Изиж годымак тудо мураш, кушташ йӧратен. Кумшо класс гычак концертлаште мастарлыкшым ончыктен, а индешымше классыште гармоньым шокташ тӱналын. Но ончыкылык профессийжылан туныктышын пашажым ойырен да ынде 22 ий йоча-влаклан шинчымашым пуа – марий йылмылан да литературлан веле огыл, Марий кундемнан тӱвыражлан, историйжылан шӱмаҥда. Тачысе «Школ йолгорнын» унаже – Советский район Кӧрдемтӱр ялын сылне ӱдыржӧ, 13 ий Йошкар-Оласе 13-шо №-ан кыдалаш школышто туныктышылан да 2014 ий гыч республикысе Национальный президент школ-интернатыште воспитательлан пашам ыштыше Лидия Васина (снимкыште).
Оласе тунемме верыште кушкын толшо тукымым марий йылмылан шӱмаҥдаш куштылго огыл гынат, таче Лидия Юрьевнан тунемшыже-влак республик, регион кӱкшытан конкурслаште эреак ончылно улыт. Теве кажне ийын майыште эртаралтше «Колумб лудмашымак» налаш. Теният, ӱмашсе семынак рӱдола кӱкшытан тиде мероприятийыште тудын воспитанницыже, 13-шо №-ан школышто тунемше Кристина Краснова икымше верым налын, ынде тудо регион-влак кокласе лудмашлан ямдылалтеш. А Национальный президент интернат-школышто шинчымашым погышо воспитанницыже Ульяна Романова Марий Эллан пӧлеклалтше мероприятийлаште эре ончылно. Регион кӱкшытан «Колумб лудмашышкыже» Лидия Юрьевна ынде кумшо ий почела тунемшыже-влакым коштыкта да нуныжо кажне гана тудын ӱшанжым сулат. Мутат уке, тидыже кеч-могай туныктышымат кумылаҥда, эшеат пашам ышташ тарата. А паша деч тиде чолга ӱдырамаш нигунамат лӱдын огыл да кызытат тыгак. Туныктышо профессийжым молан ойырен? Тидым тудо тыге умылтарыш:
– Школыш коштмем годым руш йылмым да литературым туныкташ моткоч мотор, чатка ӱдыр толын. Тудын сылнын да лыжган мутланымыжым йӧратен колыштынам, руш йылмылан шӱмаҥынам. Марий йылмылан Кодам школын туныктышыжо Зоя Александровна Беляева кумылаҥден, садлан 10-шо класс деч вара Н.Крупская лӱмеш Марий пединститутыш тунемаш пуренам.
Самырык специалистым пӱрымаш Кужэҥер район Ӱштымбал школыш намиен: направлений лач тушко лийын. Лидия Юрьевна руш йылмым туныктен, варажым йочасадыш пашам ышташ куснен. Тӱҥ сомылжо деч посна ньога-влакым «Изи шӱдыр» ансамбльыш ушен. Тушто марий чонан, марий кумылан педагог нуным мураш-кушташ туныктен. Ансамбльыш коштшо-влак моштымашым тӱрлӧ конкурслаште ончыктеныт да ончылно лийыныт. А школышто эртыше всероссийский семинарыш погынышо уна-влак деч тунам ятыр поро мут йоҥгалтын. Но ты кундемыште кум ий гына пашам ышташ логалын: Володя пелашыже военный, сандене тудым Кужэҥер посёлкыш кусареныт. Манмыла, име кушко – шӱртӧ тушко. Лидия Юрьевна верысе 1-ше №-ан школышто ышташ тӱҥалын да туштат тудын йыр йоча-влак мӱкшла пӧрдыныт: ындыжым «Пеледыш» лӱман йоча ансамбльым чумырен да адакат самырык тукымым марла кушташ-мураш туныктен. Тиде веле огыл, нунын дене пырля жапым пайдалын эртарен, чӱчкыдынак пӱртӱсыш тӱшкан лектыныт. Тыгай сынан ансамбльымак, тольык ынде «Изи памаш» лӱманым, тудо Куяр кыдалаш школышто пашам ыштымыж годымат чумырен. Туштыжо руш ӱдыр-рвезе-влакат марла куштеныт, муреныт. Тунам тиде йоча коллектив тӱрлӧ конкурсышто мастарлыкым ончыктымыжлан кӧра республик мучко чапланен. Икманаш, творческий шӱлышан. Куяр школышто марий йылмым Лидия Юрьевна 7 ий туныктен. Тиде эртыше жапым иктешленрак каласаш гын, чыла тунемме верыштат тудо марий шӱлышым шарен, а тиде куштылгыжак огыл, тидлан моткоч шуко вий, чытыш да, мутат уке, профессионал мастарлык. Вет йочан кумылжым кажне туныктышо шке велышкыже савырен ок керт, а тудо кертын да кызытат тыгак.
