Саликам 17 ий модын
Тыге пеҥгыдын ойлаш лиеш М.Шкетан лӱмеш Марий кугыжаныш драме театрын вӱдышӧ актрисыже, Марий Эл Республикын калык артистше Светлана Строганова нерген.
У Торъял районысо Шӱвылак ялеш шочын-кушшо ӱдыр йочасадыш коштмыж годымак артист лияш шонен. Тудо мураш йӧратен. Светан аважат сылне йӱкшӧ дене ойыртемалтын, а ачаже баяным устан шоктен. Концертлаште чӱчкыдын коктын сценыш лектыныт. Ньга нуным кажне гана куанен ончен да тачат ты шарнымашым шӱмжӧ пелен ашна.
— Нуным ончен, мыйынат тыгай шӱлыш почылтын, шонем, — йоча пагытыш пӧртыльӧ Светлана — Адакшым пӧртна чылт мурысо семын ял покшелне, клуб воктене верланен. Тошкем мучаштак — библиотеке. Кечылан мыняр гана тушко куржталынам? Омат шарне. Библиотекыште кӱжгӱ книгажымак огыл гын, изиракыштым чыла гаяк пачаш-пачаш лудынам. Корней Чуковскийын поэмыже-влакым наизусть паленам.
Шонен пыштыме садак шукталтеш. Тидлан изишак вийым веле пыштыман манын, калык арам огыл ожнак ойлен. Света илышыжым сцене дене кылдашак шонен, да 1994 ийыште Москосо М.С.Щепкин лӱмеш кӱшыл театр училищыш тунемаш пура. 1998 ийыште тудым чыла «визытанлан» тунем лекмеке, паша корныжым М.Шкетан лӱмеш Марий кугыжаныш драме театрыште тӱҥалын. Кызытат тудо калыкын ик эн йӧратыме актрисыже. 18 ий Светлана театр сценыште келге, виян роль-влакым модеш. Образым келгын почын моштымыж дене ончышо-влакым куандара, воштылта, шортара. Тудлан комедийыштат, драмыштат модаш келша. Мотор капкылан, сылне чурийвылышан, яндар йӱкан артистлан шукыж годым тӱҥ рольым ӱшанат. Репертуарыштыже чылаже 40 наре роль уло.
Москосо вуз деч вара икымше рольжо — «Ачийжат-авийжат…» (М.Шкетан) спектакльыште Маюк. Тиддеч вара «Саликаште» (С.Николаев) – Салика. Палемдыман, Светлана Строганова театрын историйыштыже ик эн кужу жап, 17 ий, Саликам модын. А туддеч ончыч ты образын илышыж дене Валентина Васильева 11 ий илен улмаш.
— Мылам кок режиссерын — Василий Александрович Пектеевын да Василий Валерьянович Домрачевын — шындыме постановкылаште, тыгаяк лӱман фильмыште модаш пиал шыргыжалын, — палемда Светлана. – Сандене тиде роль мылам моткоч лишыл лийын шуктен.
Кажне театр тургым у спектакль-влакым ончаш темла. Мутат уке, С.Строгановалан кажныштыже гаяк у рольым ӱшанат. Пытартыш жапыште тудлан характерныйым пуат.
— «Кум кечылан у кува», «Оръеҥ мелна», «Алиса, Аниса, Анфиса», «Вучо, — мане, — пöртылам…» да моло спектакльлаште тыгай рольым модаш моткоч оҥай. Характерный рольым модмо годым океаныште йӱштылмӧ гай чучеш: образым кычалат, чоҥет, шонет, кӱлеш гын – шортат, — чонжым почеш актрисе. – Мутлан, Олег Геннадьевич Иркабаевын «Эргымлан кузык» спектакльыште мылам Серапи рольым пуымекыже, моткоч ӧрынам. Молан? Шуко вуйым пудыратенам. Адакшым Маргарита Егоровна Медикова дене пырля! Шуко ямдылалтме, шонымо. Спектакль деч ончыч веле кузе ыштышашым умылен шуктымыла чучеш. Вет южгунамже шортын-шортынат рольым ышташ логалеш. Образым келгын почын пуаш илышыште лийше неле ситуаций-влак полшеныт, шонем…
«Тулар ден тулаче» постановкышто Светлана Строгановам кок рольышто: Полина Витальевна ден прокурор Курманаев — ужна. Икымшыжым умылаш лиеш, а теве пӧръеҥ образыште актрисе икымше гана илышыштыже лийын. Да тудым моткоч устан чоҥен. Вургемже дене веле огыл, шогылтмыжо, мутланымыже, мурымыжо — чылт пӧръеҥла. Спектакльым ончаш толшо-влак кокла гычат тиде рольым ик эн оҥайлан шотленыт.
