Манеш Волжский район Полатэҥер ялыште илыше В.Гаврилова. Чын, тыште кундемжак ойыртемалтше. Йомакын пуйто изи ужашышкыже логалат. Тидыжлан, мутат уке, ял покшелне улшо ер вес сыным пурта, санденак тудын йыр верланыше пӧрт-влакат моторрак, сайрак койыт.
Урем дене ошкылмо годым тӱрлӧ тӱсан пеледыш коклаште шинчыше пєрт шинчалан перныш. Пеледышыже оралте деч ӧрдыжтат кушкеш, воктекше миен ончалаш сымыстара. Мо шонеда? Миенак ончална да тыге ты пӧртыштӧ илыше озавате дене палыме лийна.
– Таче игече сай, сандене вургемым, кӱпчыкым кошташ шоналтышна, – умылтара озавате. – Пеледышым пеш йӧратем да, палисад ончыланат, кєргешыжат, пєрт йырат, чыла вере шындылам. Пакча-саскажат ӧрдыжеш ок код. Тидын деч посна ялыште огеш лий. Ончыч вич икшывым йол ўмбак шогалташ кӱлын гын, кызыт теве шкештак теплицым налын пуэныт, киярым, помидорым шындаш пеш сай улмаш, – кумылзын каласкала Валентина Гаврилова.
Паша пукша, йӱкта, илаш кумылаҥда…
Валентина Васильевна 40 ий фермыште пашам ыштен. Ты жапыште Марий Эл ялозанлыкын сулло пашаеҥже лӱмымат налын, кыртмен ыштымыжлан тӱрлӧ пӧлек, награде, Чап грамот дене палемдалтын.
– Дояркын пашаже лавыран гынат, мый тушко эреак пайремыш кайыме семын коштынам. Келшен, сандене лектышат сай лийын. Тунам ныл шагат эрдене кынелат да пычкемыш йӱд марте эре йол ӱмбалне лийме, тошкыштмо. Чылажымат шуктымо вет. Колхоз паша деч посна, мӧҥгыштат сурт-сомылка, йоча-влак, вольык… Район, тыгак республик кўкшытан «Оператор машинного доения» конкурслаште ик гана веле огыл вием тергенам. Эреак, манаш лиеш, икымше але кокымшо верым налынам. А шке коклаште эртарыме конкурсышто икымше верым налмемлан пӧлек шотеш ушкалымат, презымат пуэныт. Кызыт, можыч, тыгай пєлек нерген колын, шукышт воштылыт, но ялыште илышылан тидыже моткоч кӱлешан лийын.
Ончыч – ушкал, кызыт – каза
Валентина Гаврилова 1973 ий гыч «Москва» колхозын Пезмучаш комплексыштыже пашам ыштен. Самырык ӱдырлан ончыч тунам ӱшаненыт, вара презымат ончаш логалын, а варажым – ушкалым. Лийын, витле ушкалым лўштен.
– Тунам ушкал ынже черлане манын, пареҥгым, ушменым кид дене мушкынна. Чылажымат чот эскеренна. Тӱткышыжат кугу лийын. Шарнем, ик ушкал деч кечыште 18 литр шєрым лӱштен налынам, а идалыкыште – 3200 литрым. Планым шуктенамат, ик тонн пырчым да тӱжем теҥге оксам пуэныт. Озанлык вуйлатыше сӧрымыжым шуктен. Тау Рудольф Антонович Григорьевлан. Ик гана вич доярке планым шуктенна. Чылаланна телевизор ден вич тӱжем теҥге гыч кучыктен.
Пеледыш пайрем годым Валентина Васильевна чўчкыдынак ялозанлыкыште тыршыше-влакым саламлыме радамышке логалын. Планым темыме шотышто келшымыжлан южгунамже пырля ыштыше доярке-влак тудым шылталенытат. «Адакат ӱмбакет тынар налат. Вара мемнанат кодмо ок шу» маныныт. Жап эртен. Теве ынде чылажат ше‰гелан кодын: чатлама йӱштыштӧ, але лўп кеҥеж шокшышто комплексыш вашкымат… Ушкалым пукшен-йӱктымӧ, лўштымє шотышто шке икшыве семынак тургыжланыме. Кызыт Валентина Гаврилова сулен налме канышыште. Ятыр ий мӧҥгыштыжӧ ончыч вӱта тич вольык лийын гын, кызыт ушкал олмеш казам ашна.
– Мый шканем эреак ӱдыр уламыс, – шыргыжын ойла чолга ӱдырамаш. – Марлан пошкудо Пезмучаш ялыш лектынам, а пєртым шочмо Полатӧҥер ялеш чоҥенна. Таче кечынат авам пелен илена, шоҥго, ындыжым тудым ончена. Кызыт тылын ветеранжылан – индешле ий. Алексей пелашемже осеменаторлан тыршен. Кеч-могай пашам пырля ыштенна. Мыйын тудо – пеҥгыде эҥертышем.
Пеҥгыде еш, йӧратымаш, ӱшан…
2018 ийыште Еш, йєратымаш да икте-весылан ўшанле лийме кече пайрем годым Валентина Васильевна ден Алексей Алексеевич Гавриловмыт ешлан «За любовь и верность» медальым, шарнымашан пӧлекым кучыктеныт. Нуным тыгак «Мы нежное эхо друг друга» награде дене палемденыт. Такшым ты кечын 25 ий да тудын деч шуко илыше ешым палемдат. А Гавриловмыт 42 ий, пырля келшен, икте-весылан полшен илат.
– Тыгай нерген шоналтенат онал. Огыт мондо, куандара: мемнам пагалат. Мутат уке, икте-весым умылет гын, чыла паша ворана. А ӱдырамашын эн кугу порысшо – йочам ышташ, тудым пукшен-йӱктен, ончен куштен, йол ӱмбаке шогалташ. Ешыште поро кумыл озалана гын, пиалан улметым шижат. Кызыт мемнам куд уныкана куандарат. Ава-ковалан, пенсийыш лекшылан мо эн шерге? Икшыве, уныка-влакын тазалыкышт, толын кайымышт, кеч ик жаплан пеленна лиймышт, – куанжым ок шылте йӧратыме пелаш, ава, поро кова. – Школышто икмардан тунемынам, но ялеш илаш кодмемлан нимыняр ом ӧкынӧ. Мӧҥгешла, куанен илена. Мотор пӱртӱс, яндар юж… Шонет, чодыраш ошкыл, олыкыш кай, пасушко лек, пошкудо дене вашлий, мутым вашталте… Йомакыште илымемла веле чучеш. Ме пӱртӱсын шочшыжо улына, сандене пӱртӱс лоҥгаштак илышыш улына, шонем.
Е.ЭШКИНИНА.
Снимкылаште: В.Гаврилова пӧртшӧ воктене.
М.Скобелевын фотожо.
