5 сентябрь (изарня). Кушшо тылзе – Пикшызе шӱдыр палыште. Тиде шагал лектышан саска кече. Ярсыше йыраҥыш кокияш сидератым (уржам, викым) ӱдаш келшыше кече. Йӱрмӧрым (спаржа) эрелан шындыме кумдыкыш шындаш але вес верыш кусараш темлалтеш. Аралаш пышташ тӱрлӧ вожсаскам лукмо, нӧшмым погымо жап. Шнитт, батун шоганым кӱнчыман. Пакчасаскам погаш, мландым кӱнчаш, пушкыдемдаш йӧнан кече. Шоган да вожсаска дене шарлыше пеледышым аралаш нӧрепыш, пӧрт йымак кораҥдаш, клематисым ӱдаш келшыше кече.
Пушеҥге ден вондым пӱчкедаш, шуэмдаш да кусарен шындыме жап. Тӱрлӧ чер ваштареш шемшоптырвондыш, пуншоптырвондыш аярым шыжыкташ сай кече. Варарак шушо пакчасаска дене сокым шолташ, консервироватлаш, ковыштам шинчалташ, эмлык шудым погаш йӧнан кече.
Калыкыште ты кечым Луппа Солунскийын кечыж семынат палат. Православий йӱлам жаплыше-влак орланыше Луппан кечыжым пайремлат. Таче кече деч вара йӱдвел кундемыште икымше кылмыктыш тӱҥалеш. Калыкыште ойленыт: «Луппа кылмыктыш шӱлыш возеш, пӧчыжым тамлештара». Ожно шере пӧчыжым ӱдырамаш да йоча-шамыч чодыраш погаш эр эрдене тарваненыт. Озавате-влак телылан пӧчыж вӱдым ямдыленыт. Луппа кечын погымо саскам печкеш оптен, ӱмбакыже памаш вӱдым опталыныт, телылан нӧрепыш кораҥденыт. Эмлызе, шӱведыше, мастар-влак ты кечын кушкылын вожшым да лышташыжым тӱрлӧ черым эмлаш погеныт. Кылмен черланымым тӧрлаташ, пуалшым шӧрышӧ средстве семын пайдаленыт.
Ты кече дене кылдалтше моло пале-влак:
- Турня кашта кечывалвелышке чоҥштат гын, шыже кӱчык лиеш, лум вашке возеш, маныныт.
- Ты кечын кӱдырчӧ кӱдырта – шыже леве шога да йӱштӧ теле лийшаш.
- Эрдене йӱштӧ – теле эр толеш. Кылмыктыш уке гын, сентябрь мучко леве игече шогаш тӱҥалеш.
- Лышташ кава дек «комдык» возеш гын, теле йӱштӧ лиеш, «чурийже» дене мландыш кумык велеш – пушкыдо да леве шогаш тӱҥалеш. Турня-влак ӱлычын чоҥештат – теле вараш кодын толеш, но леве лиеш.
- Кайык-влак шокшо элыш эр да, йӱкым лукде. шып чоҥештат, ончыкыжым кужу жап ночко игече шогаш тӱҥалеш.
- Калыкыште ты кече вашеш могай омо кончымым шотыш налде коден огытыл. Шовын конча – пашам йомдареда але вес вере куснеда. Окса дене кылдалтше омо конча – шоныдымын-вучыдымын туманлымаш ылыжын кертеш.
Р.ЧЕПАКОВА