Сылнымут пашам — йӱдшӧ-кечыже
Светлана шке жапыштыже сылнымут ужашым (2013-2016 ийла) вуйлаташ кумылым ончыктен: театрын тунамсе вуйлатышыже Юрий Русанов деке шкежак йодын миен. Очыни, театрым йӧратымыжак ты пашам ышташ кӱштен.
— Ала эше иктаж пайдам театрлан ыштен кертам манын шоненам, — палемдыш чолга ӱдырамаш.
Театрыште сылнымут ужашлан вуйын шогымо годым Светлана кугу пашам ыштен: тӱрлӧ сценарий возалтын, увертарыме Идалыклан (Культур, Сылнымут да молат) келшыше шуко мероприятий эртаралтын.
— Поснак йоча-влаклан шуко тӱрлӧ программым эртарыме. Мутлан, Культур идалыкыште нунылан Марий патырна-влак нерген каласкаленна. Рушла, марла программе дене республик мучко коштынна, — ойла тудо.
Сценарийым ямдылыме паша куштылгыжак огыл. Светлана шуко жапым книгагудышто эртарен, келшыше материалым кычалын, пырля пашам ыштыше-влак дечат ой-каҥашым йодын. Вет пашан лектышыже тунам куандара, кунам тудлан уло вийым, моштымашым пуэт.
— Сылнымут пӧлкам вуйлатыше артист-влак нергенат мондышаш огыл. Нунын нерген летописьым возыман, калык кажныжым палышаш. Шуко документым погымо, статья-влакым тӱрлӧ изданийыш ямдылыме. Кажне артистлан посна папке ышталтеш. Тушко кӧ могай спектакльыште могай рольым модеш, тудын нерген возымо, тыгак иктаж-кушто нунын нерген серыме материалым погыман. Икманаш, чыла ужын, шижын да ыштен шуктыман. Театр архивна моткоч поян: 1919 ийыште «Закон шумлык» спектакль гыч тӱҥалын, кажне спектакльын, кажне фестивальын, тыгак театрын кажне юбилейжылан пӧлеклалтше сценарий, тӱрлӧ материал посна папке уло. Сандене ты пашашке вуйге пурыман, манеш Светлана.
Светланан изинекак сылнымутлан шӱмаҥмыже «Юмынӱдыр» спектакльыште муро-влакым рушлашке кусараш таратен. Адакшым театрыш руш-влакат шагалын огыл коштыт, нунат мурын содержанийжым умылышт манын шонен.
Муро, муро, тый от лий гын…
Светлана Строганован лӱмжӧ эстраде аланыштат калыклан моткоч палыме. Виян, тале йӱкан мурызо. Тудын репертуарыштыже “неле” муро-влак улыт. Кажныжым колыштшо деке намиен шукташ манын, чот тырша. Пытартыш жапыште тудо семмастар Андрей Герасимов дене пашам ышта. Светланан пӱртӱсын пуымо сылне йӱкшӧ дене йоҥгалтарыме келге шонымашан мурыжо-влак чонеш логалыт, логарыш комылям кӱзыктат, илышым умылаш туныктат.
Уста композитор-влак Иван Егоров, Сергей Маков, Дмитрий Кульшетов, тыгак Светлана Яндукова, Стас Устюгов да шке шочмо ялже гыч марий шӱлышан пӧръеҥ Александр Малинын дене пырля ямдылыме пашашт калыкын йӧратыме мурышкышт савырненыт. Репертуарыштыже чылаже кумло утла муро уло.
— Мурышто шомак тӱҥ, виян лийшаш, — манеш Светлана. – Тошто лудыш муро-влакымак налаш гын, могай нуно виян улыт! Калык мурышто кугу философий, нелыт шижалтеш.
Светлана Строганован мурымыжым ме 21 майыште «Таче мыйын шочмо кече» концертыштыже колышт кертына. Тудо мурызо Станислав Устюгов, Андрей Герасимов да моло дене ямдылыме у муро-влак дене палдараш тӱҥалеш.
Алевтина Байкова.
(Фотом театрын архивше гыч налме.)
