Кодшо тылзыште Ханты-Мансийскыште самырык-влакын «Финн-угор шошо» тӱнямбал фестивальыштышт «Финн-угор студенчествын миссше-2019» конкурсышто республикнан чапшым Маргарита Кутасова арален да тӱҥ призым – короным – сеҥен налын.
Рита Звенигово район Кокшайск селаште шочын-кушкын. Кызыт тудо Марий кугыжаныш университетын национальный культур да культур кокласе коммуникаций институтышто тунемеш, тыгак Сеҥымашын XXX идалыкше лӱмеш тӱвыра полатыште балетмейстерлан тырша, «Цармис» куштышо театрыште мастарлыкшым шуара.
Таче Ритан конкурслан ямдылалтмыже, тушко миен коштмыжо да шкеж нерген кумданрак палдарена.
— Рита, конкурсыш каяш кӧ темлен?
— Ӱмаште Йошкар-Олаште тыгай конкурс эртыме годымак шукын темленыт ыле, но моткочак лӱдыкшын чучын. Йолташ ӱдырем-влаклан 2019 ийыште конкурс Ханты-Мансийскыште эрта гын, тушко каем ыле манынам, вет садак хант ӱдыр сеҥымашке ок лек шоненам. Но… икмыняр жап гыч конкурсым эртарыме правилыш вашталтышым пуртеныт. «Финн-угор студенчествын миссше» лӱмым Удмуртий гыч ӱдыр сеҥен налын, а черетан мероприятийым Ханты-Мансийскыште эртараш палемденыт. Вот тыште логалынам! Мом ыштет, ойлымем шукташ пернен. Йошкар-Олаште кастинг идалык тӱҥалтыште эртен. Тушко кандаш ӱдыр миен. Мыланна пресс-конференцийым эртареныт, сценыште сӧралын коштын ончыктенна, марий йӱла, тӱвыра дене кылдалтше йодыш-влаклан вашештенна да молат. Но кастинг мучашлан конкурсыш кайышаш нерген эше нимат ойлен огытыл, вараже веле шижтареныт. Но жюрин шонымашыжым тӱрыс шуктенам, короным Марий Элыш конденам!
— Конкурсышто сеҥымет могай шӱкалтышым ыштен?
— Шканем пеҥгыдынрак ӱшанаш тӱҥалынам, вет сеҥымаш деке мыйын корнем моткоч кужу-у лийын. Тиде сеҥымашым преподавателем, туныктышем-влаклан, Славик Михайлович Асмаевлан, Нина Альбертовна Макаровалан, Ольга Петровна Комлевалан, Юлия Сергеевна Головиналан да Галина Евгеньевна Шкалиналан, пӧлеклем.
— Марий йылмым сайын палыдымет Марий кундемын чапшым аралаш каяш чаракым ыштен огыл?
— Ме ешыште изинекак рушла мутланена. Сандене конкурсыш каяш шонымо годым тидыжак мыйым тургыжландарен. Йошкар-Олаште эртыше кастингыштат марий йылмым тунемаш кӱлмӧ нерген ойленыт. Тиддеч вара марий йылмым вияҥдаш, калыкын тӱвыраже, йӱлаж нерген шуко палаш манын, ятыр книгам лудынам. Конкурс икмыняр йыжыҥ дене эртен. Эн ончычак ме шке нерген каласкаленна. Тыгодым студент илыш нерген марла возымо почеламутым флейтым шоктен лудынам, тыгак икмыняр такмакым муренам, марла тавалтен ончыктенам. Сылнымут корнылам сераш вузнан студклубшын директоржо Яна Семёнова полшен.
— Творческий конкурсышто мом ончыктенат?
— Стилизоватлыме марий куштымашым. Тудым университетын преподавательже Юлия Сергеевна Головинан полшымыж дене шкеак шынденам. Але марте Марий Эл гыч конкурсышто ӱдыр-влак лирике сынан куштымашым ончыктеныт, а мый изиш вестӱрлыракым шындаш шоненам. Тидлан Ирга ӱдыр нерген лудмо марий легендат лачеш толын, вет акрет годым пӧръеҥ-влак веле огыл, ӱдыр-шамычат сарзе койышан лийыныт. Садлан куштымашымат тыгайымак шындыме. Костюмым МарГУ-н «Цармис» ансамбльже деч налме.
— Конкурслан ямдылалтмаште мо эн нелын чучын?
— Чылажат докан. Такшым тудо мылам чылт палыдымыжак огыл: вич ий почела конкурсантын полышкалышыже семын лийынам, а ты гана чылажымат шке шижын эртенам, умылен, сценыште шкем ӱшанлын ончыкташ да уло марий калыкын чапшым кӱшнӧ кучаш кӱлын. Но шонымашна шукталтын, сеҥымаш дене пӧртылынна.
— Сеҥымашлан ача-аватат чот куаненыт, очыни?
