ТАЗАЛЫК

«Мый илышым йӧратем! Мый илынем! Мый илем!»

Октябрь шӧрту рак дене кучедалме тӱнямбал тылзылан шотлалтеш. Тудын кышкарыштыже «Александра» фондын «Ӱдырамаш тазалык» программыжым да «Мый илышым йӧратем» проектым илышыш пуртымо шот дене Российын 11 онкологический рӱдерыштыже ӱдырамаш портрет фотоончер-влак эртеныт, нунын кокла гыч иктыже – Марий Элыште.

Тиде кечын шинчавӱд, ойго да йыҥысыме йӱк дене темше Республиканский онкодиспансерын радиотерапевтический корпусшо йӧршын вес шӱлыш дене авалталтын – волгыдо да йоҥгыдо фойеште «Мый илышым йӧратем! Мый илынем! Мый илем!» фотоончер торжественно почылтын.

– Проектын шонымашыже «онкологий» диагнозан пациентлан йол ӱмбалне пеҥгыдын шогаш, шкем ынде тыгайым, йӧршын весым, умбакыже йӧраташ, черын ишыктыме каватӱрым кумданрак почаш, тыште, кызыт да таче илаш полшымо дене кылдалтын. А тӱҥжӧ – ӱдырамаш улмым ончыкташ, вет илышыште вашлиялтше чыла неле-йӧсым тудо гына сеҥен лектын кертеш… – пайремым онкодиспансерын медицине психологшо Лариса Хохлова почо. – Фотопроектыш ушнаш темлыме годым шуко ӱдырамаш кокытеланен мане: «Ой, уке! Мый пеш начарын лектам…» А ямде портрет-влакым ужмекем, нуным кидышкем налмекем, эсогыл шинчавӱдем лекте… Уке! Те чыланат фотошто пеш сайын лектында, чыланат пеш мотор улыда. Тау тыланда, ӱдыр-влак.

Фойеште икте почеш вес фотопортретым стендлашке шонанпыл пӱгӧ семын вераҥдыме: Любовь Стояновская, Светлана Тимченко, Мария Кудрявцева, Марианна Валеева, Татьяна Бочкарева, Екатерина Варжина, Надежда Ягодарова, Любовь Григорьева, Надежда Ядарова, Татьяна Сижук, Татьяна Иванова, Раушания Калачева. Кажныжын – шке ийготшо, шке ончалтышыже, шке моторлыкшо, шкем кучымыжо… Да тиде татым туге профессионально ужын, кучен, войзен моштымо! А тӱҥжӧ – кажне образыште илышым ончыктымо.  Фотопортрет пелен кажне модель «онкологий» диагнозым икымше гана колмыжо, тиде чер дене кучедалме йӧнжӧ да корныжо, илыш верч шогымо амалже дене кӱчыкын палдара. Кажнын шонымашыже, каҥашыже да темлымашыже шергакан, молан манаш гын нине ӱдырамаш-шамыч чер нерген чыла палат да ик семын маныт: «Рак – приговор огыл!»

– Паледа, чер мыйым 25 ий ончычак авалтен. Тунам эмлалтме йӧн пеш уда лийын: радиотерапийым эртыме годым тунаре йӱленна!.. А вара эше йӱлымынам эмленна… Но садак илыме, илыш верч кучедалме шуын…Кызыт шуко мо сай велыш вашталтын. Медик-шамычлан кугу тау, нуно мыланна сутка мучкат полшаш ямде улыт! – фотоончерын участникше-влак кокла гыч мутым Марий Элыште онкологий черан пациент-влакын волонтёр толкыныштлан негызым пыштыше, онкодиспансерын консультантше, «Ме илаш тӱҥалына» национальный премийын «Чыла вере чемпион» номинацийыштыже сеҥыше Ирина Стояновская нале. Илалше ӱдырамаш фотовыставкын геройжо-влак велыш савырныш. – Эмлалтса, ӱдыр-влак, врач-влакым да шкендам колыштса, вет пареммаш 80 процент случайыште пациент дене кылдалтын, 20 процент случайыште гына – врач-шамыч дене. Таче мемнан группына операцийым эртыше 60 утла ӱдырамашым уша. Паледа, могай нуно чолга, илышым йӧратыше улыт: погынат да святой верлаш кудалышт савырнат але дендросадыш миен толыт, шовычым моторын кылдаш тунемыт… Ме ондак пациент-влак коклаште тыге келшаш лийме нерген шоналташат тоштын огынал, эсогыл чоным почын мутланашыжат нигӧ дене ыле… Ӱдыр-шамыч, ончалза ӱмбакем: мый онкологий дене 25 ий илем, а те эшеат шуко илышаш улыда. Тыге?  

– Тыге-е-е! – рӱжге вашештышт онкодиспансерын пациентше-влак.

Тӱнямбалне ӱдырамаш-шамычын чумыр онкопатологийышт кокла гыч шӧрту рак кокымшо верым налеш. Черын вияҥмыжым тӱҥалтыш йыжыҥыштак рашемдаш тунем шумо дене пытартыш жапыште тыгай диагнозан пациент-шамычын чотышт кугемын толеш. А фотоончер – чер, азап, ойго тендамат авалтеныт гын, жапым шуйкалыде эмлалташ кӱлеш манме темым эше ик гана нӧлталаш таратыше амал.

