем уке, но шып колем. 22 ияшак колаш моткоч шучко! Могай чот илымем шуэш! Но ме мемнан деч вара кодшо калык, Родина верч вуйнам пыштена. Чеверын, шочмо мландем, мотор лий, пеледын тӱзлане!» – манеш пытартышыже, да чыланат пычкемышыште йомыт.
Но ӱдырамаш сарыштат – ӱдырамашак. Тудо тугакак моторлыкым йӧрата: пеледышым, йытыра тувырым, кудыр ӱпым да… вальсым. Сценыште «Ночь коротка» вальсым куштышт, «Сола вуйыштет» мурым акапельно мурышт, военный попуррим ончыктышт… А солист А.Ермаковын да Визымйӓр ден Килемар йоча искусство школ-влакын сводный хорыштын «Поклонимся великим тем годам» мурым мурымышт годым залыште шинчыше калык кынел шогале…
Адакат ныл ӱдыр тыныс илышым мокта да программым тыгай шонымаш дене мучашла: «Мемнан деч посна, ӱдырамаш-влак деч посна, нылле визымшыште, шошыжат ала огеш лий ыле!»
… Звенигово район гыч Кугу Отечественный сарыш 9139 еҥ каен, 5309 салтак мӧҥгӧ пӧртылын огыл. Кундем эллан вич Совет Ушем Геройым, Слава орденын кок тичмаш кавалержым ончен куштен. Таче тыште Кугу Отечественный сарын 9 участникше, 313 салтак вате ден тылын труженикше илат.
Провой кундемын усталык коллективше, а туштыжо тӱҥ шотышто Звенигово районын «Мечта» каныме да тӱвыра полатшын, Эсмекпляк каныме да тӱвыра рӱдерын, Звенигово лицейын, Кужмарий йоча искусство школын, тыгак каныме да тӱвыра рӱдерын артистше-влак лийыныт, земляк-влакым шарнымылан пӧлеклалтше «Жить – значит помнить» концерт программым ончыктен.
…Сценыште имне олмеш кычкалтше ӱдырамаш-влак плугым шупшыт, почешышт йоча-шамыч пареҥгым шындат. Кенета почтальон толын лектеш да ик ӱдырамашлан похоронкым кучыкта, тудыжо мӱгырен шорташ тӱҥалеш. Тыгодымак Левитанын йӱкшӧ йоҥгалтеш: «Совет Ушемын пагалыме салтак ватыже-влак, чыла похоронкым, кудым те налында, йоҥылыш колтымо: кажнын пелашыже ила, чылан илат, мемнан шарнымаштына илат! Нунын нерген йочада-шамычлан, йочадан йочаже-влаклан каласкалыза, вет нуным шарнаш – мемнан порысна! Кугу Сеҥымаш дене!»
Тыге мландымбалне тыныс илыш тӱҥалеш. «Сеҥымашын вальсше» куштымаш да «Сеҥымаш верч» муро деч вара элнан 1945-2020 ийласе илыш корныжо «Жап ончыко каяш», «Юл гыч Енисей марте» куштымаш-влак, «Мари» муро гоч ончыкталтеш, тыгодымак Кугу Отечественный сарыште вуйым пыштыше-шамычым «Серыш-самолёт» куштымаш да балкон гыч залыш кудалтыме «Сеҥыше салтаклан» кум лукан серыш гоч шарналтат. Нунат, зал гыч сценыш ӱмыл семын лектын, землякышт пелен улмо, вуйым шочмо мланде верч арам огыл пыштыме да моткочак илыме шумо нерген ойлат.
А «Марий Эл» музыкально-хореографический постановко Провой кундемым веле огыл, чумыр регионым ончыктыш да республикын эше пеш самырык да виян улмыжо, эшеат мотор лияш шонымыж нерген ойлыш. Тидлан йӧнжат уло! Тидыжым Кужмарий йоча искусство школын «Йоҥгалтыш» кӱслезе, каныме да тӱвыра рӱдерын «Юлавий» калык вокальный, Эспекпляк каныме да тӱвыра рӱдерын «Олык сем» калык фольклор, Звенигово районын гармонист ансамбльже-влак да моло усталык коллектив пеҥгыдемдышт. Программым «Миллион йӱк» муро дене мучашлышт, да хорын участникше-шамыч «Ме шарнена!» маньыч, вашешышт экран гыч вуйым пыштыше салтак-влак каласышт: «Ме илена!»
Маргарита ИВАНОВА
М.Скобелевын фотожо
