Марий кундем шукертак шке тӱрызыжӧ ден ургызыжо-влак дене чаплана. Нунын кокла гыч тӱрызӧ Фелония Николаевна Шестаковам палемдаш лиеш. Тудо курыкмарий тӱрым угыч илышыш пӧртылта.
Ф.Шестакова 1957 ий 19 февральыште Курыкмарий район Тьотянсола ялыште колхозник-влак ешыште шочын. Изинек ырес да мел дене тӱрлен, шке пашаж дене пӧрткӧргым сӧрастарен. Икымше туныктышыж семын аваж ден кокажым палемдыман. Фелония курыкмарий ӱдырамаш вургем дене кылдалтше йӱлам сайын пала, вет тудо пагытыште калык вургемым кажне кечын чиен коштыныт.
1990 ийыште Фелония Шестакова «Труженица» фабрикын Йошкар-Оласе филиалыштыже пашам ыштен — мӧҥыштыжӧ тӱрлен. Тунам фабрике марий тӱран мотор вургемым урген, тидыже ӱдырамашлан традиционный марий тӱрым тӱрлымӧ мастарлыкым вияҥдашыже полшен.
2002 ий гыч тӱрызӧ Козьмодемьянск оласе музей комплексыште пашам ышташ тӱҥалын. 2004-2007 ийлаште кава йымалсе этнографий тоштер директорын алмаштышыже лийын. Тиде пагытыште тудым тӱрлӧ историй пагытысе курыкмарий вургем коллекцийын ойыртемже, поянлыкше сымыстарен. Тоштерыште тӱрлӧ семын аралалт кодшо акрет вургемым, арверым чумырымо. Коллекцийыште ӱмбал вургемым, вуйыш чийыме сылнештарыме ӱзгарым, упшым, ӱштыш сакалтышым, сӱан шовычым, ӱштым, ончылсакышым, сӧрастарыме арверым ужаш лийын.
Фелония Николаевнан тӱрлӧ йӱлам эртарыме годым чийыме курыкмарий вургемын ожнысо тӱсшым угыч шочыкташ да арален кодаш кумылжо лектын. Тудо акрет тӱрым тӱрлаш тунемаш уло вийжым, мастарлыкшым пыштен: Козьмодемьянскысе да Йошкар-Оласе тоштерлаште улшо курыкмарий вургем коллекцийлам тӱткын шымлен, шкежат ойыртемалтше вургемым чумырен, ты теме дене литературым (тудыжо моткоч шагал савыкталтын) лудын. Калык вургем нерген шинчымашым пойдараш Ф.Шестакова этнографий материалым Курыкмарий районысо яллаште илыше шоҥгыеҥ-шамыч деч чумыраш шонен пыштен.
Погымо материал негызеш, мастарлыкым шуарымеке, тоштерласе фондын полшымыжлан кӧра Фелония Николаевна курыкмарий вургемын (тувыр, кафтан), сӱан ӱштӧ сакалтышын, шовычын, шарпанын, нашмакын акрет тӱсыштым уэш шочыктен. Кызыт тудын пашажым Козьмодемьянскысе музейыште ужаш лиеш.
Мастар тӱрызӧ калык вургем дене палыме лияш кумылан йоча, туныктышо, ӱдырамаш-влаклан ятыр мастер-классым эртарен. Тудо республикысе да Российысе шуко выставкыште лийын. Тӱрызын пашажым Коми Республикын 90 ияш лӱмгечыжлан пӧлеклалтше пайрем годым финн-угор этнокультур паркыште, Йошкар-Оласе «Чарла кремль» комплексым почмаште аклен кертыныт.
Фелония Шестакова вургемыште марий орнаментым тӱрлымӧ акрет йӧным илышыш пӧртылта. Тудлан порсын шӱртым шотлен тӱрлаш келша. Ӱдырамаш калык вургемыште орнаментым тӱрлымӧ нерген келге шымлымашым эртарен да поян материалым чумырен. Эн ончыч шарпан ден нашмакым ыштен. Тудым ышташ моткоч неле лийын, вет вуйыш чийыме ты арвер шке жапыштыже ӱдырамаш нерген шуко «каласен» кертын. Шарпан порсын шӱртым шотлен, кок могыр гыч тӱрлалтын. Тыгак эше тыгай ойыртем лийын: тӱрлымӧ годым шонанпылын чыла тӱсшым кучылтман улмаш, шарпанын тӱржым шым тӱсан шӱртӧ дене ковыжыныт. Курыкмарий ӱштым куымо годымат шонанпылын тӱсшым кучылтыныт.
Тыгак Ф.Шестакова ший окса гыч ыштыме традиционный сӧрастарыме ӱдырамаш ӱзгарым реставрироватлен. Кызытат мастар тӱрызӧ верыште огеш шого, кушкеш, у пашаште шкенжым терга, акрет марий тӱрым шымла, тачысе илышлан келшен толшо вургемыш этнике сынан тӱрым пурта, салфеткым, панном, ӱстелшовычым тӱрла, сувенирым ышта. Тений 17 мартыште Йошкар-Оласе калык-прикладной искусство тоштерыште «Акрет илыш гыч – курыкмарий тӱр» выставкыже почылтын. Тушто тудын кӱкшӧ мастарлыкшым аклаш йӧн лийын.
Т.МОЛОТОВА.
МарНИИЯЛИ-н этнологий пӧлкажым вуйлатыше.
Снимкыште: Фелония Шестакова.
