Поезд чыма, вуй шона…
Россий президент В.Путиным вашляш, шкеак ужаш шонымаш эреак лийын, такшым… Тудын спортлан кумылан улмыжым шотыш налын, ала-молан шканем тидым ече дене курыкышто мунчалтымаште лиеш манын, пуйто омышто ужмо семын сӱретленам. Палем, Москва воктенысе Яхрома кундемысе курыкышто ече дене мунчалташ йӧрата. А калыкыште арам огыл ойлат: «Чот шонет гын, шонымаш шукталтын кертеш». Шукталте, но курыкыштат, спортзалыштат, ечыгорныштат огыл.
Тений мый журналист-влаклан эртарыме пресс-конференцийышкыже логалынам. Тудыжо 19 декабрьыште лийын. Мероприятийыш Российын тӱрлӧ кундемже гыч кок тӱжем наре журналист чумырген. Нунын коклаште йот эл гычат ятырынак лийыныт.
Чылажымат радамлын палдарынем.
Ӧрыктарышыже «Йошкар-Ола – Москва» поездыштак тӱҥале. Воктенем шинчыше-влак йот йылме дене кутыреныт. Мый нунын дене рушла саламлалтымат, книгам луктын, лудшыла койым. Нунышт ала-мом кутырат, воштылыт. Вот лач тунам йот йылмым палыдымемлан изиш чаманышымат.
Икте-весым ончалын, шыргыжалшылат койына, но мутланенже ом мошто… Уке, рӱдолашке икымше гана лектын омыл. Сандене тӱрлыжымат ужаш, тўрлыж дене вашлияш логалын.
Поезд гылде-голдо лӱҥген чыма. А вуйыш тӱрлӧ шонымаш пура. Мыланем поснак кужу корнышто шонкалаш, уш-акылым пудыратылаш келша.
Эрдене Москвашке толын шуна. Шинчалан мо эн ончыч перныш: лум уке. Йырым-йыр сур тӱс, йӱрат изиш выжгыкташ толашыш, чылт шыже кече. Лач верын-верын, тулык семын шӱлыкаҥын шогышо, сӧрастарыме искусственный ёлко, тудым тул дене волгалтмыже У ий пайрем лишеммым шижтарыш. Умбакыже метрошто электричке дене кудалме деч вара Тӱнямбал ужалыме рӱдер марте йолын ошкылаш вереште. Корнышто Конституцийыш вашталтышым пурташ йодмашан плакат дене шогышо еҥ-шамыч шинчалан перненыт. А палемдыме зданий воктеке лишемме марте моткоч шуко полицейский ужатышт. Варажым шукышт Тӱнямбал ужалыме рӱдерын 6-шо №-ан подъездышкыже пуреныт. Мыят – почешышт. Тушто паспортым, редакционный удостоверенийым ончыктымеке, мыланна бейджым да пєлек папкым кучыктеныт.
Уна-влак, чынжымак, шуко лийыныт. Черет пеш кужу лийынат, моткоч писын кокымшым ыштышт, пураш документым писынрак пуаш тӱҥальыч. Варажым тӱҥ омса манмышкет вашкенна. Тушто адакат тӱткӧ тергымашым эртенна. Вургемым сдатлымеке, уна-шамычлан кафеште шокшо чайым але кофем подылаш, тӱрлӧ тутло кочкыш дене яра сийлалташ йӧн лийын.
Кугу мероприятийым палемдыме жап деч изиш ончычрак чылаштым конференц-залыш ӱжыч. Тыгодым микрофон дене пеҥгыдынак шижтарышт: «Ончыл 1-5 радамыш шинчаш огыл». Тидыже, мыйын шонымаште, шукыштым шекланаш таратыш. Южышт, йодмым шотыш налде, пеш писын тушанак вераҥыч. Ончыч кузе лийын ом пале, но оператор-влак шке камерыштым ятыр жап сакалтылын куржтальыч, нунат йєнанрак верым кычалыныт. Южышт сектор коклаш, тошкалтышышкак шинчыныт. А рӱдӧ телевиденийын еҥышт вигак пашалан пижыныт. «Моткоч шуко калык чумырген, шинчашат вер уке. Тургыжланен куржталыт. Кажнышт шке йодышыштым оҥайын ямдыленыт. Иктышт плакат семын келыштареныт гын, весышт чиемышт дене єрыктараш ямдылалтыт», – шоктыш пылышемлан.
Йодыш почеш йодыш…
Ик жап гыч президентын пресс-секретарьже Дмитрий Песков лекте «Вич минут гыч Российын президентше толеш», – манын увертарыш.
Лекте. В.Путин, чылашт дене саламлалтын, моткоч скромнын, пеш писын палемдыме верыш шинче. Тудым совым кырен вашлийыч.
– Черетан вашлиймаш идалыкым иктешлымашлан пєлеклалтеш. Мом ыштен шуктен огынал, да мом ыштышаш улына. Монологлан жапым кужун огына ойыро, вигак йодыш гыч тӱҥалына», – мане Владимир Владимирович.
– Йӱла почеш, опытан-влаклан йодышым пуэна. Теве «Маяк» радион журналистше Валерий Санфировлан, – мане Д.Песков.
Икымше йодыш-влак Парижский соглашений, лум укелык, климат вашталтме дене кылдалтын ыле. Вара тӱрлӧ сферым авалтыше йодыш-влак икте почеш весе южым йоҥгалтарен. Иктыжлан раш, тура вашмутым колынна гын, весылан – кокытеланымашаным. Южо йодыш деч сайын да моштен кораҥмыже шижалтын.
