Волжский район Сотнур кыдалаш школ деке лишемме годым эн ончычак тудын кудывечыштыже кыртмен пашам ыштыше ӱдырамаш тӱшкам ужна – туныктышо-влак «кокымшо суртыштым» черетан тунемме ийлан шотыш кондат. Сандене йоча-влакын кеҥеж канышышт годым нунат ласкан канат манын ида шоно. Кызыт тиде тунемме верыште могай паша ышталтеш, эн пӱсӧ йодыш могай – тидын нерген школын директоржо Анфисия Андреева дене мутым вашталтенна.
– Анфисия Арсентьевна, черетан у тунемме ийлан ямдылалтме семын Сотнур школышто кызыт могай паша ышталтеш?
– У тунемме ийлан школым ямдылаш тӱҥалме да тудым мучашлыме срокшым палемдашат йӧсӧ. Молан? Тудо сайын пашам ыштыже манын, мыланна кажне кечын идалык мучко эре тыршыман: ала-могай татыште иктаж-можым жапыштыже тӧрлатен от шукто гын, тунемме вер шке задачыжым шуктен ок керт. Мутлан, шокшым пуымо, канализаций, электротул системылам эреак терген-эскерыман. Икманаш, школым ямдылыме сомылым тунемме ийым мучашлымеке вигак тӱҥалына. Тений, мутлан, коллектив дене погынышна да тыгай йодышлам каҥашышна – учредительна таче мыланна мо шотышто окса дене полшен кертеш, мо дене кумылаҥда да моло шотыштат. Ме чӱчкыдынак ача-ава-влак деч полышым йодына, сандене нунылан умылымыштлан да пашам ышташ полшымыштлан тау. А пашаже могай? Кушто чиляташ, куштыжо ала-мом тӧрлаташ, южо годымжо шомакым ойлаш. Мутлан, класс вуйлатыше-влак Надежда Николаевна Евдокимова але Алевтина Владимировна Суворова да молат шке классыштым ача-ава-шамычым организоватлен моштымышт дене ямдылен шуктат. Туныктышо-шамычлан шкетланышт тидым ышташ неле, окса уке жапыште школлан ямдылалтме пашам шонен моштымыштлан, чолгалыкыштлан, чытышыштлан кӧра кӱлеш семын ворандарен колтат.
– Палена, тендан школышто леведыш шотышто йодыш пӱсӧ лийын…
– Туге, тудым шотыш кондаш ятыр жап тыршыме арам огыл – мемнам колыныт, ужыныт да полшеныт: республиканский резерв фонд гыч 2 миллионат 820 тӱжем теҥгем ойыреныт. Тений 14 июньышто Татарстан Республик гыч «Стандарт» ООО-н специалистше-влак пашам ыштат – тӱҥалыныт. Паша 17 август деч ончыч мучашлалтшаш, но олмыктышо-шамыч тиде пашам июль мучаш марте пытарат манын ойлат. Чыным йолаш гын, леведыш мемнан шуко орландарыш, тудын начар улымжлан кӧра кабинет-влаклан эҥгек лийын – вӱд пурен. Но ынде сӱрет сай могырыш вашталтеш манын шонена. Туге гынат мемнан кызыт эше школым ырыктыме системе тургыжландара. Тудат начар, сандене уэмдаш 1 миллион 600 тӱжем теҥгелан сметым ыштенна. Уэмдыме пашам ыштыде ок лий, пуч-шамыч шӱйын рӱдаҥыныт, верын-верын тумыштымыжат шаланен йога, эсогыл тыгайжым частный сварщик-влак варитлаш кумылан огытыл.
Тугеже, эше тидымат каласыме шуэш, ала полыш лиеш? Мемнан канализаций денат нелылык уло, тиде системыштат пуч-влак тоштемыныт, садлан унным вашталтыман, уке гын тунемме вер кӱлеш семын пашажымат ыштен ок керт. Ӱмаште районысо администраций ситыдымашым тӧрлаташ изи огыл полышым пуэн, тений канализаций сетьым уэмдаш оксам тичмашракын ойыраш сӧрен. Сандене ситыдымашым жапыштыже тӧрлатен шуктена манын ӱшанена.
– Тунемме верыште пытартыш гана капитально олмыктымо паша кунам лийын?
– Сотнур школын директоржылан идалыкат пеле гына ыштем. Документым ончалаш гын, 1980 ий гыч (лач тунам тунемме вер шке омсажым почын) тичмашнек «капитально» шомакан олмыктымо паша лийынжат огыл, ужашын-ужашын веле.