– Онкологий приговор огыл, а чер. Да, тудо неле, но эмлалтме годымат, эмлалтме деч варат илыш умбакыже шуйна. Черлылан таза еҥ семынак илаш эше нигӧ чарен огыл. Тыгак ӱдырамашын, пелашын да аван обязанностьшым нигӧ шӧрен огыл, – мане онкодиспансерын тӱҥ врачшын обязанностьшым шуктышо Анжелика Желаева. – Ончылнына шогышо ӱдырамаш-влак чынжымак пеш виян улыт, пеш неле йыжыҥыште лийыныт, тудым илен лектыныт да тачат илат! Тӱҥжӧ – ме нуным фотопортретыште веле огыл, илышыштат илышлан куанышым, илышым йӧратышым ужына. Да кажныже мотор, кажныже весела, кажныже шкенжым йӧрата да пагала, кажныжым йӧратат да пагалат. Тидыже мемнам моткоч куандара да пашам умбакыжат тыршен ышташ кумылаҥда. Ончер «шӧрту рак» диагнозан пациент-влакын илышыштым калык ончыко икымше гана луктын. Ӱшаныме шуэш: тудо онкологий дене черланымым приговор семын аклыме шонымашым йӧршын вес йогыныш савыра.   

Залышке лӱдде лектын шогалше мотор ӱдырамаш-влакым ончет да чолгыжшо шинчашт дене «мыят черле улам, но илем да илаш тӱҥалам – тыят тидым ыштен кертат» манмыштым ужат. Мыланем – кажныже герой, сандене кеч икмынярже дене лишкырак палымым ыштем.  

Надежда Ягодарова:

– Тиде мероприятийыш процедур гыч вигак тольым, – кидйыжыҥысе вӱргорныш пыштыме ваткым шыргыжалын темдале ӱдырамаш. – «Шӧрту рак» диагнозым 2014 ийыште ӱдыремын йочасадысе выпускной балжылан да эргымын шочмо кечыжлан уло кумылын ямдылалтмем годым шындышт. Кумшо йыжыҥ… Ояр игечыште пуйто кӱдырчӧ рашкалтыш! Тунам чылажат шучко омышто улмемла чучын. Чечас помыжалтам, да чыла эрта, тиде мый денем нигузеат лийын огеш керт, шоненам… Чер дене кучедалаш моткоч неле лийын: жапын-жапын кидемат велалтын, урмыжынат шортынам… Лишыл еҥ-шамычын полшымышт дене йол ӱмбаке шогальым, шкемым кидыш нальым… Мыланем черлан вуйым пуаш огеш лий, уке гын шонымашкем ом шу, – воштылеш. – Сандене тыгай девиз дене илем: «Ончылнем цельым ужам, а чаракым ом шиж».

Светлана Тимченко:

– Оҥемын вашталтмыжым 2012 ий мучаште шке ужын шуктышым… 14 курс химиотерапийым, 28 курс радиотерапийым, 2 операцийым, 5 гормонотерапийым эртышым… Диагнозын шучкылыкшым ӱпем йогаш тӱҥалмеке веле умылышым. «Ой, Юмыжат», – лӱдын шоналтышым тунам. Ик жап чарныде шортым… Чыла тидым лишыл еҥем-шамычланат чыташ логале. Но лачшымак нунын полшымышт дене чер ваштареш шогалаш вийым муым. Адакше нунын ӱшаныштым йомдараш намыс лие… Врач ден медсестра-шамычат чот полшеныт, черын ойыртемжым умылтареныт. Мый шуко тӱрлем, пидам, эре сайым гына шонем… Мыланем черлан сеҥалташ огеш лий: эше чыла шонымашемак огыл шукталтын, адакше икшыве вес тӱняшке ача-ава деч ончыч кайышаш огыл.

Любовь Григорьева:

– «Онкологий» диагнозым икымше гана 1991 ийыште шынденыт. Шодылан операцийым ыштеныт. Тунам шкем нерген шонен омыл, утларакше кок изи йочам ава деч посна кодымо деч лӱдынам. 2006 ийыште пурла оҥем корштымым шижым, ты гана врач-влак «шӧрту рак» диагнозым шындышт. Адакат – эмлалтме неле пӧрдем, адакат – нимучашдыме ӱшан… Мый тыгай девиз дене илем: «Илыш – шем-ош полоса, а шеме деч вара эре ошо толеш». 2013 ийыште рак клетке-влак чолгаҥыч, да гормонотерапийым эртышым… Авам эше йочам годымак каласен: «Шарне: кажне правилыште исключений уло!» Тудын тиде ойжо илаш полша: мыланем «колет» маныт гын, шкемым «ит ӱшане, чыла сай лиеш» манын кумылаҥдем. Мый илышем, ешем, лишыл еҥем ден йолташем-влакым, пӱртӱсым, уло тӱням чон пытен йӧратем. Шкемым пиалан ӱдырамашлан шотлем. Ынде уныканат улам!

 Татьяна Иванова:

— 2013 ийыште илышем Тымарте да Тылеч вара манме кок ужашлан шелалте, но мый шке черемлан нимучашдымын тауштем. Тылеч вара илышыштем шуко мо вашталте: мый ынде пашаште ончычсо семын ом «йӱлӧ», утларак жапым чот йӧратыме лишыл еҥем-шамыч дене эртараш тыршем.

Ончерысе фото – айдемын, поснак ӱдырамашын, эре ала-кушко вашкымыжым, ала-мо верч азапланымыжым трукышто лугыч ыштыме да кӱэмалтше тиде татым кагазыш войзымо произведений… Ала мыланнат, кеч татлан чарнен шогалын, илышнам акленрак ончалаш жап: а чылажымат чын ыштена мо, утыжденат писын огына курж дыр?

Маргарита ИВАНОВА

Авторын фотожо

  

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий