ТАЧЕ ЯЛЫШТЕ

Лудшын серышыже. Статья шарнымашым лукто…

Лудшын серышыже

Статья шарнымашым лукто…

Мый ынде шуко ий «Марий Эл» газетым налам да лудам. Тений 11 февральыште лекше номерыште «Марий Эл» газетын ӱшанле йолташыже» вуймутан статья савыкталтын ыле. Уло кумылын лудын лектым. Вет тушто мыланем пешак палыме ӱдырамаш, София Николаевна Назарова нерген,  ойлалтеш. Шукерте ожно мый тудым Валькова фамилий дене паленам. Вигак нигунам мондалтдыме студент пагытысе илыш ушышкем толын пурыш.

Мый 1957 ийыште кум ий армийыште службым эртыме деч вара Н.К. Крупская лӱмеш Марий кугыжаныш педагогический институтын физико-математический факультетышкыже тунемаш пурышым. А София Валькова  филологий факультетыште тунемаш тӱҥалын. Ик ий шинчымашым погымек, кеҥежым сӧреман мландым нӧлтымаште лияш логале. Тунам мемнам, студент-влакым, Йӱдвел Казахстанысе «Интеранциональный» совхозыш поезд дене наҥгайышт. Тушкак Софият логалын улмаш. Мый тунам тудын дене эше палыме лийын шуктен омыл ыле. Студент отряднам нылымше курсым тунем пытарыше Герман Калинин вуйлатен (кызыт тудо мыйын семынак пенсийыште, подполковник). София тиде пагытым кочын шарналта:

«Сӧреман мланде нерген мурышто гына сайын мурат. А чынжым гын…» Чынак, тушто илаш да пашам ышташ неле лийын. Пӱртӱсшат Марий Элысе гай сӧрал огыл. Мучашдыме степь да степь. Южгунам тораште изи шем тамга-влак палдырненыт – тиде тыгыде куэр-влак кушкыныт. Ялыште ик пушеҥгат койын огыл, суртым саман кермыч дене чоҥеныт. Ме теве тыгай кугу ялышке миен лекна. Илаш казах-влакын пӧртышкышт иктын-коктын пурышна. Ятыр студент пасу станыште илаш тӱҥале. Теве София шарналта: «Тудыжо тошто, оҥа-влак коклаште парня гай шелше». Нунылан шыже велеш тушто чот кылмаш логалын улмаш. Тудо пасуштак оралыме пырчым кольмо дене пудыратылыныт. Вет иле пырче писын ырен, сандене тудым тыге савыркалаш кӱлын. София тиде пашаште тыршен. Ӱдыр-влаклан йӱштӧ вӱд дене шуным луген толашаш, орланашышт логалын. Ямде шун лапаш дене илыме вагонкыштым ачаленыт. Лач тыштак София йолжым локтылын.

Мый прицепан комбайныште пашам ыштенам. Тушто эрдене эр тӱҥалын, кече шичме марте лияш логалын. Мланде шемрокан, пушкыдо, садлан шурно пеш чаплын шочын. Шарнем, пеш кумда степьыште кече мучко комбайн дене кандаш-индеш йырым веле савырнен шуктена ыле. Тунам сентябрьыштак лумо возо, мланде ошеме. Тыге мыланна лӱм ӱмбачын комбайн дене шыдаҥым тӱред каяш пернен. Тушто октябрь марте тыршаш перныш.

Чын, сай пашадарым тӱленыт. Студент-влаклан тидыже пеш кугу полыш лийын. А мый икымше курсышто институтыш тунемаш эре салтак вургем да кирзе кем дене коштынам. Студотрядыште ыштен налме окса дене шкемым чиктен шогалтышым. Ынде, манмыла, ӱдыр-шамычымат «ончалаш» лиеш.

Кокымшо курсышто тунемаш тӱҥалме жаплан институтын у (кокымшо)  тӱшкагудыжым чоҥен шуктышт. Мыят тушто илаш тӱҥальым. Туштак радиоузелым почыч. Институтын профкомжо мыйым, техникым йӧратыше семын, тушто пашам ышташ шогалтыш. Профкомак радиоузелыште дикторлан  филфакын студенткыже София Вальковам темлен. Тыге ме радиоузелыште пашам коктын ышташ тӱҥална. Тӱҥалтыш жапыште радиоузел гоч утларакше тӱрлӧ увертарымашым, радиогазетым йоҥгалтаренна. Варажым мыланна физматын партийный организацийже полшаш кумылаҥе, микрофон ончылно преподаватель-влакат выступатлаш тӱҥальыч. Радиоузелыште мый аппаратурым веле эскеренам, а Софиялан чот тыршашыже логалын, шке пашажым сайын шуктен. Мый эрдене, эн ончыч кынелын, радиоузелыш вашкенам, радиотрансляций установкым чӱктенам. Тӱшкагудо коридорла мучко «Просыпайтесь, не ленитесь!» муро йоҥген, ӱдыр ден рвезе-влакым помыжалташ таратен. Вара студент-влак коридорыш лектыныт, музык почеш зарядкым ыштеныт.

Тиде жаплан ынде пел курымат эртен. Мемнан курсышто тунемше-влак ондак лу, вара кажне вич ий гыч вашлиймашым эртарат ыле. Теве вич ий ончыч, 50 ий эртымеке, пытартыш гана тыгай вашлиймашке чумыргышна. Тушко шоҥгемше 18 йолташем толын ыле. Тыгай вашлиймашым лачак тургыжланыше да ура чонан айдеме веле виктарен колтен кертын. Тыгайжылан Валентина Стрельникова (ӱдыр фамилийже) шотлалтын. Тудо пединститутышто преподавательлан пашам шуктен. Тиде вашлиймаш деч вара тушто лийше икмыняр йолташем илыш дене чеверласыш. Чаманен каласыман, нунын коклаштак Валентинат лийын. Йӧра кеч мый тунам тиде вашлиймашке видеокамер дене миенам ыле, чыла войзен налынам, дискыш кусаренам да тудым чӱчкыдын ончем. Ынде мо эртышым шарналташ веле кодеш.

А. Корчёмкин.

У Торъял посёлко.

Опубликовать в Одноклассники