Тау туныктышо-влаклан, нуно умылат да рӱжге лектыт. Теве тачат коллективыштына улшо 48 еҥ (тышечын кумытынжо совместитель улыт) толын. Сотнур школ пелен районысо йоча музыкальная школ, усталык пӧрт спорт школ (ондак ДЮСШ манына ыле) пашам ышта. Тушто тыршыше-шамычат полшаш лектыт. Эше тыгак эрла толына, шудым солен шуэна да моло пашам ыштена. Тыгай пашам, кудым ик еҥлан ышташ йӧсӧ, садлан коллектив дене лектына.
– Тугеже, кумыл сай?
– Кумыл сай, оптимизм шӱлышан. Таче кечылан чылаже 200 тунемшына уло. Эше куандарышыже – икымше классыш тений 20 ӱдыр-рвезе толеш. Кажныжым вучена да мемнан деч нигушкат ынышт кай манын, кажныжым аралена.
– Тений школым шӧртньӧ медаль дене тунем пытарыше мыняр выпускник лийын?
– Икте. Тиде – Ольга Николаева. Кызыт тудо Санкт-Петербургышто, ончыкылык илышыжым военный паша дене кылдынеже. Спорт дене тергымашым эртымаште тудо 100 баллым поген.
– Школым у тунемме ийлан ямдылыме пашаште эше могай нелылык вашлиялтеш?
– Коллективым чумырымаште, нелылык уке. Нелылык окса шотышто гына. – – Очыни, нунын кокла гыч иктыже – видеоэскерыше обрудований…
– Тидын шотышто мыланна Росгвардийын замечанийже уло. Тиде ситыдымашым тӧрлатена, но кызытше оролышо-влаклан гына ӱшан, а нуныжо мемнан сайын пашам ыштат.
– Педагогический кадр шотышто мом каласеда?
– 1 сентябрьым тӱҥалаш гын, ме чылан ситена. Конешне, музыкальный вуйлатыше кӱлеш. Тудыжо уло – самырык специалист, но умбакыже тунемаш каяш кумылан (тунемаш пурен кертшак манын шонена, молан манаш гын моткоч молодец ӱдыр).
Мый теве мом эше каласынем. Ме чыланат изишак ийготанрак улына. Ала-могай татыште тудо садак шкендым палдара. А йоча-влак писе, рушла каласаш гын «продвинутый» улыт, мутланымыштат ойыртемалтше. Сандене ийготан туныктышылан нунын дене тӧр лияш, нунын семын кояш куштылго огыл. Садлан кадр шотышто пашам ыштыман: кугу опытан туныктышын мастарлыкшым кучылтын, а самырык специалистым туныктен уэмдалташ кӱлеш. Но, чаманен каласыман, изи пашадарлан кӧра школыш начарын толыт. Таче мемнан математикна, Серафима Михайловна Васильева – чынжымак, пашаштыже ас, опытшо кугу. Но тудо «математикым кычалза, ӱмырем мучко тыште ыштен ом керт» манеш. Химийым, биологийым туныктышо Зоя Вениаминовна Яковлева пеш виян туныктышо, туге гынат тудат тыгак ойла. Школым нуно специалист деч посна ынешт кодо, сандене тыршат, но жап эрта… Мыйжат нунын тукымыштак улам, ийготем уло…
– Пытартыш жапыште республик мучко регионысо нацпроект-влак илышыш пурталтыт. Тудын дене келшышын, школышто иктаж-могай паша ышталтеш мо?
– Сотнур школ национальный проектын цифровой технологий дене кылдалтше регионысо проектышкыже пурталтын. Сандене мемнан школышто ынде компьютер-шамыч уэмдалтыт да шукырак лийыт, интерактивный доскана весе лиеш манын, кугу ӱшан уло. Тыгак тений школ автобусым уэмденна, техноканализаций сетьыште электровоштырым вашталташ кӱлмымат умыленыт. Чыла тиде умбакыже эшеат сайын пашам ышташ кумылаҥда.
– Пытартыш жапыште чонда мо верч йӱла?
– Ача-ава-влак дене кыл уло, но тудым эшеат пеҥгыдым ыштыме шуэш. Тиде тугай кугу проблеме огыл, но школлан тудо ик эн тӱҥлан шотлалтеш.
Сотнур школын тачысе директоржо, Сотнур ял шотан илем погынымашын депутатше нерген посна ойлымемак шуэш. Анфисия Арсентьевна Андрееван паша стажше – 43 ий, тышеч 26 ийжым тудо вуйлатыме сомылым шуктен. Шке жапыштыже верысе ялсовет председательын алмаштышыжлан, вара – Руш Шайра школын директоржылан, Волжский индустриально-технологический техникумын Пӧтъялысе филиалыштыже тыршен. Да кӱчык жап огыл, а 10, 14, 9 ий дене. Кызыт тудлан 63 ий, сандене ончылныжо вуйым савыме да тудын дене кугешныме шуэш – теве могай виян, пеҥгыде, шке мутшым шуктышо ӱдырамаш уло мемнан Марий кундемыштына!
Г.Кожевникова.
Авторын фотожо.