– Куяр школ гыч мый Йошкар-оласе администрацийыш кусненам – изишак канаш лийынам… Куд ий тушто калык дене пашам ыштыме шотышто секторын заведующийжылан ыштенам, — умбакыже ойла тудо. – Школыш тетла ом кай манынат шоненам ыле… Но йоча-влак деч посна иленжат ом керт улмаш. Кажне тунемшем мылам шерге, кажныже шке икшывем гай.
Манмыла, шӱм-мокшге туныктышо улат гын, тиде паша – ӱмырешлан. Лидия Юрьевнат тыгаяк. Тыге тудо уэш школ илышышыште «шолаш» тӱҥалын да тидлан ны жапшым, ны вийжым ок чамане. Адакшым тудын чонжо марий йылме верч йӱла.
– Йоча – тиде марий калыкнан ончыкылыкшо, – ойла тудо. – Школышто тудым изинекак марий йылмылан, литературлан от шӱмаҥде гын, варажым мо лиеш? Санденак самырык тукымлан чыла палымем, моштымем пуэн кодынем да эре шонем: молан ялысе ача-ава шке икшывышт дене рушла мутлана? Вет кеч-могай пушеҥге вожшо дене виян, а тудо кошка гын, пушеҥгыжат вийжым йомдара да йӧрлеш. Сандене мый тунемше-влакым, тӱрлӧ йӧным кучылтын, шочмо калыкнан йӱлажлан кумылаҥдаш тыршем. Занятийлашке марий вургеман курчакымат кондем, шкежат марла чиен толам, почмо урокым эртарем, тӱрлӧ пособийым кучылтам, Интернетлан эҥертем. Конешне, марий йылме дене шукырак пособий лиеш гын, сайрак ыле, но пытартыш жапыште савыкталтше-шамычлан таум каласыме шуэш, тиде – кугу полыш.
Да, мутат уке, Лидия Юрьевна йӧратыме семӱзгаржымат кучылтеш. «Гармоньжым шокташ кӧ туныктен?» йодышемлан уста педагог тыге вашештыш:
– Мыйын ачам моткочак тале гармоньчо, баянист ыле. Шокташыже гына иктат туныктен огыл, шкеак тунемынам. Кеҥежым ме, йоча-влак, Кӧрдемтӱр ялыштына концертым шынденна. Кызытат шӱлыкаҥме годым гармоньым кидыш налам да шокталтем – шум-чоныш адак волгыдо пура, нелыжат куштылемеш да адакат ончыко ошкылам.
Шукерте огыл Лидия Юрьевна «Единая Россий» партийын «Российын воспитательже» республиканский конкурсышто 2-шо верым сеҥен налын. Тудын пашажым Москошко колтеныт, тушто лауреат лӱм дене палемденыт.
Лидия Юрьевнам мый шкеже икымше гана 2001 ийыште Йошкар-Олаште эртаралтше «Марий еш» конкурсышто ужынам. Тунам Васинмыт тушто икымше верым налыныт. Шке ешыж нерген тудо теве кузе каласыш:
– Пелашем дене 30 ий пырля илена, кок икшывына да ик уныкана улыт. Володя дене мый пединститутышто 3-шо курсышто тунемме годымак ушненна, а вашлийыннаже «Марий сем» ансамбльыш коштмо годым. Пелашем моткоч поро кумылан. Тудо мылам – кугу эҥертыш. Сандене Юмылан кугу таум ойлем.
«Икмыняр пашаште тыршеда. Огыда нойо?» йодышлан Лидия Юрьевна пеҥгыдын вашештыш:
– Уке. Тиде пашам мый огыл гын, кӧ ышта, шонем. Мӧҥгешла, утыр кумылаҥам. Мый изинек пашаште кушшо айдеме улам, сандене нелылык мыйым ок лӱдыктӧ.
Г.Кожевникова
М.Скобелевын фотожо.
