СЫЛНЫМУТ

Илышлан куанаш амал эре уло Поэт Альберт Васильевлан – 60 ий

Илышлан куанаш амал эре уло

Поэт Альберт Васильевлан – 60 ий

Тыгае чӱчкыдынак огеш лий. Россий писатель ушемын еҥже лӱмлӧ сылнымут мастарАльберт Васильев дене ала-кӧ огыл, а вес поэт да адакше ӱдыржӧ Надежда Эмыкан мутланен. Тыге лудшына-влаклан шкешотан кок поэтын вашмутланымыштым лудаш темлена.

Альберт Васильев – Морко район Изи Маршан ялын эргыже, илышыште шке вержым мушо поэт. Тудын поэзийже ойыртемалтше йӱкан, кунамже изиш шӱлыкан, а кунамже моткоч поро да кумылым савырыше. Кугешна марий калык тиде пеҥгыде чонан айдеме дене, а мыйын кок пачаш кугешнаш амал уло: тиде лӱмлӧ поэт — мыйын ачам.

 — Ачай, йоча годсо пагытем гыч ик сӱретым шарнем. Тунам тый икымше гана мыйым Есенинын творчествыж дене палымым ыштенат. Кок томан ужар коман сборникшым лаштыклен шинчымем годым икмыняр почеламутшым наизусть лудын пуышыч. Иктыже, «Собаке Качалова» — кызытат мыйын ик эн йӧратыме почеламутем. «Тыгае палыме чыла» лӱман икымше сборникет  тематикыж дене моткоч Есениным ушештара.  Тугеже  Сергей Есенинын творчествыже тыйын поэзийыштет кышам коден манын шотлыман?

— Есенин кажне марий поэтын творчествыштыже кышам коден, шонем. Икымше гана почеламутшо-влакым акамын тунемме руш литератур учебникыште ужынам да моткоч йӧратен шынденам. Тиде «Белая берёза», «Собаке Качалова» лийыныт. Варажым мый кажне книгажым муашак тыршенам. Тудым рушла веле огыл, Валентин Колумбын кусарымыжымат эре эскерен шогенам. Возаш Есенинынын творчествыж дене палыме лийме деч ончычак тӱҥалынам гынат, мыйын поэзийым умылымашыште тудын влиянийже кугу лийын.

— Марий классик-влак кокла гыч кӧм туныктышетлан шотлет?

— Мутат уке, Валентин Колумбым. Мый кызытат самырык возышо-влаклан ойлем: «Поэт лийнеда гын, лудса Колумбын «Порылык» поэмыжым, сай поэт лийнеда гын, тудым кок гана лудса».

— Кокымшо, «Саман, мый корныеҥет омыл», сборникет икымше книгат деч тематике могырым моткоч ойыртемалтеш. Тыланет тудо, мутат уке,  у кӱкшыт, творчествыштет у этап. Мо дене кылдалтын тыгай вашталтыш?

— Илыш дене. Илыш опытат, паша опытат ешаралтыт. Элыштына лийше тура савыртыш, ялозанлык нелылыкыш логалмыже, Совет ушем шаланыме келге кышам коденыт, очыни. Тидым чыланжак шижын огытыл, шонем, ятырынже у илыш дене вашке келшеныт, а мыйын чыным кычалмем, тиде саманын пунчалже дене келшыдымем кызытат почеламутлаштем палдырнат.

— Кажне айдемылан шочмо-кушмо вер-шӧржӧ — эн йӧратыме, эн лишыл. Кажне поэт тудым моктен воза, тетла тыгайже укеат манеш. Кузе шонет, тыйын шочмо Маршан ялет элнан моло сылне кундемлаж  дечын мо дене ойыртемалтеш?

— Эн ондак — чодыра дене. Ялна чодыра коклаште, сылне верыште верланен. Ойыртемалтеш калык дене. Еҥ-влак моткоч поро улыт, ик еш семын илат. Пашам пырля рӱжге ыштат, пайремымат иктеш пайремлат. Тыгайжым мый тетла нигуштат вашлийын омыл. Кеч ынде ятыр ий Роҥго кундемыште илем гынат, шочмо Маршан ялем, йоча пагытем, ача-авам, пошкудем-влак эре чоныштемак улыт.

— Кунам айдеме шочеш, кушкеш, илышыште шке вержым муаш тырша, тунам еш ик эн кугу рольым модеш. Мыланем тый эре пример лийынат, поэзий корнышкат лач тыйын полшымет дене, моштен виктарымет дене шогалынам. А тыйын усталык корнет еш гыч тӱҥалын?

— Ачам ден авам тудо жаплан тунемше айдеме лийыныт. Марла лекше чыла изданийым налын шогеныт, поснак «Ончыко» журналым лудаш йӧратеныт. Нуным ончен, мыят сылнымутлан шӱмаҥынам, у произведений, тыгак у автор-влак дене изинек палыме лияш тыршенам. Кугешнен кертам: поэзий корнем еш гыч тӱҥалын, сандене кызытат ача-авамым шарналтен, нунылан тауштем.

— Тыйым шукын марий калыкын тале поэтше семын палат, но шагалын эше кусарыше улметым шинчат. Кусарыме почеламутет ынде ятыр погынен, антологийымат савыктен лукташ ситыше уло.

— Таче марте 14 финн-угор йылме гыч 68 авторын 170 наре почеламутшым кусаренам. А тӱҥалынже тыге. 2010 ийыште Йошкар-Олаште эртыше Финн-угор писатель конгрессыште мордва калыкын мокша йылме дене возышо самырык поэтше Марина Агеева дене палыме лийынам. Тудо шке подстрочный переводшым коден, да мый почеламутшо-влакым кусараш шонен пыштенам. Варажым тиде кусарыме паша посна книга денат савыкталт лектын. 2010 ийыште мыйым Марий Писатель ушем Финляндийыште эртыше Финн-угор писатель конгрессыш ӱжын. Яра миен шинчаш огыл манын, кусарыме пашалан эшеат кыртмен пижым.

— Вес калык-влакын йылме ойыртемыштым, стильыштым, размерыштым шотыш налын кусараш неле лийын? Адакшым вет, кажне калыкын — шке проблемыже, шке тӱняумылымашыже.

— Финн, венгр, эстон-влакын почеламутышт мемнан марий почеламут дечын моткоч ойыртемалтыт, рифмыштат уке, размерымат огыт шеклане, сандене нуным кусараш неле лийын огыл. А Российысе финн-угор калыкын поэзийышт марий  поэзийлан теме могырым лишыл гынат, кусараш жап шукырак кӱлын, молан манаш гын размерым арален кодашак тыршенам.

— А могай автор эн чот ушеш кодын?

— Вепс сылнымутлан тӱҥалтышым пыштыше Николай Абрамов. Марий поэт-влак семынак тудо классический стиль дене возен, тыгодым почеламутшо-влак келге шонымашан лийыныт. 50 ияш лӱмгечыжлан почеламутшо-влак «Марий Эл» газетыштат, «Ончыко» журналыштат савыкталтыныт.

— 60 ияш лӱмгечет вашеш Марий книга савыктыш  марий калыклан пӧлекым ямдылен – «Ош лумышто чевер полан» черетан сборникетым савыктен луктын. Тышке тыйын йӧршеш у, тыгодымак ондаксе семынак келге шонымашан почеламутет-влак пуреныт. Очыни, усталык корныштет тиде эше ик ошкыл?

— Кажне книга – поэтын эше ик ошкылжо, мыйынат тыгак.  Тиде сборникыш пытартыш 10 ий жапыште возымо почеламут-влак гына пуреныт. Книга изи огыл – 300 утларак лаштыкан. Тиде мыланем эше ик кӱкшыт, эше ик сеҥымаш.

— Икымше «Тыгае палыме чыла» лӱман сборник да йӧршеш у, але чия пушан «Ош лумышто чевер полан» лӱман книга-влак коклаште 25 ий. Илышат вашталтеш, почеламут-влакат у сыным налыт. Кузе шонет, нине кок книган авторжо, тудо жапысе самырык да кызытсе кӱын шушо поэт коклаште ойыртем уло? 

— Икымше почеламутем-влакым мый Совет жап годым возенам. Тунам мемнан йӧршеш вес тӱняужмаш, илышлан вес ак лийын, санденат дыр лирический шӱлыш поэзийыштем утларак палдырнен. Жап шуко эртен гынат, нине почеламут-влак кызытат актуальностьым йомдарен огытыл манын кертам. А ойыртем нерген ойлаш гын, тудо уло. Айдемын кушмыж дене, вияҥмыж дене илышлан акым пуымо вашталтеш, тидыже поэт-писатель-влакын возымаштат чӱчкыдын палдырна. Мыйынат тыгак, очыни.

— Моткоч шуко гана тӱрлӧ интервьюлаште тыланет тыгай йодышым пуэденыт: молан лач ялозанлык пашам ойырен налынат? Кузе шонет, зоотехник огыл гын, кӧ лийын кертат ыле?

— Эше Морко районыштак ик ялозанлык предприятийыште пашам ыштымем годым, Морко районысо  «Колхозная правда» газет редакцийыш ӱжыныт. Тушто ик кече пашамат ыштен шуктенам. Но илаш вер укелан кӧра мӧҥгеш ялозанлыкышкак пӧртылынам.

— Палымем-влакат, Интернет лаштыклаштат кажне у почеламутет шотышто шуко сай шомакым возат. Самырык-влак коклаште чапланенат. Кажне поэт тидын  дене моктанен огеш керт. Лудшо-влакын йӧратымашыштым сулен налмаште ала  иктаж секрет уло?

— Секрет нимогай уке. Калык воктене лийман, кумылжым шижын моштыман да тудын дене ик йылме дене кутырыман.

— Ала лудшо-влакым палдарена, кузе да мо дене йӧратыме поэтышт ила.

— Пашаш коштам. Советский посёлкысо кинде заводын котельныйыштыже операторлан ыштем. Сурт-пече коклаштат сомыл ятыр уло, вольыкымат эше ашнена. Жуко жапым ешем дене эртарем, уныкам-влак пеленак улыт, кажне кечын коча-коваштым мо ден гынат куандарат. Икманаш, илышлан куанаш амал эре уло.

— Тау, ачай, чон почын мутланыметлан. Марий калык лӱм дене тыйым эше ик гана шочмо кечет дене саламлем да лудшет-влакым эше ятыр сылне деч сылне почеламут корныла дене куандараш тыланем.

Снимкыште: поэт Альберт Васильев – Надежда ӱдыржӧ дене.

(Фотом еш альбом гыч налме.)

Опубликовать в Одноклассники