Марий Эл — шкенан калыкымат, ӧрдыж еҥымат ӧрыктарен кертше кундем: историйжат, кызытсе илышыжат оҥай, вер-шӧржак сылне. Марий рӱдолан тачысе сынжат куандара. Турист-влак тудым акрет годсо уездысе ола да Европын изи ужашыже семынат аклат. А Козьмодемьянск гын И.Ильф ден Е.Петровын «12 стульев» романыштгыч прообразшын лийме олашкыже савырнен. Звенигово велысе «Марий чодра» национальный паркыште Пугачев востаний жапым шарныктыше кугу тумымат ужаш лиеш.
Поро йӱлаш савырныше пайремжат шуко эртаралтеш: «Бендериада» (Козьмодемьянск), «Кугезе мланде» (Килемар район), «Кеҥежымсе пагыт» (Юрино районысо Шереметьев замке), «Теле кас-влак» (Э.Сапаев лӱмеш опер да балет театр, Йошкар-Ола), «Пеледыш пайрем», «Пеледыш Fest: канышын чыла чияже» туризм да каныш, «Куштылго еҥ-влак» южышто ийын коштмо фестиваль-влак (Йошкар-Ола), «Пеледыш айо» (Курыкмарий район)…
Козьмодемьянскысе кава йымалсе этнографий тоштер дене кугешнен кертына. Республик мучко кок бренд маршрут эртат: «Чудеса земли Марийской» ден «Край звонких гуслей». Нуно Юл кундемын 14 регионжым авалтыше «Великий Волжский путь» маршрутыш пурат. Туризм пашам 7 туроператор да 40 наре агентстве шуктат. 7 санаторий, каныме 5 базе, тазалыкым пеҥгыдеме 5 комплекс пашам ыштат.
Кундемна экологий велым ик эн яндар регионлан шотлалтеш. Сандене марий калык кочкышышто пӱртӱсын пуымо емыж-саскам, шудым, колым, кайыквусым, янлыкым кумдан кучылтына. А тыгай сийым турист-влакынат тамлен ончымышт шуэш. Марий мӱйымат эре моктат. Подкогыльо, шокта, команмелна, кравец… — мо дене гына сийлен огына керт! Пытартышыжым эсогыл Роспатент регионысо бренд семынат регистрироватлен.
Марий Элыш канаш толшо-влак сымыстарыше да экологий велым яндар пӱртӱснам моктат. Яндар юж, шуко чодыра, ер тышке толшылан ласкалыкым пуат. Шонымо семын йолынат, велосипед, имне, эсогыл байдарке денат коштын, кудалын, ийын савырнаш йӧн уло. Ержак 600 нарыш погына. Кажныже мо дене гынат ойртемалтеш: Яльчик эн кугу, Сосновый бор эн йӱштӧ, Зрыв — эн келге, Мӱшыл — эн мотор тӱсан да тулеч молат.
Кундемна гоч 400 наре эҥер йоген кая. Элнет, Кугу Какшан, Ӱшӱт, Кундыш Европыштыжат ик эн яндарлан шотлалтыт. Элнан эн кужу Юл эҥержат Марий Эл гоч йога. Шкенан «Кугу Какшан» заповедник да «Марий чодра» национальный паркна улмо дене кугешнен кертына. А памашыже мыняре! «Марий Швецарий» манме кундемыш логалмеке, эсогыл памаш вӱдан мончаш мушкылт лекташ лиеш. Санденак эколгический туризмым вияҥдыме паша мемнан дене сайын кая. Уло мо дене ӧрыктараш.
Марий калык — пӱртӱс юмылан кумал илыше калык. Европыштыжат тыгайже икте веле, маныт. Тудын йӱлаж дене палдарыше маршрутат шагал огыл. Морко районысо Унчым, Килемар районысо Ардым, Кужэҥер районысо Визым ялым налаш. Тушто илыше-влак толшо-шамычым шке илыш йӱлашт, тӱвырашт, ыштыш-кучышышт, кочкышышт дене палдарат. Тидын шотыштак районласе краеведений тоштер-влак сайын пашам ыштат. Т.Евсеев лӱмеш национальный тошерым ты шотышто мокталтыман да поян фондшым палемдыман.
Таклан огыл республикына Российыштыжат экологий туризмым вияҥдыме шотышто ончыл верыште кая. Мутлан, Козьмодемьянскысе «Моритлыме тумо» тоштер Российын 15 эн сай тоштер радамышкыжат логалын. «Йошкин пырыс» памятникым селфилык эн сай памятник радамышке пуртеныт. «Бендериаде» койдарчык да мыскара фестиваль Russian Event Awards событийын туризм областьысе национальный премийыжын финалышкыжат лектын. Йоча туризм шотыштат паша Россий кӱкшытыштӧ палемдалтын. Тыгай сеҥымашыжым ятыр ончыкташ лиеш.
Марий Эл Правительстват отрасльым вияҥдаш окса дене полша. Тидлан регион вуйлатышын грантшылан конкурс кажне ийын лӱмын эртаралтеш. Кодшо идалык мучаште Федераций Советыште эртыше Марий Элын кечыже-влак годым Александр Евстифеев нтаклан огыл республикыште туризм отрасльын сайын вияҥмыж нерген ойлен. «213 утла турист маршрут пашам ышта. Поснак сайын этнографий, экологий, ялысе, вӱд-круиз, эмлыме- тазаҥдарыме да моло тӱрло сынан туризм республикыште сайын вияҥыт», — палемден тудо тушто.
С.Носова.
Снимкыште: А.Евстифеев Козьмодемьянскысе
«Моритлыме тумо» тоштерыште лиймыж годым.
