ЛӰМГЕЧЕ

Ончылъеҥ-влакым чапландареныт

Советский район Ленин лӱмеш колхозым ыштымылан 60 ий темме, озанлыкын тачысе илышыж нерген шукерте огыл газетыштына каласкаленна ыле. Ынде лӱмгечым, ялозанлык да перерабатыватлыше промышленность пашаеҥ-влакын кечыштым кузе пайремлыме дене палдарена.

Кодшо кугарнян Кужмарий тӱвыра пӧрт пайрем тӱсым налын ыле. Сценым сылнын сӧрастарыме, весела сем калыкын кумылжым нӧлтен. Пайремыш калык ондакак погынаш тӱҥалын. Теве сценыш вӱдышӧ-влак Кужмарий тӱвыра пӧртын художественный вуйлатышыже В.Ефремова ден библиотекарь З.Иванова лектыч да пайремым  почмылан шотлышт. Колхозын шочмо пагытшым шарналташ, таче марте эртыме корныжым шергалаш верысе краевед Л.Киртаевлан мутым пуышт.

 Леонид Никоноровичын мутшо почеш, 1930-1931 ийлаште Кужмарий кундемыште латик изи колхоз лийын. 1950 ийыште нуным кок озанлыкыш, Ленин да Киров лӱмеш колхозлашке, ушеныт. А 1959 ийыште Ленин лӱмеш ик кугу озанлык ышталтын. Рӱдӧ илемжылан Алисолам ойыреныт. Колхозым ыштыме пагытыште, 1959 ийыште, озанлыкым З.Речкин вуйлатен, вара председательлан А.Иванов, А.Ахметов, И.Иванов ыштеныт. А 1995 ий май гыч тачысе кече марте тӱшка озанлыкын сапшым М.Лисов куча.

Кугемдыме Ленин лӱмеш колхоз тӱҥалтыш ийлаштыже чывым, шорыкым, ашнен, мӱкшым ончен, 1965 ий марте ковыштам шынден. 2000 ий йотке имньым кучен, сӧсна ферме лийын. Но тӱн тӱткыш шурным, йытыным ончен кушташ да тӱкан шолдыра вольыкым ашнаш ойыралтын. Пареҥгым 200 гектар марте шынденыт. Тудым погаш районысо шым школ гыч тунемше-влак коштыныт. Вет лач нине отрасль колхозлан эн кугу доходым конденыт да 1975 ийыште производствын пайдалыкше эсогыл 32 процентыш шуын. Тыге, мутлан, 1959 ийыште колхоз чумыржо 1,2 миллион теҥгем ыштен налын гын, тышечын 643 тӱжемже кушкыл отрасльлан логалын. Кушкылым ончен куштышо-влак 330 тўжем теҥгеаш йытын сатум ужаленыт. Тыге колхоз йытын лектыш дене чапланен, эсогыл Россий кӱкшытыштӧ ойыртемалтын. А тиде культурым ончен куштышо звеношто тыршыше-влак И.Иванов ден Н.Минсаев эн сай лектышыш шуыныт.

 1980 ийыште механизатор-влак В.Печкарев ден Л.Ахметов районын эн сай механизаторжо лӱмым сеҥен налыныт. Тыгак Г.Кукарев, Н.Мочалов, В.Рябинин, А.Ефремов ойыртемалтыныт. А П.Александров районын эн сай шофёржо лийын. Водитель-влак Д.Александров, Л.Козырев, И.Лисов, Л.Иванов пашаште чот тыршеныт. Комбайнер-влак Г.Свинцов, А.Волков, Н.Козырев тыгак ойыртемалтыныт. Доярке-влак З.Свинцова, П.Кукарева, Л.Царегородцева ончыл радамыште лийыныт. Пайрем кечын пашан шуко ветеранже ден кызыт тыршыше ончылъеҥын лӱмыштым каласышт. Нуно тӱшка погым шукемдышаш, шӧрым, шылым, пырчым, кургым шукырак ыштен налшаш верч вийыштым, моштымашыштым огыт чамане. Лач нунын тыршымыштлан кӧра таче колхоз икшырымын вияҥеш, сай ончыкылыклан ӱшана.

Озанлыкыште тыршыше-влакым Марий Эл Республикысе ялозанлыкын заслуженный пашаеҥже лӱм дене чапландареныт. Тыгай лӱмым механизатор А.Козырев, агроном Г.Николаева, ветеринар Г.Лебедева, доярке-влак Н.Александрова ден З.Кукарева, комплекс начальник Н.Иванова суленыт. Колхозын ончычсо председательже А.Иванов, тыгак И.Иванов Трудовой Йошкар Знамя, кум изак-шоляк Николай, Анатолий, Валерий Таракановмыт, Я.Тарканов, В.Кугергин «Знак почета» орден дене палемдалтыныт.  

Колхозышто эн шуко вольыкым 1991 ийыште ашненыт. Тунам тӱкан шолдыра вольык 1,6 тӱжем наре вуй лийын, тышечын ушкал – пел тӱжем. Колхоз председатель М.Лисовын ойлымыж семын, озанлыкыште кызыт вольык урлыкым саемдыме пашалан тӱн верым ойырат. Лӱштыш кугемын, вет колхозлан тӱҥ доходым лачак шӧр пуа. Тений кажне гектар гыч пырчым 26 центнерым шийын налме, чумыржо 2340 тонным погымо. Кызыт пырчым утыжым ужалат. Нӧрӧ кургым 1,5-2 ийлан ситышым шапашленыт. Чапле  кургым ямдылаш ДОН- 680 комбайн полша.  Ӱмаште колхоз кассыш чумыржо 32 миллион теҥге пурен гын, тений индеш тылзыште – 24 миллион. Пашадар фонд тугак индеш миллион теҥге кодын. Кугыжаныш ялозанлыклан полышым пуа гынат, пеш шагал. Поснак шєрлан шагал ойыра.

Ял калыкым лӱмгече, ялозанлык да перерабатыватлыше промышленность пашаеҥ-влакын кечышт дене саламлаш Марий Эл правительстве председательын алмаштышыже С.Воронцов толын. Тудо колхозышто тыршыше пашаеҥ-влак нерген ятыр сай шомакым ойлыш да икмыняр еҥлан правительствын тауштымашыжым кучыктыш. Саламлыме да тауштымо шомакым тыгак «Марий Эл» газетын тӱҥ редакторжо А.Абдулов, журналистше В.Смоленцев,  Марий книга издательстве директор Ю.Соловьев ойлышт да пӧлек шотеш ончылъеҥ-влаклан да библиотекылан книга комплектым кучыктышт. Район администрацийын ялозанлык отделжым вуйлатыше И.Комаров, Кужмарий ял администрацийым вуйлатыше И.Янцев тыгак тӱшка озанлык, тудын вуйлатышыже да пашаеҥже-влак нерген поро шомакым ойлышт.

Пайрем кумылым Кужмарий ден Шуарсола тӱвыра пєрт-влакын художественный самодеятельность коллективышт, гармоньчо С.Пакеев нєлтальыч.

     Вячеслав СМОЛЕНЦЕВ

     Авторын фотожо

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий