Россий Президент Владимир Путин кажне ийын идалык мучаште кугу пресс-конференцийым эртара. Тушко чыла регион гыч веле огыл, вес элла гыч журналист-влак чумыргат. Ӱмаште Марий Эл гыч, мутлан, мыят кайышаш улам ыле. Но тӱрлӧ амаллан кӧра президент деке миен ыжым шу…
Тиде гана 19 декабрьыште эртыше 15-ше пресс-конференций 4 шагатат 20 минут шуйныш.
Молгунамсе семынак журналист-шамыч тӱрлӧ деч тӱрлӧ йодышым пуышт. Шукынжо кӱчыкын да раш йодаш тыршышт гын, южышт, мутлан, ик журналын илалше тӱҥ редакторжо, туна-ар кужун ойлыш – Путинын тудым кӱрлаш огыл манын, кузе чытышыже ситыш, шонен, ӧрын колыштмо. Пӧръеҥ тӱҥалтыште иктаж 10 минуташ «докладымак» лудо ала-мо – туге кужун чучо, вара иже йодышыжым пуыш.
Ӱдыржӧ улыт але уке?
Журналист-шамычын йодышышт вес элла дене кыл, спорт, пӱртӱс, газ, кучем, еҥ-влакын парышышт, ешыште насилий, аракам йӱмӧ дене кучедалме, черле икшыве-влак, 31 декабрьым каныш кечым ыштыме, пенсий, искусственный интеллект, Конституцийыш вашталтышым пуртымо, нацпроект, шӱкшак дене кылдалтше реформо… эсогыл Лениным Мавзолей гыч лукмо да шочшыжлан шотлалтше ӱдыр-влак нергенат улыт ыле.
Пытартышыжым эн мучаште «Русская служба Би-Би-Си» гыч журналистке пуыш. Тиде йодыш Путинлан йӧршын вучыдымо ыле да чонжылан келшыдыме чурийже гыч койо гынат, шкенжым кидыште кучыш, тыматлын вашешташ тыршыш. Кеч, шылтыде ойлаш гын, ушештарыме еҥ-влак чынже денак ӱдыржӧ улыт але уке — раш вашмутым ыш каласе.
«Ару улыт»
Владимир Путин Тӱнямбал антидопинговый агентствын (WADA) Российым тӱнямбал спорт таҥасымашла, Олимпийский модмаш гыч кораҥдыме нерген решенийже шотышто шонымашыжым ойлыш. Тудо келшен толшо огыл, Российысе шуко спортсменже ару, сандене санкций индивидуальный лийшаш манын палемдыш. Тыгак ешарыш: приниматлыме решений «адакат политический сынан», адакшым Олимпийский хартийлан ваштарешлыше.
Юж яндарлык нерген
Ик журналистке Красноярский крайыште экологий ситуаций уда велыш вашталтме, пожар-влак лиймылан кӧра юж яндар огыл, сандене еҥ-влак шукын черланат манын ойлыш да тидын дене кылдалтше йодышым пуыш. Президент тыге вашештыш: Красноярский крайыште да пӱтынь Сибирьыште нине неле йодыш-влакым рашемдымаш – правительствын ик эн ончыч решатлышаш йодышыжо-влак улыт.
— Пожар шуко вере озаланен, адакшым тугай верлаште, кушто йӧрташ неле лийын. Мемнан элна кугу – йӧрташ манын, 600 километрым чоҥешташ кӱлын, а шикш кугу олалашке каен. Сандене чодырам аралыме системым уэмдаш кӱлеш. Ме тидымак ышташ палемдена, — каласыш Владимир Путин.
Тыгак ойлыш: кызытак жаплан келшыше эн сай да доступный манме технологий-влак шыҥдаралтыт. Нуно завод-шамычым йырым-йырысе пӱртӱс нерген азапланаш «кӱштат».
Йӱмаш ваштареш кузе кучедалман?
Пошкудо Башкортостан гыч журналистлан йодышым пуаш йӧн лекте. Тидлан ме эсогыл куанышна! Тудо сай качестван огыл алкоголян йӱышлан кӧра шуко еҥын колымыж нерген ойлыш да тидым кузе сеҥаш лийме нерген йодо. Путин тыге вашештыш: яндар спиртыш кусарен ончалаш гын, Германий дене таҥастарымаште, Российыште алгокольым шагалрак йӱыт. Тудын шонымыж почеш, йӱаш чарыман да «полицейский йӧн-влаклан» гына огыл эҥертыман, а еҥ-влаклан алкогольын могай удам ыштымыж нерген каласкалыман да «тихие вина» манмым йӱаш темлыман.
Акым вес тукым пуа
«Комсомолльская правда» газетын журналистше президентын шкеж деч вара кӧм кодаш шонымыж (преемник) нерген йодо. Но Путин тиде кӧ лийын кертеш, тыгак нине еҥ-влакын лӱмыштым ыш каласе.
— Кандидат-влак коклаште иктыже те лийын кертыда ыле, — мыскара йӧре вашештыш.
Шкенжым исторический личностьлан шотлымыж-укеж нерген йодмыланат нимом раш ыш ойло.
— Тыге шотлаш лиеш але уке – тидым вес тукым каласа. Эллан мом ыштымым ончыкыжым еҥ-шамыч аклышаш улыт. Ты шотышто общественный шонымаш – эн сай показатель, — мане президент.
Тудо кучемыш толмо 20 ий жапыштыже эн неле тат-влаклан шучко теракт-влакым шотла.
— Тиде – Бесланыште лийше теракт. Тудым нигунам ом мондо. Тыгак — Дубровкышто теракт, — мане.
Путин весымат палемдыш: элыштына эше решатлышаш неле йодыш-влак улыт – тиде нужналык дене кучедалмаш да ӱлыкшӧ паша производительность. Тыгодым Россий внешний парымжым иземден да обороноспособностьшым кугемден манын каласыш.
— Коло ий ончыч эл могай лиймым да кызыт могай улмыжым ончалына гын, тиде – кок тӱрлӧ кугыжаныш, — манын палемдыш.
Пресс-конференцийыште йоҥгышо йодыш-влак кокла гыч тиде — икмынярже веле. А эше мыняре лийын?! А мыняр журналист йодышыжым пуыдеак кодын?! «Интерфакс» агенствын палдарымыж почеш, ӱмаште 1700 журналист аккредитироватлалтын гын, тений 200 нарылан шукырак – 1895 еҥ – лийын. «Шинчашке пернаш» да тидыже йодышым пуаш амалым ыштыже манын, нунын кокла гыч южышт портышкемыштым Российын тистыштыже семын чиялтен, чиен толыныт. Путинын портретшымат нумал конденыт, эсогыл юмоҥам кучен шинченыт! Но шукыштлан пиал шыргыжалын огыл. Такшым чылан шке йодышыштым пуат гын, пресс-конференций мыняр жап шуйна ыле?..
Любовь КАМАЛЕТДИНОВА