Оҥай, но йӧндымылыкшат лийыныт. Тыгайжым В.Путин шкеак ойырыш.
– Теве «Семья» плакат дене, – кидшым шуялтенак ончыктыш тудо.
Тиде йодышыжо шукыштлан вучыдымо лийын. Ӱдыржє-влак нерген ыле. «Йочам-влак бизнес дене огыт заниматле манында. Изиракше, мыйын таҥаш, Екатерина Тихонова, кугуракше Мария Воронцова, коктынат бизнесыш ушненыт, парышыштат сай. Нунылан Тендан палымыда, чиновник-влак полшат. Кунам шке икшывыдам икшыве семынак палдареда?..», – моткоч тура йодыш лие.
Тидын шотышто «Те фактым веле пеҥгыдемдышда. Эше келгынрак пургедаш кӱлеш ыле. Тунам чыла пален налыда: кӧ кӧлан полша, кӧ мыняр парымым налеш. Тыгай пайдале пашам сай велым веле палемдаш лиеш», – йоҥгалте вашмут.
Оҥай, конешне, Д.Песковын трукышто «Теве шола велне тыге (ом шарне могай) возыман плакат дене ӱдыр» йодышым пуа,– манын темлымыж деч вара «Мый тыште улам!», – манын покшел сектор гыч саде ӱдырет кычкырале. Тидыже чылаштым шыргыжалаш тарватыш. Вет Российысе рӱдӧ телеканал, изданийла гыч журналист-влак содыки ончыл радамлашке вераҥыныт, можыч вержат пале лийын?.. Сандене президентын полышкалышыже нуныланак йодышым пуаш тыршен, но моткоч шуко калык лиймылан да вер ситыдымылан кєра тушкыжо молат шинчыныт, сандене тыге Д.Песков икмыняр гана йӧндымылыкыш логале. А йодыш-влак тӱрлӧ лийыныт. Мутлан, «Путин, я тебя люблю», «SOS», «Школа Египет!», «Помогите!», «Давай поженимся», «Дайте яду»…
Чылан ӱшан дене толыныт…
Марий Эл гыч пресс-конференцийыш «Марийская правда» газетын корреспондентше А.Петроват миен. Плакатшымат марий орнамент дене сєрастарен ыле. Вашмут деч вара вес йодышлан еҥым ойырымышт годым виянак «Марий Эл!» манын кычкыралмыжым шукын колыныт. Но, чаманаш гына кодеш, йодышым пуаш йєн ыш лий.
Такшым пресс-конференцийыште чыла сферым авалтыше йодыш-влак йоҥгеныт. Мутлан, ялозанлык, образований, пеҥгыде коммунал шӱкшак… Тыгак Украина, Китай дене, тыгак США-н президентше дене кылдалтше да тӱнямбалсе пӱсын шогышо йодыш-влакымат тарватыме. Шоналтет да ӧрат: вуйлатыше элгєргє веле огыл, тӱнямбалсе илышым чыла сферыштат сайын палышаш. Тидын шотыштат тудо моткоч пеҥгыдын да раш мане:
– Элын решатлаш шонымо моткоч кӱлешан задаче-влак дене таҥастарымаште мый, мыйым йот элысе политик-шамычын ӱлыкшырак шындаш тӧчымыштлан, удам ойлымыштлан тӱткышым ом ойыро.
«Кугу пашадар – эн сай эм»
Мутат уке, мийыше кокла гыч шукышт шке ямдылыме йодышыштым пуэн кертын огытыл. Икмыняр журналист дене палыме лийын, мутнам вашталтенна.
Волгоград гыч Ирина Ясакова:
– Йӧн лиеш гын, бытовой газ пудештме дене кылдалтше йодышем ыле. Тидлан кєра Российыште шӱдӧ дене еҥ ӱмыр лугыч лиеш, тӱжем дене еҥ илыме вер деч посна кодеш. Тазалыкым обязательно страховатлыме шотышто шоналташ жап.
– Мыйын шонымаште, туныктышо ден врач-влаклан кугу пашадар – коррупций ваштареш эн сай эм, – мане ты кундем гычак Екатерина Бурдакова. «Пырля коррупций ваштареш» проектышкат ушненам. Налме кокла пашадарна статистике дене нимынярат келшен ок тол.
Рязань гыч «Рязанские ведомости» газетын журналистше Вячеслав Астафьев шыргыжалын мане:
– Мый латкумшо проект лиеш гын, тудо могай йодыш дене кылдалтеш ыле манын йоднем. Тыгак изирак олалам ҥден колтымо йодыш моткоч тургыжландара. Лач тыгайлаште верысе йӱлам, памятник-влакым арален кодыман.
Мыйын шонымаште, пресс-конференций пеш шуко каҥаш темлалтмыж дене ойыртемалтын. Молгунамсе дене таҥастарымаште рӱжге да моткоч виян эртен. Владимир Путин 57 СМИ-н представительже вашмутым пуэн. Чаманен каласаш гына кодеш, 4 шагат да 20 минут эртыше пресс-конференций шагалла чучын.
– Тау тыланда. Чыладам шушаш У ий пайрем дене саламлем. Мыланна ындыжым мучашлаш кӱлеш, вет жап пеш шуко эртыш, – тыгай ой дене иктешлыш элнан Президентше кажне ийын эртаралтше пресс-конференцийым.
Е.ЭШКИНИНА