— Эн ончычак ачамлан йыҥгыртенам. Тудо ласкарак койыш-шоктышан, сандене утыжым кугун нимом ойлен огыл. А вара, иктаж арня эртымеке, шкеже йыҥгыртен да манын: «Чынак сеҥымаш дене пӧртылынат улмаш! Чылан тидын нерген ойлат!» Варажым эше ик гана саламлыш да чыла сайым тыланыш. А авам чотак куанен ыле. Но мемнан еш тыгай: чоншижмашым утыждене кугун огына ончыкто.
— Ешыште мыняр йоча улыда?
— Нылытын: кок изам да акам. Нуно чылан ешым чумыреныт, икшывыштат уло. Йошкар-Олаште илат.
— Тунемат, ансамбльыште куштет, а пашаш кошташ жапым кузе муат?
— Конкурс гыч толмеке, жап моткоч шыгыр лийын: диссертацийым возаш, тудым аралаш кӱлын. А Сеҥымашын XXX идалыкше лӱмеш тӱвыра полатыште ынде налымше ий пашам ыштем, «Акварель» ансамбльыште икшыве-влакым кушташ туныктем. Чон йодмо пашалан жапым эреак муаш тыршыман.
— Ик жап «Марий Эл» кугыжаныш куштышо ансамбльын солистшат лийынат. Могай амал дене тушеч каенат?
— Пеш нелын сусыргенам ыле, кум тылзе кынелде манме гай кияш логалын. Тиддеч вара мылам кушташ йӧршын чареныт, садлан ансамбль гыч кораҥаш кӱлын. Тидын шотышто чот тургыжланенам, эсогыл омем дене эре куштымаш-влак конченыт. Тиде туткар 2016 ийыште, «Студент шошо» деч ик кече ончыч лийын. Тунам ме куштымашым шынденна. Изирак капкылан улмемлан кӧра тӱрлӧ трюкым ышташ мылам ӱшаненыт, но… шонымо семын ыш лек, иктаж кок пачашан пӧрт кӱкшыт гыч вуем дене камвозынам. Тылзе эмлымверыште, а кок тылзе мӧҥгыштӧ эмлалтынам. Вуйдорык чытырналтме, лу шелме да моло деч посна варажым шинчамат начар ужаш тӱҥалын. Тидлан кӧра Чебоксарыште кок операцийым ышташ логалын. Юмылан тау, кызыт чыла сай.
— Кеч-могай нелылык, ойго илышым сайынрак умылаш полшат, маныт…
— Чын. Мыят ончыч моткоч шуко йолташем уло манын шоненам, но сусыргымекем, йӧршын вес семын улмаш: нигӧлан от кӱл. Ойго илышым вес шинча дене ончаш, тӱняумылымашым кумдаҥдаш полшен.
— Изиэт годым содыки кӧ лияш шоненат?
— Тунам сылнымутлан шӱман лийынам, кружокышкат коштынам. Но класс вуйлатышем Мая Эриковна Патрушева, 11-ше классым тунем пытарымекем, усталык могырыш корнем викташ темлен. Тыге Озаҥ вузыш руш йылме да литературым туныктышылан тунемаш пураш документым пуэнам. Ачам велым тукымыштына шукын туныктышо лийыныт. Но икана, МарГУ воктеч эртен кайышемла, тушко пурен ончалаш чонем йодын. Приёмный комиссийыште Родион Иванович Чузаевым ужынам. Тудо хореографий пӧлкаш тунемаш пураш темлен. Келшенам. Икмыняр кече гыч усталык конкурсыш толынам, тудо француз йылме дене эртен, адакшым физически ямдылалтынат омыл, но чын кушташ моткочак тунеммем шуын. Тыге МарГУ-н студент радамышкыже ушненам. Тиддеч вара шке семын шуко заниматлалтынам, шпагатыш монь шинчаш тӧченам. Вузыш шым шагат эрдене толынам да куштымаш классыште шкемым «толаштаренам».
— Вара шпагатышкыже шинчын кертыч?
— Чыла тӱрлӧ шпагатыш иктаж идалык гыч шинчынам. Тунемме годым чыла вере эре куштенам, эсогыл мужыр пытымеке, кӱварыш шинчын, растяжкым ыштен кертынам. Тыршымем арам лийын огыл, кумшо курсышто Славик Михайлович «Марий Эл» ансамбльыш ушнаш ӱжын. Но тиде эшеат умбакыже кушкаш кӱлмым ончыктен.
— А кызыт куштымет шуэш?
— Шуэш, тӱҥалтыште «Марий Эл» ансамбльын концертшым ончен ом керт ыле, чонем ойгырен, шортын. А кызыт ты шотышто пеҥгыдемынам, эсогыл ушем дене нунын дене пырля куштем. «Цармисыште» улам, но ындежым чот таваш ом тырше, уке гын вуем чытырналтме гай лиеш. Туныктымо пашам куаным конда, икшыве-влакын сеҥымашыштым ончен йывыртем. Коллективын репертуарже кумда, стилизоватлыме марий куштымашым кодшо ийын шынденам ыле, кызытеш сценыште ончыктен огынал, ала шыжым теҥыз воктеке каена шонем.
Алевтина БАЙКОВА мутланен
Фотом еш альбомжо гыч налме
