Курык кугызалан вуйым савен кумалмаш деч вара шонкалымаш
Пасу корно дене кудалын эртыме годым кок-кум метр кӱкшытан куэ ден пӱнчӧ коклаште кудо тураштырак Чумбылат курыкысо кумалтыш верыш савырнышашым тӱткын эскерыман. Тушко кажне ийын коштшыжат южгунамже йомын кудалыштеш. Ты ганат палымем-влак кокла гыч икмыняр еҥ 1-2 шагат дене ты верым кычална, Немда вес велышкат шуна манын каласышт.
15-20 ий ончыч, тушко угыч тӱшкан кошташ тӱҥалме жапыште, шурно пасужат кумдарак ыле. Пушеҥге кушкын пытыме дене эҥер серат вигак огеш кой. Векат Курык кугыза кумалме верым шинчасортала арала.
Тыге тудо, Чумбылат он, Курык кугыза, шке жапыштыже полыш кӱлеш манын ондален лукмылан, очыни, таче чылалан огыл тушко вияш корным ончыкта. Но кӧлан чотак кӱлеш, тудо садак миен шуэш. А тыгайже ий гыч ийыш шукемыт.
Кумалтыш верыште шкем кузе кучышашым марий йӱлам шукертак кучен илыше-влак сайын палат. Тиде радамым тушко пурымаштак возен сакыме, сандене икымше гана толшылан оснак тӱткын лудман. Но шот-ратым кучыдымыжат улыт. Ты гана шинчалан чоным корштарыше сӱрет перныш. Самырык ӱдырамаш ден пӧръеҥ кумалме верыштак шартышым шарен пыштеныт да канаш тошо семын тупышкак пурен возыныт. Воктеныштак кидыште кучен кошташ йӧршӧ изи пий пӧрдеш, кочкыш атымат монден огытыл. Мо-мо, но тыгай шотдымо койыш але ужалтын огыл. Лишемде ыжым чыте. «Нелеш ида нал, но тыште каныме вер огыл, а шнуй вер. Кынелза, пожалуйста. Тыге ок йӧрӧ. Ме тыште кумалына», — марий огытыл манын шоналтенак рушла пелештышым. Чаравуян, йолашан ӱдырамаш ӱмбаке ончале да тугак, кидшым вуй йымалнак кучен, кия. «Колыда, мом ойлем?» — эше ик гана каласышым. «Чечас каналтем, вийым погем да кынелам» манят, пийже дене модаш тӱҥале. Очыни, пырля толшо марий ӱдыр мыланем нуно «Моско гыч улыт, кузе шкем вӱдышашым огыт пале. Будьте снисходительней» манын аралаш тӧча. Тетла йылмемат йоммо гай лие, вуйушемат савырныш. Но содыки пелештышым: «Ну и мо, Моско гыч толын гын. Кумалтыш верыш пурымаште шкем кузе вӱдышаш нерген возымо…»
Кумалтышым эртарыше онаеҥ-влак, полышкалышышт (Шернур районысо «Марий кумалтыш» общине) кажнынам эскерен огыт шуко. Ойырен налме сурт гыч кум шагат эрак лектын толыт, чумыр кумалтыш йымыжан, шот-рат дене эртыже манын, чылажымат ыштат. А эше мыняр кече ямдылалтыт, арня ончычак ты верым эрыктат… Сомылышт пеш кӱжгӱ. Сандене, пагалыме марий-влак, вес кундем, вес калык гыч йолташдам ты шнуй верыш кондымыда деч ончыч шкем кузе вӱдышашым радамын умылтарыза.
Эше шуко жап шонен, чонем туржым. Тыгай верыштат шкенам мыскылаш пуэна гын, моло шотышто ойлыманат огыл. Шкем айдеме семынат, калык семынат пагалымаш теве тыгай сӱрет гыч тӱҥалеш. Ала-мыняр пачаш ушан-шотан, кугу шинчымашан, тӱрлӧ кундемым ужын-ончен коштшо лий, но шочмо калыкетын акрет йӱлажым мыскылаш, пагалыдыме койышым ончыкташ пуыман огыл.
Светлана Пехметова
В.Козловын фотожо
